ปราชญ์ชาวบ้านได้เขียนคำขวัญหมู่บ้านแห่งนี้ว่า "ที่ราบลุ่มใกล้ลำธาร หารบึงใหญ่ตระการตาโตมหันต์ สองอย่างนี้รวมอยู่ที่เดียวกัน คนเรียกมันว่าโหล๊ะหาร คือบ้านเรา" เล่ากันว่าโหล๊ะหารเคยเป็นที่อยู่ของผู้คนมาก่อน แต่ต้องอพยพทิ้งหมู่บ้านให้กลายเป็นหมู่บ้านร้างไป เพราะตอนนั้นถูกโจรปล้น ขนเอาเงินทองของมีค่าไปหมด หากไม่สามารถเอาอะไรไปได้ โจรก็จะหุงข้าวกินจนเสร็จแล้วถึงจะไป และประกอบกับตอนนั้นมีโรคห่าระบาด (โรคอหิวา) ไม่มียารักษา จึงต้องอพยพผู้คนไปอยู่ที่อื่น จนกระทั่งมาตั้งหมู่บ้านใหม่อีกครั้งเมื่อประมาณ 50 ปีที่ผ่านมา บ้านโหล๊ะหารปัจจุบันมีชุมชน 3 กลุ่ม ดังนี้ โหล๊ะหาร โหล๊ะใหญ่ และทุ่งเสม็ด

บ้านโหล๊ะหารเป็นพื้นที่ราบลุ่มใกล้ลำธาร เดิมโหล๊ะหารเป็นบ้านร้าง เสือ แรด กว้าง หมู อยู่อาศัย จนกระทั่งมีคนอิสลามเข้ามาอาศัยอยู่ก่อน นานเท่าไหร่ไม่มีใครทราบ แต่คนรุ่นก่อนทิ้งให้เป็นบ้านร้าง ประมาณ 40-50 ปี เพราะเหตุผลสองประการ คือ มีโจรปล้นปีละหลาย ๆ ครั้ง เพราะอยู่ห่างไกลเจ้าหน้าที่และเกิดไข้ห่าไข้น้ำ ทำให้คนตายจำนวนมาก

เมื่อปี พ.ศ. 2502 มีคนเข้ามาอยู่ใหม่ คือ นายเตียหวด ลอยฉิว นายลี่ ดำแป้น และนายหลบ ดำแป้น และจากนั้นก็มีคนอื่นได้เข้ามาอาศัยอยู่กันเป็นจำนวนมากขึ้น เดิมหมู่บ้านเป็นหมู่ที่ 11 ตำบลหนองธง อำเภอปากพะยูน จนถึงปี พ.ศ. 2525 ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2526 ได้เปลี่ยนเป็นหมู่ที่ 7 ตำบลทุ่งนารี อำเภอป่าบอน จังหวัดพัทลุง จนกระทั่งทุกวันนี้

ตำบลทุ่งนารีมีสภาพภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นเนินสูง และเป็นที่ราบลุ่ม ลักษณะดินส่วนใหญ่เป็นดินร่วนปนทราย เหมาะสำหรับการสวนยางพารา ปลูกสับปะรด และการปลูกพืชทำการเกษตร ในตำบลทุ่งนารีมีทรัพยากรธรรมชาติที่สมบูรณ์ เช่น

ทรัพยากรป่าไม้ ในเขตบริเวณติดแนวเทือกเขาบรรทัด

แม่น้ำลำคลองที่สำคัญ คือ คลองพรุพ้อ คลองหลง คลองยางแดง และคลองป่าบอน

น้ำตก มี 2 แห่ง คือ น้ำตกควนปริง และน้ำตกแม่แตง

โครงการพระราชดำริ อ่างเก็บน้ำคลองป่าบอน

อาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อ หมู่ที่ 6 บ้านเขาจันทร์ ตำบลหนองธง อำเภอป่าบอน
• ทิศใต้ ติดต่อ หมู่ที่ 9 บ้านช่องเขา ตำท่าชะมวง
• ทิศตะวันออก ติดต่อ หมู่ที่ 8 และหมู่ที่ 1 ตำบลทุ่งนารี อำเภอป่าบอน
• ทิศตะวันตก ติดต่อ อำเภอมะนัง และอำเภอปะเหลียน

