"ชุมชนบ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง" ตั้งอยู่ที่หมู่ 8 ตำบลบ้านดง อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ซึ่งแต่เดิมเป็นหมู่ 5 ตำบลบ้านดง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง เมื่อปี พ.ศ. 2519 ได้เป็นกิ่งอำเภอแม่เมาะ และจึงได้เป็นหมู่ที่ 1 ตำบลบ้านดง กิ่งอำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง เมื่อ พ.ศ. 2527 ได้เปลี่ยนเป็นอำเภอแม่เมาะ จึงได้เป็นหมู่ 1 ตำบลบ้านดง อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ต่อมาได้มีการแยกหมู่บ้านเมื่อปี 2546 จึงได้เป็น หมู่ที่ 8 ตำบลบ้านดง อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง นับตั้งแต่นั้นมา ทั้งนี้ประวัติความเป็นมาของหมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่งจึงมีความสอดคล้องกับหมู่บ้านหัวฝาย และจากการสอบถามจากคนเฒ่าคนแก่ที่เป็นคนในท้องถิ่นท่านได้เล่าความดังนี้

สมัยพญาธรรมเลิศ อุสสา และมีนางเพย (ภรรยา) พร้อมทั้งคณะผู้ติดตามได้อพยพกันมาจากตัวเมืองมายัง พื้นที่บริเวณทุ่งนาบ้านหัวฝายและได้สร้างบ้านไว้พักอาศัยรวมกัน 4-5 ครอบครัว และได้มีการสร้างฝาย เพื่อใช้ ในการทำการเกษตร หมู่บ้านนี้ตั้งอยู่ตอนบนของหัวฝาย จึงเรียกขานกันมาว่าบ้านหัวฝายต่อมาได้มาสำรวจพื้นที่ และได้ทำการสร้างวัดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2296 ชื่อ วัดหัวฝาย และตั้งที่อยู่อาศัยใกล้เคียงกับวัด ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2477 ได้มีการบูรณะซ่อมแซมวัดหัวฝาย จากนั้นประชากรเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จึงเป็นสาเหตุให้แยกออกเป็นสองหมู่บ้านโดยมีบ้านหัวฝายเป็นหมู่ที่ 1 และบ้านหัวฝายหล่ายทุ่งเป็นหมู่ที่ 8 โดยบ้านหัวฝายหมู่ที่ 8 นั้น มีลักษณะติดกับทุ่งนาจึงมีการตั้งชื่อขึ้นว่าหัวฝายหล่ายทุ่ง 

บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง ม.8 ต.บ้านดง อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง เป็นหมู่บ้านที่ตั้งมานานประมาณ 200 กว่าปี เริ่มแรกเป็นครอบครัวที่หลบหนีจากการเสียภาษีบุคคลปีละ 4 บาท สมัยเจ้าเมืองลำปาง แต่ต่อมามีบริษัทเอเซียติกของฝรั่งเศส เข้ามาทำไม้ แล้วทำเลที่ทำกินดีจึงพากันมาอยู่ทำให้ประชากรเพิ่มขึ้น และตั้งเป็นหมู่บ้านมีวัดและสถานที่สำคัญขึ้น และเดิมที่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่งเป็นหมู่บ้านเดียวกับหมู่ที่ 1 ต่อมาเมื่อ 6 ปี ที่ผ่านมาได้แยกเป็นหมู่ 8 มีจำนวนครัวเรือน ณ ปัจจุบัน 119 ครัวเรือน มีประชากรทั้งหมด 331 คน อยู่ห่างจากศูนย์ราชการอำเภอแม่เมาะ 22 กิโลเมตร ห่างจากอำเภอแม่เมาะประมาณ 23 กิโลเมตร ปัจจุบันมี ว่าที่ ร.ต.ธนพงษ์พันธุ์ เกี๋ยงแก้ว เป็นผู้ใหญ่บ้าน และเป็นกำนันตำบลบ้านดง

