ชุมชนแห่งเกิดจากความต้องการของรัชกาลที่ 4 ที่ต้องการเชื่อมแม่น้ำระหว่างแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลอง โดยระหว่างแม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำท่าจีนมีการขุดคลองภาษีเจริญ และระหว่างแม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลองได้ขุดแม่น้ำดำเนินสะดวก โดยชุมชนบ้านแพ้วตั้งอยู่ในระหว่างแม่น้ำท่าจีนและแม่น้ำแม่กลอง  โดยเกิดขึ้นหลังจากมีการขุดคลองดำเนินสะดวกขึ้นในปี 2409 สาเหตุประการหนึ่งเนื่องจากต้องการย่นระยะเวลาการเดินทางจากจังหวัดสมุทรสาครไปยังจังหวัดราชบุรี เนื่องจากแรงงานจีนที่เข้ามาขุดคลองได้เข้ามาจับจองพื้นที่สร้างบ้านเรือนประชากรส่วนใหญ่ในพื้นที่สองฝั่งคลองดำเนินสะดวกเป็นคนจีน ตั้งหลักฐานบ้านเรือนกระจายอยู่ริมคลอง คนจีนที่อพยพเข้ามาส่วนใหญ่ประกอบอาชีพรับจ้างตามเรือกสวนไร่นา ทำน้ำตาล และรับจ้างแบกข้าวสารตามท่าเรือต่างๆ

นอกจากนั้นยังมีการทำสวน ผลผลิตหลักๆ คือสวนผักและผลไม้ อาทิเช่น พริก หอม กระเทียม ผักกาดขาว คะน้า ถั่วฝักยาว กะหล่ำปลี กะหล่ำดอก แตงร้าน แตงไทย ฟักทอง ข้าวโพด ส้ม ฯลฯ โดยผลผลิตที่ได้จากสวนก็นำไปค้าขายตามลำคลอง ด้วยเรือพายหรือเรือเอี๊ยมจุ้น ซึ่งการคมนาคมในช่วงเวลาดังกล่าวชาวบ้านจะใช้การสัญจรทางน้ำเป็นหลัก

เมื่อกลุ่มชาติพันธุ์ชาวจีนมาตั้งถิ่นฐานอยู่ในบริเวณคลองดำเนินสะดวกจะนำเอาเอกลักษณ์ของจีนเข้ามาด้วย โดยเฉพาะเรื่องเกี่ยวกับความเชื่อขนบธรรมเนียมประเพณีพิธีกรรม เช่น ประเพณีเกี่ยวกับชีวิตตั้งแต่เกิดไปจนตาย ประเพณีในรอบปี เป็นต้น

สภาพภูมิประเทศ

ที่ราบลุ่มแม่ลำน้ำสาขาหลายสายไหลผ่านในพื้นที่ ทำให้พื้นที่สามารถทำการเกษตรด้ทั้งปี

อาณาเขตติดต่อ 

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลตลาดจินดา อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลหลักสาม อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลหลักสอง อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลหนองบัว อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร

ชุมชนชาวจีน ตั้งเข้ามาอยู่จากการที่คนที่ภายหลังจากการขุดเสร็จของคลองดำเนินสะดวก โดยได้เข้ามาจับจองพื้นที่สองข้างทางชุมชนดำเนินสะดวกเพื่อตั้งถิ่นฐานและทำมาหากินในคลอง ซึ่งชาวจีนเหล่านี้ได้เปรียบ อีกทั้งยังมาวมอญที่ยังมีประเพณและวัฒนธรรมของตน โดยชาวมอญส่วนใหญ่ย้ายนมาในราวสมัยพระนเรศวร ส่วนชาวไทยดำนั้นถูกวาดต้อนมาในช่วงราว สมัยพระเจ้าตากสินมหาราชที่ได้กวาดตอนเชลยมาจากเมืองลาว 

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: จีน, ไทดำ, มอญ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ปฏิทินชุมชนบ้านแพ้ว

เดือน	กิจกรรม
เดือนที่ 1	ตรุษจีน
เดือนที่ 4	เช้งเม้ง
เดือนที่ 5	ไหว้บะจ่าง
เดือนเจ็ด	ทำบุญเทกระจาด
เดือนเก้า	วันสารจีน กินเจ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ทุนสังคม/การเมือง

• นโยบายของรัฐทำให้พื้นที่ขุมชนนี้เกิดขึ้น โดยการสร้างเส้นทางสัญจรทางน้ำที่เป็นเส้นทางหลักของในสังคมยุคนั้น ส่งผลให้ชุมชนแห่งนี้เจริญเติบโตอย่างมาก