มีจำนวนประชากรทั้งหมด 1,572 คน แบ่งเป็น ชาย 690 คน และหญิง 682 คน จำนวนครัวเรือนทั้งหมด 482 ครัวเรือน

ในปัจจุบันนี้ ชาวมานิ อยู่กันเป็นครอบครัวมี 10 ครอบครัว รวมสมาชิกทั้งหมด 39 คน ในเผ่าก็จะมี "หัวหน้าเผ่า" หรือเรียกว่า "กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน" และในเผ่านี้ก็มี กำนันชื่อ เฒ่ากุ้ง ผู้ใหญ่บ้านคือ "เฒ่าต้ม" แต่ไม่ได้หมายความว่าเฒ่าต้มเป็นคนอาวุโสที่สุด

จากที่สอบถามมาพวกเขาบอกว่า คนที่มีอายุมากที่สุดคือ "เฒ่าลอย" อายุ 72 ปี ถือว่าเป็นผู้ที่อาวุโสที่สุด แต่เหตุผลที่ "เฒ่ากุ้ง" ได้ถูกเลือกให้เป็นกำนัน เพราะเฒ่ากุ้ง สามารถคุยกับทุกคนในเผ่าได้ ทุกคนจะเชื่อฟังเฒ่ากุ้ง และเขาสามารถจัดการปัญหาและเรื่องต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในเผ่าได้ และทุกคนจะใช้นามสกุล รักษ์ป่าบอนยกเว้นเขย/สะใภ้ จะใช้นามสกุล ศรีมะนัง ส่วนภาษาที่ใช้ มี 2 ภาษา คือ ภาษามานิและภาษาถิ่นภาคใต้

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: มานิ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ปฏิทินวัฒนธรรม

• มกราคม : อาหารป่า เช่น ค่าง ลิง หมูเถื่อน มูสัง หมีขอ พาบแมว มันโสม มันทราย มันเซอ มันยม
• กุมภาพันธ์ : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น สะตอป่า ไอ้เหล็กไม่ไผ่ ยากระชาย บ่าวมะมืด ยาชั่งโหลน
• มีนาคม : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น มะปริง มะปราง มะม่วงป่า ว่านนางคลวญ ไหลเผือก ยาปะนียะวะ
• เมษายน : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น น้ำผึ้ง ลูปะนี สะตอป่า ลูกอิคุ้ย ลูกมะลอง ขิงดอกเดียว กล้วยมูสัง ไอ้ แหวง มวกเหล็ก ยาขี้ไก่
• พฤษภาคม : อาหารป่า เช่น ลูกจำไหล ลูกไฟการ ขนนปาน ลูกคน ลูกเงาะป่า ไมยราบ
• มิถุนายน : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น ค้างคาว กบ ปลา ยาขี้เถ้า ยามุข ลูกเการัต ลูกปะ
• กรกฎาคม : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น หมูดิน ยางชัน ยาหัวหาย ต้นนะทาง
• สิงหาคม : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น นก กระรอก ลูกหว่า หวายเล็ก ไม้ไผ่บอกตุด ยาต๋อก ยาอิโป๊ะ ยามะเปีย ยามะเปียยะ
• กันยายน : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น ค่าง ลิง ยาขุนแสนหา ลูกกัด (ยาคุมกำเนิด) ใบอ้อยช้าง (ยารักษา ตาแดง) ยาพาหุมต้น
• ตุลาคม : อาหารป่า ยารักษาโรคเช่น ตะกวด ลูกกอ ลูกปะ ลูกไฟกา ลูกขี้ค้อน ลูกบึ้ง ต้นโหก
• พฤศจิกายน : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น ตะพาบน้ำ กล้วยเถื่อน (แก้ไข้) ดอกกาหลา (แก้ตัวร้อน) ปอติกอเอาะ (แก้ปวดเอว)
• ธันวาคม : อาหารป่า ยารักษาโรค เช่น ระกำป่า ลูกหลุมพี หมีเบ็ด ชะมด ลิ่น ม้ากระทืบโลง สาวสะดุ้งทุ้งฟ้า