การเปลี่ยนแปลงและเหตุการณ์สำคัญ

• พ.ศ. 2546 นายเดิน วงศ์ใน เป็นผู้ใหญ่บ้านคนแรก
• พ.ศ. 2550 นายบุญทอง ใจมา เป็นผู้ใหญ่บ้านคนที่สอง 
• พ.ศ. 2553 นายคำผาย จีระเดช เป็นผู้ใหญ่บ้านคนที่สาม
• พ.ศ. 2563 ถึง ปัจจุบัน ว่าที่ รต.ธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว เป็นผู้ใหญ่บ้าน
• พ.ศ. 2564 ถึง ปัจจุบัน ว่าที่ รต.ธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว เป็นกำนันตำบลบ้านดง

ประวัติวัดหัวฝาย

วัดหัวฝาย ตั้งอยู่เลขที่ 80 หมู่ที่ 1 บ้านหัวฝาย ต.บ้านดง อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย จากการค้นพบและค้นคว้าป้ายอันเก่าแก่ของวัดเป็นภาษาพื้นเมืองภาคเหนือและได้สอบถามผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน ปรากฏว่าวัดหัวฝายได้ก่อสร้างขึ้นมาเมื่อปี พ.ศ.2296 โดยมีท่านพญายาธรรมเลิศอุสสาเป็นผู้ริเริ่มจัดสร้างขึ้น แต่สิ่งก่อสร้างอันเก่าแก่ได้ชำรุดทรุดโทรมลง จึงได้มีการบรูณะจัดสร้างพระวิหารขึ้นมาใหม่ เมื่อปี พ.ศ. 2474 โดยมีพ่อหน้อยสา แม่คำใส เตชะเต่ย เป็นผู้นำชาวบ้านบูรณะขึ้นมาใหม่และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2485 โดยมีพระภิกษุที่เป็นเจ้าอาวาสและรักษาการแทนเจ้าอาวาสจำพรรษาอยู่ตั้งแต่ พ.ศ. 2296 ดังนี้ 

• พระภิกษุยอด พ.ศ. 2296
• พระภิกษุเหมย พ.ศ. 2296
• พระภิกษุโอต พ.ศ. 2296
• พระภิกษุแกริ พ.ศ. 2296
• พระภิกษุแก้ว พ.ศ. 2296
• พระภิกษุหวัน พ.ศ. 2296
• พระภิกษุเสาร์ พ.ศ. 2296
• พระภิกษุบุญมา พ.ศ. 2296
• พระภิกษุบุญเป็ง พ.ศ. 2296
• พระอธิการหนิ้ว สิริธโร พ.ศ. 2474
• พระภิกษุสุชาติ สุธิโร พ.ศ. 2521
• พระภิกษุศรีมั่ง สุจิตโต พ.ศ. 2523
• พระครูรังสิตธรรมภิราม เจ้าคณะตำบลบ้านดง
• พระศรีมูล ฐานธมฺโม
• พระอุดม อานนฺโท พ.ศ. 2536
• พระรัตนโชติ สุทธสิโร
• พระวีละ สุทธจิตโต พ.ศ. 2538
• พระสมพล ธรรมทินโน พ.ศ. 2542
• พระนิคม สุระสิตโต พ.ศ. 2547
• พระสมบรูณ์ ภูริวฒฺโก
• พระอธิการมูล วิชากโร พ.ศ. 2551 ถึง ปัจจุบัน

ประวัติโรงเรียนวัดหัวฝาย

โรงเรียนวัดหัวฝาย ตั้งอยู่ หมู่ที่ 8 ตำบลแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2486 เปิดทำการสอนตั้งแต่ชั้น ป.1 - ป.6 โดยอาศัยศาลาการเปรียญวัดหัวฝายเป็นที่เรียนชั่วคราว ต่อมาในปี พ.ศ. 2490 นายหวัน วงศ์หลานบาง ได้บริจาคที่ดินจำนวน 21 ไร่ 2 งาน 35 ตารางวา ให้เป็นสมบัติของโรงเรียน ทางคณะกรรมการศึกษาและราษฎรจึงช่วยกันสร้างอาคารเรียนชั่วคราวเป็นสถานที่เรียน โดยมี นายทา ธิสาระ เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน 

