หมู่บ้านบนดอยสูงที่อยู่อาศัยของชาวอิ้วเมี่ยนที่มีถิ่นกำเนิดมาจากพื้นที่ภูเขาสูงของจีน ชุมชนที่ยังตั้งมั่นในวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนกับวิถีการดำรงชีพท่ามกลางธรรมชาติที่โอบล้อมอย่างอบอุ่น
หมู่บ้านบนดอยสูงที่อยู่อาศัยของชาวอิ้วเมี่ยนที่มีถิ่นกำเนิดมาจากพื้นที่ภูเขาสูงของจีน ชุมชนที่ยังตั้งมั่นในวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนกับวิถีการดำรงชีพท่ามกลางธรรมชาติที่โอบล้อมอย่างอบอุ่น
บ้านห้วยหก เป็นหมู่บ้านเกิดขึ้นใหม่ มีอายุประมาณ 90 ปี ประกอบด้วย 2 หย่อมบ้าน คือ หย่อมบ้านห้วยหกและหย่อมบ้านแม่แก้ เดิมทีบ้านห้วยหกมีชื่อว่า "บ้านป่าคา" ต่อมาเปลี่ยนเป็น "บ้านห้วยหก" เนื่องด้วยในอดีตคนในชุมชนประกอบอาชีพปลูกฝิ่นแล้วแผ้วถางป่าบนดอยสูง จึงได้มีหน่วยงานเข้ามาพัฒนาและให้อพยพชาวบ้านลงมาพื้นราบ ซึ่งก็คือบ้านห้วยหกในปัจจุบัน
ในอดีตบริเวณนี้เคยเป็นที่นาของคนไทยบ้านอ้อน แต่เมื่อชาวบ้านห้วยหกปัจจุบันซึ่งก็คือชาวอิ้วเมี่ยนได้อพยพเข้ามาอาศัยอยู่ ได้นำเอาเงินทอง หมู วัว ควาย แลกที่ดินกับชาวไทยที่อาศัยอยู่เดิมเพื่อตั้งรกรากลงหลักปักฐาน นอกจากนี้ยังมีอีกกลุ่มหนึ่งที่อพยพมาจากอำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา เนื่องจากพื้นที่ทำกินไม่เพียงพอ ชาวบ้านบางส่วนจึงได้โยกย้ายมาตั้งรกรากที่บ้านห้วยหกจนถึงปัจจุบัน
ที่ตั้งและอาณาเขตติดต่อ
บ้านห้วยหก หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านอ้อน อำเภองาว จังหวัดลำปาง มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าเบญจพรรณและป่าดิบชื้น อยู่ห่างจากอำเภองาวประมาณ 21 กิโลเมตร และห่างจากตัวจังหวัดลำปาง 83 กิโลเมตร อยู่ในเขตพื้นที่อุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ บ้านหัวทุ่ง หมู่ที่ 6 ตำบลบ้านอ้อน
- ทิศใต้ ติดต่อกับ บ้านหาดเชี่ยว หมู่ที่ 7 ตำบลบ้านโป่ง
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านอ้อนใต้ หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านอ้อน
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อำเภอแจ้ห่ม
ลักษณะทางกายภาพ
บ้านห้วยหกตั้งอยู่ที่ราบไล่เขาบนพื้นที่สูงและใกล้แหล่งน้ำธรรมชาติที่มีแหล่งน้ำอุดมสมบูรณ์ โดยน้ำไหลลงมาจากตาน้ำบนภูเขา การตั้งบ้านเรือนจะนิยมตั้งใกล้กับลำห้วยที่มีน้ำไหลผ่านและติดถนนเข้าหมู่บ้าน และด้วยสภาพแวดล้อมบ้านห้วยหกมีสภาพพื้นที่สูงเป็นส่วนใหญ่ล้อมรอบด้วยภูเขาสูงจึงส่งผลให้มีภูมิอากาศแบบร้อนชื้น มี 3 ฤดูกาล ดังนี้
- ฤดูร้อน ในช่วงดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม มีลักษณะร้อนและแห้งแล้ง
- ฤดูฝน ในช่วงเดือนมิถุนายนถึงเดือนตุลาคม มีฝนตกชุกช่วงกลางฤดูฝน
- ฤดูหนาว ในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนกุมภาพันธ์ มีลักษณะอากาศหนาวเย็น หมอกลงหนาในตอนเช้า ในช่วงบ่ายอากาศจะร้อน และช่วงเย็นเริ่มมีอากาศหนาว
สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากรหมู่ที่ 5 บ้านห้วยหก ตำบลบ้านอ้อน อำเภองาว จังหวัดลำปาง มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 552 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 287 คน ประชากรหญิง 265 คน จำนวนครัวเรือนทั้งสิ้น 194 ครัวเรือน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2567)