ใช้ภาษาไทยเป็นภาษาราชการ และใช้ภาษาจีนในบางครอบครัว อย่างไรก็ตามในชีวิตประจำวันคนในพื้นก็ไม่ได้ใช้ภาษาจีนในชีวิตประจำวัน แค่อาจจะหลุดบางคำบ้างในคำศัพท์ที่เฉพาะ เช่นเรื่องในชีวิตประจำวัน แต่อาจจะหากลุ่มที่พูดภาษามอญได้ยากมากกว่าเพราะว่ากลุ่มชาวมอญในพื้นที่เป็นเศรษฐีในสวนส่วนใหญ่ ทำให้ในชุมชนอาจจะไม่พบการพูด ซึ่งปัญหาที่พบเจอคืนคนเกิดมาสมัยใหม่ไม่นิยมพูดหรือมีผู้พูดน้อยลงเลยทำให้ภาษาเริ่มมีคนใช้น้อยลง แต่อาจจะสามารถฟังได้เป็นบางคำ

ด้านเศรษฐกิจ:

สถานการณ์ปัจจุบันของพื้นที่ชุมชนคลองดำเนินสะดวก จังหวัดสมุทรสาคร ได้เปลี่ยนแปลงไปตามสภาพแวดล้อมและสภาพทางสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปจากแผนนโยบายเศรษฐกิจแห่งชาติที่เน้นให้ใช้ระบบเศรษฐกิจแบบอุตสาหกรรม และเทคโนโลยีสมัยใหม่ ส่งผลต่อรูปแบบการดำเนินชีวิตของชุมชนในหลายด้าน โดยปัจจุบันชุมชนได้หันมาปลูกไม้ผลยืนต้นและเน้นการส่งออกแทน เช่น สวนเมล่อน สวนมะพร้าว และสวนอินทผลัม เป็นต้น นอกจากนั้นชุมชนริมคลองดำเนินสะดวกยังยังหาทำธุรกิจท่องเที่ยวเชิงเกษตรตามแผนนโยบายพัฒนาของชุมชนอีกด้วย แต่อย่างไรก็ตามจากการี่งานและความเจริญรวมศูนย์อยู่ที่กรุงเทพมหานครและอาชีพการเกษตรมีปัญหาคือการขาดผู้ทำการเกษตรต่อซึ่งเด็กที่มีการศึกษาส่วนมากมักจะประกอบอาชีพที่ตนเองต้องการ

ด้านระบบสาธารณูปโภค:

ในอดีตเส้นทางน้ำเป็นเส้นทางหลักในการดำเนินชีวิตของผู้ในย่านดำเนินสะดวก เส้นทางนำมาซึ่งความเจริญทางเศราฐกิจให้แก่ชุมชนทำให้สินค้าจากพระนครสามารกระจายออกไปสู่สายน้ำและลำคลองได้อย่างง่ายดาย แต่ภายหลังการเข้ามาของถนนทั้งถนนเพชรเกษม และถนนพระรามสองหรือธนบุรีปากท่อ ทำให้เส้นทางการเดินทางทั้งสองทำให้เส้นทางการเดินเรือค่อยลดความสำคัญและกลายเป็นการสัญจรภายในชุมชน ในที่สุด

ด้านสาธารณสุข/ระบบสุขภาวะ:

พื้นที่บ้านแพ้วมีโรงพยาบาลที่ใหญ่และเป็นโรงพยาบาลของรัฐที่อยู่นอกระบบจากการที่ได้รับการสนับสนุนทังรัฐและเอกชน ส่งผลให้มีความคล่องและสามารถพัฒนาโรงพยาบาลของตนเองให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น อีกทั้งสามารถขยายและให้บริการได้ครอบคลุมและกระจายพื้นที่ในการให้บริการมากยิ่งขึ้น

ด้านวัฒนธรรม:

ถึงแม้ว่าในพื้นที่นี้จะมีความต่างทางด้านเชื้อชาติแต่ในแง่ทางวัฒนธรรมก็ไม่ได้มีความทับซ่้อนเท่าไหร่่คนในพื้นที่ต่างอยู่ในสังคมที่ต่างทางวัฒนธรรมได้อย่างสันติเนื่องจากปัจจัยที่ตคนไม่ได้ใช้วัฒนะรรมเป็นปัจจัยหลักในการดำเนินชีวิต

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

คลังข้อมูลชุมชน (ที่มา https://communityarchive.sac.or.th/community)

ศศิธร ศิลป์วุฒยา. (2563). ชุดโครงการศึกษาพลวัตของสังคมวัฒนธรรมในชุมชนชาติพันธุ์เพื่อการสร้างแผนที่มีชีวิต ปีที่ 2 : สำรวจและจัดทำข้อมูลวัฒนธรรมชุมชนชาติพันธุ์ในจังหวัดสมุทรสาคร. ศูนย์มานุษยวิทยาสิริธร (องค์การมหาชน)