• พ.ศ. 2492 ทางการได้แต่งตั้งให้ นายนวล ใจคำลือ เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน
• พ.ศ. 2497 ทางการได้แต่งตั้งให้ นายคำ ปัญทโชติ เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน
• พ.ศ. 2504 ทางการได้แต่งตั้งให้ นายถวิล ค่าทอง เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน และได้ทำการรื้อย้ายอาคารเรียนร่วมกับคณะกรรมการศึกษาราษฎร ในหมู่บ้านได้สร้างอาคารไม้ชั้นเดียวแบบ ป.1 ขนาด 3 ห้องเรียน โดยไม่ใช้งบประมาณจากทางราชการ
• พ.ศ. 2522 ได้รับการจัดสรรงบประมาณสร้างโรงฝึกงานแบบองค์การบริหารส่วนจังหวัดจำนวน 1 หลัง บ้านพักครู 1 หลัง
• พ.ศ. 2524 คณะกรรมการโรงเรียน ผู้ปกครอง นักเรียน และคณะครู นักการภารโรง ได้ร่วมจัดสร้างอาคารเรียนเอนกประสงค์ขนาด 9 x 4 เมตร ขนาด 4 ห้องเรียน จำนวน 1 หลัง ทั้งนี้ได้รับการสนับสนุนวัสดุและแรงงานจากชุนชน และการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย แม่เมาะ
• พ.ศ. 2525 ได้แต่งตั้งให้นายสุรินทร์ เป๊กสุวรรณ มาดำรงตำแหน่งครูใหญ่และได้รับการจัดสรรงบประมาณสร้างอาคารเรียนแบบ ป.1 ก ขนาด 5 ห้องเรียน 1 หลัง
• พ.ศ. 2527 ได้รับการจัดสรรงบประมาณรื้อย้ายบ้านพักครูแบบองค์การจากโรงเรียนเดิมมาสร้างในปัจจุบัน
• พ.ศ. 2528 ได้รับจัดสรรงบประมาณจาก กสช. สร้างถังเก็บน้ำฝน จำนวน 6 ถัง และงบประมาณจากทางราชการ สร้างเรือนเพาะชำ แบบ พ.1 งบประมาณ 15,000 บาท 
• พ.ศ. 2529 ได้รับการจัดสรรงบประมาณจาก สปช. สร้างสนามฟุตบอล งบประมาณ 100,000 บาท
• พ.ศ. 2531 สำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดลำปางได้แต่งตั้งให้นายจีรวัฒน์ วงศ์แก้วเขียว มาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน ในปีงบประมาณ 2533
• พ.ศ. 2532 คณะครูร่วมกับผู้ปกครองนักเรียนได้จัดหาทุนทรัพย์สร้างอาคารเรียนจำนวน 1 หลัง
• พ.ศ. 2536 สำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดลำปาง ได้แต่งตั้งให้ นายทองคำ ยะโส มาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน
• พ.ศ. 2539 สำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดลำปาง ได้แต่งตั้งให้นายเชิดศักดิ์ เสริมสุข มาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน
• พ.ศ. 2540 นายเดชวิทย์ หล้าปาวงค์ ได้ย้ายมาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน
• พ.ศ. 2541 นายศรายุทธ ประไพย์ ได้รับคำสั่งย้ายจากสำนักงานประถมศึกษาจังหวัดลำปาง มาดำรงตำแหน่งอาจารย์ และได้ปรับปรุงตำแหน่งเป็นผู้อำนายการโรงเรียน ในปี 2546
• พ.ศ. 2551 ได้เปิดขยายชั้นเรียนถึงชั้นประถมศึกษาตอนปลาย
• พ.ศ. 2552 นายพีรพงษ์ ลี้ตระกูล ได้รับคำสั่งย้ายมาดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน

ภายในโรงเรียนประกอบด้วยพื้นที่ใช้ประโยชน์ ดังนี้

• อาคารอเนกประสงค์ จำนวน 1 หลัง ใช้เป็นสถานที่ประชุมและรับประทานอาหารกลางวันของนักเรียน 
• บ้านพักครู จำนวน 2 หลัง ปรับปรุงเป็นธนาคารขยะ/ร้านค้าโรงเรียน/ห้องกีฬา/และห้องเกษตรกรรม
• ส้วม จำนวน 3 หลัง
• สนามบาสเกตบอล 1 สนามใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนของนักเรียน
• สนามตะกร้อ 1 สนาม ใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนของนักเรียน
• สนามฟุตบอล 1 สนาม ใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ บ้านดง หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านดง 
• ทิศใต้ ติดต่อกับ บ่อเหมือง ตำบลแม่เมาะ 
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านสวนป่าแม่เมาะ หมู่ที่ 7 ตำบลบ้านดง 
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ บ้านหัวฝาย หมู่ที่ 1 ตำบลบ้านดง 

