ดาราอางเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ ที่อาศัยอยู่ในเมียนมา ติดกับจีน และได้มีรัฐเป็นของตัวเองเมื่อนานมาแล้วแต่ล่มสลายเนื่องจากสงครามที่คุกคามถึงชานเมือง และแพ้จากสงครามระหว่าง ดาราอาง-เมียนมา-ว้า-ไทยใหญ่ ในครั้งเคยสู่รบกันเนือง ๆ

ชาวดาราอางได้หนีจากสงครามที่ร้อนแรง เข้ามาอาศัยในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ. 2515 ได้อพยพมาทาง โปงปาแคม ชายแดนไทย-เมียนมา

ปี พ.ศ. 2515 เป็นครั้งแรกที่ดาราอางเข้ามาในประเทศไทย แต่ก็มีการกล่าวว่าก่อนที่จะอพยพเข้าม ในประเทศไทยก็มีชาวดาราอางเข้า - ออกเส้นทางธรรมชาติ ทางอรุโณทัย และ ทางดอยอ่างขาง

โดย นายนาโม หมั่นเฮิง ได้พาชาวดาราอางเข้ามาในประเทศไทยราว 20 ครอบครัว ได้อาศัยในพื้นที่ หมู่ 14 ต.ม่อนปิ่น อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ และอาศัยการปลูกฝิ่นในการทำการค้ากับพ่อค้าข้ามแดนระหว่างประเทศไทย-เมียนมาในการค้าขายผิดกฎหมาย และแลกข้าวปลาอาหาร กับชาวลาหู่ และไทยใหญ่ที่มาอาศัยอยู่ก่อน

เมื่อปี พ.ศ. 2516 ก็มีทหารที่เข้าประจำการขับไล่ชาวดาราอางให้กลับประเทศเมียนมา นายนาโม หมั่นเฮิง ก็กำลังจะพาชาวบ้านกลับเพราะกลัว ทหารจับ และทำร้าย ประชาชนดาราอาง แต่มีผู้นำไทใหญ่ ที่อยู่บ้านคุ้ม หมู่ที่ 5 ต.แม่งอล อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ บอกว่าไม่ต้องเดินทางกลับ เร็ว ๆ นี้พ่ออยู่หัว (รัชกาลที่ 9) จะเสด็จมาเยี่ยมชาวเขา

นายนาโม หมั่นเฮิง ก็ไม่ค่อยเข้าใจทั้งหมดแต่ก็หวังจะได้อาศัยในประเทศไทยต่อไป จึงตัดสินใจ อยู่ต่อไปเพื่อรอพ่ออยู่หัวเสด็จมา และในปี พ.ศ. 2527 นายนาโม หมั่นเฮิง จึงได้เข้าเฝ้า ในหลวง ร.9 เพื่อขออาศัยอยู่ใต้พระบรมโพธิสมภาร และได้กราบทูลขออาศัยอยู่ในพื้นแผ่นดินไทยตั้งแต่ปีนั้นเป็นต้นมา

ดาราอาง ขยายมาจาก "ดาอาง" เป็น "ดาราอาง" "ดา" แปลว่าบรรพบุรุษ "รา" แปลว่า กิ่งก้านสาขา การกระจายตัวออกจากพื้นที่ดั่งเดิม "อาง" แปลว่า ที่สูง ที่เหน็บหนาว และแปลได้อีกความหมายหนึ่ง คือ อาง ที่แปลว่า ไสยศาสตร์

โดยดาราอางในประเทศไทยเป็น รา ของคำว่า ดาอาง เพราะย้ายถิ่นที่อยู่ จากแผ่นดินใหญ่ มาอาศัยตามเขาต่าง ๆ ของประเทศไทย เมียนมา จีน และอื่น ๆ โดยสังเกตจากการแต่งตัวที่เป็นเอกลักษณ์ของ ดาราอาง ในการแยกกลุ่มชาติพันธุ์ และชนเผ่า การแต่งกาย จะออกคล้ายคลึงกันบ้างกับหลาย ๆ กลุ่มชาติพันธุ์