ประชากรชุมชนบ้านห้วยหกเป็นกลุ่มชาติพันธุ์อิ้วเมี่ยนซึ่งมีภูมิลำเนาเดิมมาจากมณฑลกวางสี กวางตุ้ง ไหหลำของประเทศจีน อพยพเข้ามายังประเทศไทยผ่านช่องทางจังหวัดเชียงรายมายังพื้นที่ใกล้เคียง จนมาถึงพื้นที่บ้านห้วยหก
ด้านโครงสร้างครอบครัวชาวบ้านห้วยหกนั้นมีลักษณะเป็นครอบครัวใหญ่ แต่ละครอบครัวจะแต่งงานตามแซ่ มีเครือญาติเล็ก ๆ อยู่ร่วมกันในชุมชน ได้แก่ แซ่ฟุ้ง แซ่จ้าว เป็นต้น และมีอีก 3 แซ่ คือ แซ่ลี แซ่พ่าน แซ่ยาง ซึ่งจะเป็นครอบครัวขนาดเล็ก
อิ้วเมี่ยนการประกอบอาชีพ
ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพค้าขายน้ำเต้าหู้เป็นหลัก รองลงมา คือ การทำเกษตรกรรม เช่น การทำไร่ข้าวโพด เลี้ยงสัตว์ ทำนา เป็นต้น โดยส่วนมากจะปลูกพืชผักในช่วงฤดูหนาวเพื่อเก็บไว้บริโภคในครัวเรือนและแจกจ่ายให้กับละแวกใกล้เคียง ส่วนอีกหนึ่งอาชีพเสริม คือ การปักผ้าแบบต่าง ๆ ของชาวอิ้วเมี่ยน เพื่อเป็นรายได้อีกหนึ่งช่องทาง นิยมทำในช่วงเว้นว่างจากการทำเกษตร โดยผ้าปักนี้จะส่งให้ขายให้กับศูนย์ศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ
การรวมกลุ่มต่าง ๆ ในชุมชน
1) โครงการแก้ปัญหาความยากจน (กข.คจ.) โดยได้รับงบประมาณการสนับสนุนโครงการจากกรมการพัฒนาชุมชนร่วมกับธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร อำเภองาว ซึ่งแต่ละครัวเรือนสามารถยืมเงินจากโครงการเพื่อไปประกอบอาชีพทางการเกษตรได้
2) กองทุนหมู่บ้านบ้านห้วยหก ได้รับงบประมาณสนับสนุนจากธนาคารออมสิน สาขาอำเภองาว มีสมาชิกกองทุน 80 คน/ปี
ชาวบ้านห้วยหกส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธควบคู่กับการนับถือผีบรรพบุรุษ ในหมู่บ้านจะมีสำนักสงฆ์เป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรม และมีวัฒนธรรมที่ได้รับอิทธิพลมาจากจีน ทำให้วัฒนธรรมบางอย่างมีความคล้ายคลึงกับวัฒนธรรมจีน เช่น เทศกาลวันตรุษจีน ประเพณีวันสารทจีน และงานเชงเม้ง
- ประเพณีวันตรุษจีน จัดขึ้นช่วงเดือนกุมภาพันธ์ มีการเฉลิมฉลองและประกอบพิธีกรรมเซ่นไหว้เพื่อรำลึกถึงบรรพบุรุษ
- ประเพณีวันสราทจีน ตรงกับช่วงเดือนสิงหาคม มีการจัดกิจกรรมการพบปะและร่วมทานข้าวของสมาชิกในครอบครัว และทำการเผากระดาษเงินกระดาษทองให้แก่วิญญาณบรรพบุรุษ
- ประเพณีเช้งเม้ง สมาชิกภายในครอบครัวจะรวมตัวที่หลุมฝังศพแล้งร่วมบูรณะหลุมศพให้ดีกว่าเดิม มีหมอผีเป็นผู้ดำเนินพิธีกรรมทางประเพณี
ส่วนพิธีกรรมที่เดี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องผีและพิธีกรรมทางศาสนานั้นจะมีหมอผีเป็นผู้นำประกอบพิธี เช่น การเรียกขวัญ การแต่งงาน และเป็นที่น่าสังเกตว่าทุกพิธีกรรมที่เกิดขึ้นในชุมชนจะต้องได้รับการเห็นชอบจากหมอผีก่อนจึงจะสามารถจัดได้
ชาวบ้านห้วยหกเป็นกลุ่มชาติพันธุ์อิ้วเมี่ยน ภาษาที่ใช้สื่อสารกันในชุมชนจึงเป็นภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ หรือภาษาเมี่ยน และอาจมีการสื่อสารด้วยภาษาไทยถิ่นเหนือหรือคำเมืองร่วมด้วย และมีภาษาไทยเป็นภาษากลางใช้สื่อสารกับคนพื้นราบ
ถ้ำผาไท
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านอ้อน. (2564). สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้นเมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2567, จาก https://banon-ngao.go.th/
อัญชลี ภูสิริพัฒนานนท์. (2557). ปัจจัยที่เอื้อต่อความสำเร็จในการประกอบอาชีพขายน้ำเต้าหู้ กรณีศึกษาบ้านห้วยหก หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านอ้อน อำเภองาว จังหวัดลำปาง. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.