การคมนาคมขนส่ง

การคมนาคม สามารถเดินทางได้สะดวก โดยห่างจากตัวอำเภอแม่เมาะประมาณ 22 กิโลเมตร และห่างจากตัวจังหวัดลำปางประมาณ 40 กิโลเมตร

จากข้อมูลการสำรวจข้อมูลของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ณ วันที่ 1 มกราคม 2566 ระบุจำนวนครัวเรือนและประชากรชุมชนบ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง จำนวน 354 หลังคาเรือน แต่จากการสำรวจของชุมชนพบว่ามีครัวเรือนทั้งสิ้นจำนวน 255 หลังคาเรือน ประชากรรวมทั้งหมด 466 คน แบ่งเป็นประชากรชาย 222 คน หญิง 244 คน ทั้งนี้ข้อมูลข้างต้นเป็นเพียงข้อมูลเดิม ปัจจุบันได้มีการย้ายไปอยู่ในพื้นที่อพยพใหม่ ยังไม่ได้ก่อตั้งหมู่บ้าน มีครัวเรือนบางส่วนที่ยังคงย้ายมาและยังใช้บ้านเลขที่เดิม และมีบางครัวเรือนที่ย้ายไปอยู่หมู่บ้านท่าสี (แต่เป็นทะเบียนบ้านชั่วคราว) บางครัวเรือนที่ย้ายมาไม่ได้สร้างบ้านในพื้นที่ใหม่ บางครัวเรือนก็เสียชีวิต ดังนั้นจำนวนครัวเรือนและจำนวนประชากรของหมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง ยังไม่มีความแน่นอน 100 %

ส่วนใหญ่ประขากรในพื้นที่เป็นชาวเหนือ (คนเมือง) คนในชุมชนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ร่วมกันแบบครอบครัวขยายที่มีผู้คนหลากหลายช่วงวัย มีเพียงส่วนน้อยที่อยู่อาศัยเป็นครอบครัวเดี่ยว จากรากฐานความสัมพันธ์เชิงเครือญาติทำให้ผู้คนในสังคมมีการเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ระหว่างกัน

โครงสร้างองค์กรชุมชน

รายชื่อคณะกรรมการหมู่บ้าน บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง หมู่ 8

ลำดับ	ชื่อ-สกุล	ตำแหน่ง
1	ว่าที่ร้อยตรีธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว	ประธานคณะกรรมการหมู่บ้าน/กำนัน
2	นายติ๊บ ก๋องป้อ	ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน
3	นางสายทอง วงค์แก้วมูล	ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน
4	นายดวงจันทร์ พรหมหมั้น	สารวัตรกำนัน
5	นางสาวสุพิน บุญเจริญ	สารวัตรกำนัน
6	นางกันยา กันเอ้ย	สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบล
7	นางบุญทอง บุญเจริญ	ประธานกลุ่มผู้สูงอายุ
8	นางคำปัน ตั๋นสืบ	ประธานกลุ่ม อสม.
9	นางปี๋ จีระเดช	ประธานกลุ่มแม่บ้าน
10	นางสาวปิยะฉัตร กันเอ้ย	ประธานกลุ่มเยาวชน
11	นายเทพาย แก้วตา	คณะกรรมการหมู่บ้าน
12	นายเกียร์ติศักดิ์ เกี๋ยงแก้ว	คณะกรรมการหมู่บ้าน
13	นายจำนง ใจคำลือ	คณะกรรมการหมู่บ้าน
14	นายอนันต์ ปิยะสืบ	คณะกรรมการหมู่บ้าน
15	นายทัศ งามสวย	คณะกรรมการหมู่บ้าน
16	นายดำรง วงค์แก้วมูล	คณะกรรมการหมู่บ้าน
17	นางบุญมี วงศ์เปี้ย	คณะกรรมการหมู่บ้าน
18	นางสายณารินทร์ เกี๋ยงแก้ว	คณะกรรมการหมู่บ้าน
19	นายสมศักดิ์ ตื้อใจมา	คณะกรรมการหมู่บ้าน