ชนเผ่าดาราอางในประเทศไทยได้จดทะเบียนข้อมูลราษฎรครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2527 เป็นต้นมา และบ้านขอบด้ง (นอแล) เป็นหมู่บ้านแรกที่เข้ามาอาศัยในพื้นแผ่นดินไทยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2515 เป็นต้นมา และได้กระจายตัวกันออกไปอาศัยและรับจ้างในเขตของเชียงใหม่ ในบริเวณ ฝาง แม่อาย ไชยปราการ เชียงดาว

ต่อมา ชุมชนดาราอางก็ได้ตั้งขึ้นอีกหลาย ๆ ชุมชนเนื่องจากประชากรที่เพิ่มขึ้นตามกาลเวลา และพื้นที่ทำกินที่จำกัด ทำให้มีการกระจายตัวไปตั้งชุมชนใหม่

บ้านนอแล เป็นชุมชนที่ตั้งบนพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล 1,928 เมตร ที่ดอยอ่างขาง หมู่ 14 ต.ม่อนปิ่น อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ บ้านจะนิยมสร้างเป็นทรงเดียวกัน ตามโครงการอ่างขางโมเดล

สาธารณูปโภค ชุมชนบ้านนอแล เป็นชุมชนที่มีไฟฟ้าเข้าถึงและมีน้ำบาดาลในการอุปโภคบริโภคในการใช้ชีวิตประจำวัน และเข้าถึงอาหาร ยารักษาโรค และสัญญาณโทรศัพท์ รวมถึงการคมนาคมในการเข้าถึงในตัวเมือง

การถือครองที่ดิน

ในอดีต ที่ดินที่อยู่อาศัยจำเป็นที่จะต้องเช่าอยู่ โดยการเช่ารายปีเพื่อปลูกสร้างบ้านเพื่ออยู่อาศัยและสะดวกต่อการไปทำงานเพราะใกล้ต่อสถานที่จ้างงานต่าง ๆ และสมัยนั้นก็ค่าเช่าไม่ค่อยแพงและด้วยญาติพี่น้องอยู่กันหลายคนจึงสะดวกต่อการไปเยี่ยมในช่วงเทศกาลและประเพณีต่าง ๆ ในปี พ.ศ. 2553 ได้เริ่มทยอยซื้อที่ดินกันเพื่อเก็บไว้ให้รุ่นหลังได้อยู่อาศัยแบบยั่งยืน จนถึงปัจจุบันกลายเป็นชุมชนที่กว้าง ประชากรที่หลากหลาย มีทั้งเด็ก ผู้ใหญ่ ผู้สูงอายุ สิทธิในการครอบครองที่ดินก็ยังขัดแย้งกับสถานะพลเมืองบางส่วน เนื่องด้วยต้องขอญาติในการเป็นผู้ครอบครองแทนเพราะชาวบ้านส่วนใหญ่ไม่ใช่คนไทย ไม่มีสัญชาติไทยจึงต้องให้ญาติเป็นผู้ใช้สิทธิครอบครองแทน

จำนวนครัวเรือนทั้งหมด 263 ครัวเรือน จำนวนประชากรที่อาศัยอยู่จริงทั้งหมด 1,418 คน แบ่งเป็น เพศชาย 725 คน และเพศหญิง 693 คน

• ผู้ใหญ่วัยทำงาน 650 คน
• ผู้สูงอายุ 385 คน
• เยาวชน 235 คน
• เด็ก 147 คน

ประชากรในชุมชนส่วนใหญ่เป็นดาราอาง มีครอบครัวชาวจีน 2 ครอบครัว และพี่น้องไทยใหญ่ 1 ครอบครัว โดยมีประชาการ จีน 7 คน ไทยใหญ่ 5 คน 