1.นายยาว รักษ์ป่าบอน เชี่ยวชาญด้านยาสมุนไพร

2.นายต้ม รักษ์ป่าบอน เชี่ยวชาญด้านการจับผึ้งป่า

3.นายเพียร รักษ์ป่าบอน เชี่ยวชาญด้านพิธีกรรมการปัดเป่าฝนฟ้าไม่ให้ตก

4.นายพัน รักษ์ป่าบอน เชี่ยวชาญด้านการล่าสัตว์

ทุนกายภาพ

บริเวณป่าต้นน้ำป่าบอนที่เป็นป่าดิบชื้น และไหล่เขา มีพืชต่าง ๆ ที่หลากหลาย ที่เป็นทั้งยาสมุนไพรรักษาโรค เป็นอาหาร มีธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ อากาศที่ดีตลอดปี

ใช้ภาษามานิ และภาษาถิ่นภาคใต้ในการสื่อสาร และไม่มีภาษาเขียน

ด้านสังคมและประชากร:

วิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวมานิที่เปลี่ยนแปลงไปด้วยความจำเป็นที่จะต้องมีปฏิสัมพันธ์กับสังคมภายนอก ทำให้มานิบ้านโหล๊ะหารต้องพึ่งพาสังคมภายนอกเป็นอย่างมาก ทั้งกลุ่มนักท่องเที่ยว องค์กรสังคมสงเคราะห์ต่าง ๆ ผู้ที่มาเยี่ยมเยียนหมู่บ้าน ประกอบกับเทคโนโลยีต่าง ๆ ที่เข้ามา ทำให้ระยะหลังนั้น สังคมภายนอกมีอิทธิพลในการกำหนดวิถีชีวิตของชาวมานิอย่างมาก

ด้านวัฒนธรรม:

วิถีชีวิตแบบดั้งเดิมของชาวมานิกลายเป็นเรื่องรอง เนื่องจากรายได้จากการท่องเที่ยวนั้นสามารถเลี้ยงปากท้องชาวมานิได้ดีกว่า วิถีชีวิตชาวมานิจึงปรับเข้ากับสังคมภายนอกมากขึ้น แต่ในหน้าฝนที่ผ่านมา ชาวมานิจำนวนมากได้อพยพกลับไปอยู่ในป่า ความสัมพันธ์ระหว่างมานิกับธรรมชาติจึงกลับมาแนบแน่นกันมากขึ้น ซึ่งการอนุรักษ์ผืนป่านั้นก็สามารถกล่าวได้ว่าเป็นวัตถุทางวัฒนธรรมอย่างหนึ่งสำหรับมานิ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2567). รายงานโครงการสำรวจและจัดการข้อมูลกลุ่มชาติพันธุ์มานิ ปีงบประมาณ 2567. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).

ชุมพล โพธิสาร. (2560). โครงการแนวทางการจัดการวัฒนธรรมบนฐานของการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมกลุ่มชาติพันธุ์มานิ (ซาไก) ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาบรรทัด: รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. สํานักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม

เกศริน มณีนูน และพวงเพ็ญ ศิริรักษ์. (2546). ซาไก ชนกลุ่มน้อยภาคใต้ของไทย. กรุงเทพฯ : โอ. เอส. พริ้นติ้งเฮาส์.