 

กลุ่มอาชีพ

ประชาชนในหมู่บ้านหัวฝายหลายทุ่ง มีวิถีชีวิตแบบเกษตรกรรม คือ ดํารงชีวิตแบบเรียบง่ายมีน้ำใจเกื้อหนุนเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่กันและกัน มีความคิดที่เหมือนกัน จึงทําให้เกิดการรวมกลุ่มทํากิจกรรมตามอาชีพ โดยหมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง มีกลุ่มองค์กรชุมชนและกลุ่มอาชีพ จํานวน 18 กลุ่ม ได้แก่ 

• กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต 
• กลุ่มฌาปนกิจศพ 
• กลุ่มธนาคารรักษ์แม่เมาะ 
• กลุ่มกองทุนวันละบาท 
• กลุ่มกองทุนหมู่บ้านเงินล้าน 
• กลุ่ม อสม. 
• กลุ่มเกษตรกรผสมผสาน 
• กลุ่มผู้สูงอายุ 
• กลุ่มแม่บ้าน 
• กลุ่มแม่บ้าน 
• กลุ่มทำขิงผง 
• กลุ่มทำไม้กวาดดอกหญ้า
• กลุ่มทอตุง
• กลุ่มจักสานเถาวัลย์
• กลุ่มธนาคารจัดการขยะชุมชน
• กลุ่มเลี้ยงไส้เดือน
• กลุ่มทำปุ๋ยหมัก
• กลุ่มทำน้ำยาเอนกประสงค์

การรวมกลุ่มดังกล่าวช่วยให้หมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง มีแหล่งส่งเสริมการประกอบอาชีพเกษตรกรรม สามารถใช้สร้างรายได้ให้กับประชาชนในหมู่บ้านมีการเพิ่มพื้นที่สีเขียวในหมู่บ้าน ทำให้ประชาชนในหมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่งมีคุณภาพชีวิตที่ดี และชุมชนมีความเข้มแข็ง ช่วยให้ประชาชนเพิ่มรายได้ลดรายจ่าย เกิดการช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ร่วมตั้งกองทุนสวัสดิการ สร้างฐานเอื้ออารีเพื่อช่วยเหลือกันในชุมชนทั้งด้านเศรษฐกิจ สุขภาพ การศึกษา ทำให้ประชาชนทุกกลุ่มเป้าหมายรับประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม

ลำดับ	ชื่อกลุ่ม	ประธานกลุ่ม
1	กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต	ว่าที่ร้อยตรีธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว
2	กลุ่มฌาปนกิจศพ	นางสายทอง วงค์แก้วมูล
3	กลุ่มธนาคารรักษ์แม่เมาะ	นายเทพาย แก้วตา
4	กลุ่มกองทุนวันละบาท	นางปี๋ จีระเดช
5	กลุ่มกองทุนหมู่บ้านเงินล้าน	นายสมศักดิ์ ตื้อใจมา
6	กลุ่ม อสม.	นางคำปัน ตั๋นสืบ
7	กลุ่มเกษตรกรผสมผสาน	ว่าที่ร้อยตรีธนพรพันธ์ เกี้ยงแก้ว
8	กลุ่มผู้สูงอายุ	นางบุญทอง บุญเจริญ
9	กลุ่มแม่บ้าน	นางปี๋ จีระเดช
10	กลุ่มเยาวชน	นางสาวปิยะฉัตร กันเอ้ย
11	กลุ่มทำขิงผง	นางกันยา กันเอ้ย
12	กลุ่มทำไม้กวาดดอกหญ้า	นางปี๋ จีระเดช
13	กลุ่มทอตุง	นางศรี เตชะเตย่ย
14	กลุ่มจักสานเถาวัลย์	นางคำปัน เต็มสืบ
15	กลุ่มธนาคารจัดการขยะชุมชน	นางกันยา กันเอ้ย
16	กลุ่มเลี้ยงไส้เดือน	ว่าที่ร้อยตรีธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว
17	กลุ่มทำปุ๋ยหมัก	นางสุพิน บุญเจริญ
18	กลุ่มทำน้ำยาอเนกประสงค์	นางแก้ว วงค์แก้วมูล