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: จีน, ดาราอาง, ไทใหญ่

องค์กรทางเศรษฐกิจในชุมชน

ส่วนใหญ่จะเป็นการเปิดร้านค้าขายของชำต่าง ๆ มีทั้งอาหาร ผัก เครื่องดื่ม ชุดชาติพันธุ์ ส่วนใหญ่จะเป็นทุนของชาวบ้านของครัวเรือนนั้น ๆ ที่มีงบประมาณในการจัดตั้งร้านสะดวกซื้อให้กับประชากรในชุมชนเอง และมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านนอแล โดยมีสองกลุ่ม กลุ่มแม่บ้าน กับกลุ่มเยาวชน และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนของเยาวชน จะเป็นกลุ่มที่ดูแลเรื่องการเข้าถึงสิทธิและการละเมิดสิทธิของคนในชุมชน

เดือน	กิจกรรมทางเกษตร	กิจกรรมทางวัฒนธรรม
มกราคม	เก็บเกี่ยวบัวหิมะ	เผาหลัวตานพระเจ้า
กุมภาพันธ์	เก็บเกี่ยวบัวหิมะ ปลูกผัก	-
มีนาคม	รับจ้าง เก็บบัวหิมะเดือนสุดท้าย	-
เมษายน	เตรียมแปลงบัวหิมะ	รดน้ำดำหัว
พฤษภาคม	ปลูกบัวหิมะ	-
กรกฎาคม	ทำเกษตร ปลูกผัก ปลูกบัวหิมะ	-
สิงหาคม	เก็บลำไย	-
กันยายน	ปลูกผักรอบเดือน เก็บผักรอบเดือน	เข้าพรรษา แห่ต้นเทียน ต้นเงิน ต้นทอง งานลายหล่ำแต่ละป๊อก
ตุลาคม	เก็บเกี่ยวบัวหิมะ ปลูกผัก เก็บผัก	-
พฤศจิกายน	เก็บบัวหิมะ ปลูกผัก	ทอดกฐิน
ธันวาคม	เก็บบัวหิมะ	บลอย ซานัม กะมาย (ปีใหม่)

1.นายนาโม หมั่นเฮิง ผู้นำคนแรกพาชาวบ้านเข้ามาอาศัยในชุมชนบ้านนอแล เมื่อปี 2515 จนถึง ปัจจุบัน

2.นายอ้อน สุนันตา ผู้เรียบเรียงประวัติความเป็นมาของดาราอางในประเทศไทย

3.นายรอด อาจารย์ นักร้อง และผู้ที่ศึกษา เรื่องวัฒนธรรม และชุดดาราอาง

4.ดาบูเมิง ผู้ที่เป็นสื่อกลางระหว่าง คนกับผีเจ้าเมือง

5.ดาฉาน ผู้นำทางศาสนา

ทุนกายภาพ

ธรรมชาติที่เป็นแหล่งท่องเที่ยว และป่าที่อุดมสมบูรณ์ อากาศที่บริสุทธิ์ ดึงดูดนักท่องเที่ยวเข้ามาท่องเที่ยวในชุมชนเป็นจำนวนมาก

ทุนวัฒนธรรม

การย้อมสีผ้าและการทอผ้าที่เป็นเอกลักษณ์ของดาราอาง โดยการย้อมสีผ้าจะย้อมจากสีธรรมชาติ การเดินป่า การหาสมุนไพรจากป่า การอยู่คู่ป่าที่ยาวนาน และวิถีชีวิตที่เรียบง่าย

ภาษาชนเผ่าพื้นเมืองดาราอางเป็นภาษาที่สื่อสารกันในชุมชน โดยดาราอางมีภาษาเป็นของตัวเอง และมีตัวหนังสือของตัวเอง แต่ตอนหลังไม่มีโรงเรียนเปิดสอนภาษาดาราอาง เสี่ยงต่อการสูญหายในเรื่องของตัวหนังสือ

ด้านเศรษฐกิจ:

เมื่อปี พ.ศ. 2515 ชาวบ้านนอแล ทำอาชีพปลูกฝิ่น จนถึงปี พ.ศ. 2527 ได้เข้าร่วมโครงการหลวง เลยหันมาปลูกผักปลอดสารพิษ ทำอาชีพเกษตรกร ปลูกผลไม้เมืองหนาว และเมื่อปี พ.ศ. 2561 เริ่มหันมาปลูกบัวหิมะ และเริ่มขายของออนไลน์

ด้านสิทธิพลเมืองและสถานะบุคคล:

โดยส่วนใหญ่จะถือบัตรบุคคลบนพื้นที่สูง (เลขนำหน้าด้วยเลข 6) ประมาณ 700 คน และบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน (หมายเลข 0/89) จำนวน 120 คน บุคคลตามมาตรา 38 วรรคสอง (เลข 0) จำนวน 200 คน บัตรคนไทย (หมายเลข 8) ตามมาตรา 7 ทวิวรรคสอง จำนวน 70-80 คน และอื่น ๆ ที่ยังไม่ได้รับการสำรวจจำนวนหนึ่ง

ด้านระบบสาธารณูปโภค:

มีน้ำใช้เป็นน้ำบาดาล และไฟฟ้าเข้าถึง รวมถึงการเดินทางที่สะดวกสบายมากขึ้น เพราะเศรษฐกิจที่ดีขึ้นกว่าเดิม ทำให้ชุมชนได้รับระบบสาธารณูปโภค

ด้านสาธารณสุข/ระบบสุขภาวะ:

ชาวบ้านนอแลสามารถเข้าถึงการรักษาพยาบาลที่สะดวกสบายมากขึ้นเนื่องจากมีรถสำหรับการเดินทาง และสถานีอานามัยก็อยู่ไม่ไกลจากชุมชน 

ด้านการศึกษา:

เยาวชนบ้านนอแลสามารถเข้าถึงการศึกษาที่ดีขึ้นมาก จากเมื่อปี พ.ศ. 2540 นักเรียนยังต้องใช้การเดินเท้า 4 กิโลเมตร เพื่อไปเรียนหนังสือ ปัจจุบันมีรถประจำทาง และเยาวชนได้รับทุนการศึกษาที่มากขึ้น เยาวชนบ้านนอแลโดยส่วนใหญ่เรียนในตัวเมือง จะมีระดับชั้นประถมศึกษาเท่านั้นที่ยังเรียนอยู่บนดอย ส่วนที่เหลือเยาวชน 90 เปอร์เซ็นต์ เรียนในตัวเมือง

ด้านวัฒนธรรม:

ยังมีการปฏิบัติตามประเพณีของชาวดาราอางดั้งเดิม แต่มีความเสี่ยงที่จะหายไป เนื่องจากเยาวชน 90 เปอร์เซ็นต์ ไปศึกษาในตัวเมือง ไม่มีคนสืบสานวัฒนธรรม 

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

เมื่อปี พ.ศ. 2515 ป่าไม้อุดมสมบูรณ์ น้ำที่มีใช้ตลอดทั้งปี ในระยะเวลา 50 ปี ที่ผ่านมา ธรรมชาติบ้านนอแล เหลือเพียงแค่ 30 เปอร์เซ็นต์ ธรรมชาติในปัจจุบันหายไป จากที่เคยอากาศหนาวทั้งปี กลับมีหน้าร้อนที่ร้อนมาก ทั้ง ๆ ที่เมื่อก่อนบ้านนอแลไม่เคยร้อนเลย แต่เริ่มพบเห็นว่าบรรยากาศแย่ลง และฟ้าฝนก็ตกไม่ตรงตามฤดูกาล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2566). รายงานโครงการสำรวจและจัดการข้อมูลกลุ่มชาติพันธุ์ดาราอาง ปีงบประมาณ 2566. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.