 

ประชากรบ้านหัวฝายหลายทุ่ง มีความเชื่อในเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยู่เหนือธรรมชาติตั้งแต่หมู่บ้านเดิม (บ้านหัวฝาย) โดยให้ความเคารพและนับถือต่อกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ก่อเกิดเป็นการเชื่อมโยงความสัมพันธ์ที่ดีงามกับคนในชุมชน

 

1.ว่าที่ รต. ธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว (กำนันสมนึก) เกิดปี พ.ศ. 2522

มีบิดาชื่อ นายแก้วมูล เกี๋ยงแก้ว (เสียชีวิต) มารดาชื่อนางศรีคำ เกี๋ยงแก้ว เป็นบุตรคนที่ 1 ในจำนาวนพี่น้องทั้งหมด 2 คน เป็นชาย 2 คน 

ประวัติการศึกษา

• อนุบาล-ประถมศึกษา ปีที่ 6 โรงเรียนวัดหัวฝาย
• มัธยมศึกษา 1-3 โรงเรียนวิสุทธิ์วิทยากร 
• ปวช.-ปวส. โรงเรียนลำปางเทคโนโลยี
• ปริญญาตรี มหาลัยชีวิต (สถาบันการเรียนรู้เพื่อปวงชน)

ประวัติการทำงานในหมู่บ้าน

• เป็นรองประธาน รสทป.ตำบลบ้านดง
• เป็นคณะกรรมการหมู่บ้าน
• เป็นกรรมการอาสาสมัครเกษตร
• เป็นอาสาสมัครสาธารณสุข
• เป็นอาสาพัฒนาชุมชน
• เป็นคณะกรรมการสภาองค์การชุมชน
• เป็นคณะกรรมการ สพก.เครือข่าย บ้านดง
• เป็นกองกำลังอาสารักษาดินแดน
• เป็นหมอดินอาสาพัฒนาชุมชน
• ได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้าน
• ได้รับเลือกเป็นกำนันตำบลบ้านดง

ความสามารถพิเศษ

มีความรู้และเชี่ยวชาญด้านการเกษตรผสมผสาน และปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ได้เป็นอย่างดี

2.นายอรุณวัชช์ วงค์อะทะ (ตม) เกิดปี พ.ศ. 2509 มีบิดาชื่อ นายบุญ วงค์อะทะ (เสียชีวิต) มารดาชื่อ นางมูล วงค์อะทะ เป็นบุตรคนที่ 8 ในจำนาวนพี่น้องทั้งหมด 12 คน เป็นชาย 5 คน หญิง 7 คน 

ประวัติการศึกษา

• จบชั้น ป.4 โรงเรียนวัดหัวฝาย
• บวชเณร (ตอนอายุ 13 ปี) 4 พรรษา
• อุปสมบท (ตอนอายุ 25 ปี) 4 พรรษา

ประวัติการทำงานในหมู่บ้าน

• เป็นคณะกรรมการหมู่บ้าน (มาหลายรุ่นสมัย)
• เป็นกรรมการวัดหัวฝาย
• เป็นตัวแทนของผู้นำเกี่ยวกับแกนนำการอพยพ

3.นายเพทาย แก้วตา (ทาย) เกิดปี พ.ศ. 2504 อายุ 63 ปี มีบิดาชื่อ นายทวาย แก้วตา (เสียชีวิต) มารดาชื่อ นางประเทือน แก้วตา (เสียชีวิต) เป็นบุตรคนที่ 5 ในจำนาวนพี่น้องทั้งหมด 8 คน เป็นชาย 4 คน หญิง 4 คน 

ประวัติการศึกษา

• เรียนจบชั้นประถมศึกษาปี่ที่ 4 ที่โรงเรียนบ้านสวนขวัญ ตำบลลาดยาว อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์ 

ประวัติการทำงานในหมู่บ้าน

• เป็นผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านปี พ.ศ. 2544
• เป็นประธานกลุ่มรถอีแต๋นปี พ.ศ. 2549
• เข้าร่วมกลุ่มชาวนานำร่องปี พ.ศ. 2551 และได้รับการคัดเลือกเป็นประธานกลุ่ม
• ได้รับรางวัลเกษตรดีเด่นในปี พ.ศ. 2551
• ได้รับการคัดเลือกเป็นประธานกลุ่มธนาคารรักษ์แม่เมาะปี พ.ศ. 2552 

ความสามารถพิเศษ

มีความรู้ทางด้านการเกษตร สามารถให้คำปรึกษาและแนะนำให้ชาวบ้านที่สนใจในการทำการเกษตรทำปุ๋ยหมักชีวภาพ และปุ๋ยชนิดอื่น ๆ ได้อย่างเชี่ยวชาญและชำนาญการ 

ทุนสังคม

การวางแผนชุมชน

บ้านหัวฝายหลายทุ่ง มีการวางแผนร่วมกันโดยคนในชุมชนร่วมกันสะท้อนปัญหา จัดลำดับความสำคัญ สู่การปฏิบัติที่เป็นรูปธรรม โครงการที่เกินศักยภาพของหมู่บ้านจะส่งให้องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านดง จัดสรรงบประมาณดำเนินการตามความสำคัญของโครงการที่หมู่บ้านได้จัดลำดับสำคัญไว้ 

ด้านสาธารณสุข 

สุขภาพของคนในชุมชนส่วนใหญ่นั้นเป็นโรคความดันโลหิตสูงและเบาหวาน อันเนื่องมาจากพฤติกรรมการกินอาหารรสจัด เค็มจัด และกินของสุก ๆ ดิบ ๆ เป็นต้น อีกทั้งยังมีสถานพยาบาลที่รับรักษาคนในชุมชน ได้แก่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพบ้านท่าสี โรงพยาบาลแม่เมาะ (สวัสดิการสำหรับคนในชุมชนฟรี ทั้งนี้ยังมีการจัดการ ป้องกัน ส่งเสริม และฟื้นฟูสุขภาพของคนในชุมชนอีกด้วย) และหากต้องรักษานอกเหนือไปกว่านั้นทางโรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพบ้านท่าสีและโรงพยาบาลแม่เมาะจะมีการส่งต่อไปยังโรงพยาบาลลำปาง หรือโรงพยาบาลค่ายสุรศักดิ์มนตรี เพื่อทำการรักษาต่อไป 

ทุนกายภาพ

ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 

มีการใช้ทรัพยากรในพื้นที่ให้เกิดประโยชน์ โดยการใช้พื้นที่ป่าชุมชนในการสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชน เช่น การเก็บหน่อไม้ในพื้นที่ป่าเพื่อนำไปขายเพิ่มรายได้ในครัวเรือน และมีการเลี้ยงสัตว์ภายในพื้นที่ป่า ชุมชน และมีการใช้ทรัพยากรทางน้ำจากอ่างเก็บน้ำแม่ขาม อ่างเก็บน้ำห้วยหลวงเพื่อการเกษตรกรรมได้ตลอดทั้งปี มีการเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับชุมชนโดยกันเป็นเขตป่าชุมชน ป่าเฉลิมพระเกียรติและการอนุรักษ์ป่า และการปลูกต้นไม้เพื่อส่งเสริมการหวงแหนรักษาป่าไว้ในชุมชน

คนในชุมชนพูดภาษาเหนือในการสื่อสาร ซึ่งเป็นภาษาท้องถิ่น หรือเรียกว่า "คำเมือง" ซึ่งเป็นภาษาที่ใช้สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ แต่สามารถสื่อสารโดยใช้ภาษาไทยกลางได้ชัดเจน สื่อสารได้ตรงกัน

ด้านสังคมและประชากร:

ผู้ใหญ่บ้านและคณะกรรมการหมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง มีแนวทางและวิธีการทำงานเพื่อพัฒนาหมู่บ้าน ให้เป็นหมู่บ้านจัดการตนเองโดยใช้หลักการให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการเสนอความคิด ความเห็นชอบร่วมกันในการพัฒนาหมู่บ้านผ่านกระบวนการจัดทำแผนชุมชน มีการประชุมหมู่บ้านเดือนละครั้งเพิ่มศักยภาพ โดยการส่งเสริมการรวมกลุ่ม ศึกษาดูงาน ทำให้คนในหมู่บ้านได้รับประโยชน์ตามที่ทุกคนถนัด เกิดความรู้สึกรักชุมชน และทำงานเพื่อชุมชนการบริหารจัดการในหมู่บ้าน 

ปัญหาและการบริหารจัดการของหมู่บ้าน

ปัญหาในหมู่บ้านที่พบบ่อย คือ ปัญหาเรื่องยาเสพติด พบการแพร่ระบาดของยาเสพติดในวัยรุ่น และวัยทำงานมากพอสมควร การแก้ไขไม่ต่อเนื่อง และไม่ได้รับความร่วมมือจากชุมชนเท่าที่ควร ปัญหาการทะเลาะ เบาะแว้ง วิธีดำเนินการ ผู้ใหญ่บ้านจะเรียกคู่กรณีมาไกล่เกลี่ยโดยมีคณะกรรมการหมู่บ้านร่วมด้วย ถ้าไม่สามารถ ไกล่เกลี่ยได้จะส่งต่อให้กับเจ้าหน้าที่ตำรวจ ปัญหาสุขภาพพบผู้ป่วยเป็นโรคตามฤดูกาล สาเหตุเกิดจากการขาดการ ดูแลสุขภาพ ขาดความรู้ความเข้าใจ พฤติกรรมในการบริโภคอาหารแบบเปลี่ยนจากวิถีชีวิตเดิม เนื่องจากต้อง รีบเร่งทำงาน ทำให้คำนึงถึงคุณภาพโภชนาการอาหารน้อยลง เกษตรกรบางส่วน ไม่สามารถเข้าถึงแหล่งเงินทุนได้ เนื่องจากสถาบันการเงินต่าง ๆ ไม่สามารถสนับสนุนเกษตรกรได้ครบถ้วนทุกราย ทำให้มีเงินทุนไม่เพียงต่อต่อการลงทุน และพื้นที่หมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง อยู่ในรัศมี 5 กิโลเมตร จากที่ทิ้งมูลดินของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (แม่เมาะ) ทำให้ได้รับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม ฝุ่น, กลิ่น, เสียง ส่งผลให้ในช่วงฤดูหนาว ฤดูร้อน มักประสบ ปัญหาความเดือดร้อนจากสภาวะแวดล้อมอยู่เป็นประจำ

ทิศทางการพัฒนาผู้ใหญ่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง มีแนวคิดการบริหารจัดการหมู่บ้านโดยยึดรูปแบบการมี ส่วนร่วมของคนในหมู่บ้าน เน้นความหลากหลายของกลุ่มและช่วงอายุ มีคณะกรรมการหมู่บ้านและคณะทำงาน ฝ่ายต่าง ๆ โดยคณะกรรมการหมู่บ้านแต่ละฝ่ายแกนนำร่วมกันจัดทำข้อมูลปัญหา และความต้องการของประชาชนนำเข้าสู่เวทีประชาคมหมู่บ้าน ร่วมกันจัดทำแผนพัฒนาหมู่บ้านและนำเสนอแผนโครงการที่ร่วมกันจัดทำขึ้นเป็นเครื่องมือในการประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง วิธีการทำงานเน้นการรวมกลุ่มกันทำงาน เน้นการส่งเสริมอาชีพเพื่อให้รู้จักพึ่งพาตนเอง

ในชุมชนบ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง มีจุดสนใจอื่น ๆ เช่น ร้านก๋วยเตี๋ยวป้าหอย และร้านน้ำ ชา กาแฟ อคิณคอฟฟี่

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2566). รายงานภายใต้โครงการ การขับเคลื่อนแนวนโยบายการฟื้นฟูวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลและชาวกะเหรี่ยง ประจำปีงบประมาณ 2566. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).

รายงานประกอบการฝึกภาคปฎิบัติ ครอบครัวและชุมชน หมู่บ้านหัวฝายหล่ายทุ่ง หมู่ 8 ตำบลบ้านดง อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง 2554

รายงานการวิจัยชุมชนตำบลบ้านดง จังหวัดลำปาง 

ธนพงษ์พันธ์ เกี๋ยงแก้ว, กำนันตำบลบ้านดง, สัมภาษณ์, กรกฎาคม 2566

เพทาย แก้วตา, สัมภาษณ์, กรกฎาคม 2566

อรุณวัชช์ วงค์อะทะ ปราญช์ชาวบ้าน, สัมภาษณ์, กรกฎาคม 2566