ชุมชนที่มีบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติ เป็นจุดท่องเที่ยวทั้งอาบน้ำร้อน ลวกไข่ และนวดแผนไทย
คาดว่ามาจากการมีน้ำพุร้อนผุดออกมาตามหาดทรายริมแม่น้ำแม่แก้
ชุมชนที่มีบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติ เป็นจุดท่องเที่ยวทั้งอาบน้ำร้อน ลวกไข่ และนวดแผนไทย
หมู่บ้านโป่งร้อน ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2335 บรรพบุรุษได้อพยพมาจากประเทศลาว มี 3 ต้นตระกูล คือต้นตระกูลจำปาวัน มาจากเมืองจำปานคร ต้นตระกูลใหม่ มาจากเมืองจันทร์ ต้นตระกูลปาระมี มาจากเมืองปาราณศรี
โดยเข้ามาครั้งแรกได้ตั้งหมู่บ้านที่ชายป่าเหนือหมู่บ้าน คือโต้งบ้านห่างและโต้งบ้าน สันป่าตอง โดยมีอารามอยู่ในดง ซึ่งตอนนั้นเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของหมู่บ้าน หากผู้ใดมีกิจกรรมก็จะเข้าไปในดงเพื่อบอกให้เจ้านายดง สมัยนั้นบ้านโป่งร้อนและบ้านสันป่าสักเป็นหมู่บ้านเดียวกัน โดยมี 3 ตระกูลนี้เป็นผู้ก่อตั้ง และตอนนั้นก็มีม่านและเม็ง คือกลุ่มตระกูลดวงแก้วและไชยมุติได้เข้ามาอาศัยอยู่ด้วยกันร่วมการปกครองกันมา อาศัยแม่น้ำแม่แก้เป็นที่ใช้สอยไว้อาบไว้กิน ต่อมามีประชาชนเพิ่มมากขึ้นจึงมีการเลือกผู้นำหมู่บ้านและได้สร้างอารามซึ่งผู้ได้รับคัดเลือกคือนายอ้าย ปาระมี เป็นผู้ใหญ่บ้านคนที่ 1 ไม่ทราบปี พ.ศ. เมื่อนายอ้ายเสียชีวิตลงก็ได้ตั้งนายกุย จำปาวัน ซึ่งเป็นผู้นำในการปกครอง จากนั้นได้มีการเปลี่ยนแปลงชื่อหมู่บ้านจาก "บ้านสันป่าตอง" มาเป็น "บ้านโป่งร้อน" ซึ่งที่เห็นเหมาะกับชื่อนี้เพราะมีน้ำพุร้อนผุดออกมาตามหาดทรายเลาะตามริมแม่น้ำ
จากนั้นชาวบ้านได้พากันย้ายหมู่บ้านมาจากฝั่งตะวันตกของแม่น้ำแม่แก้ มาอยู่ทางทิศตะวันออกของแม่น้ำแม่แก้ และย้ายอารามหรือวัดมาอยู่ที่หลงเก๊ากอก ซึ่งเป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียกกัน และพระรูปแรกที่อยู่วัดคือตุ๊เจ้าแก้วและตุ๊เจ้าเต๋จ๊ะ มาอาศัยอยู่ซึ่งใช้น้ำร้อนอาบและขุดบ่อน้ำใช้หนึ่งบ่อซึ่งเป็นที่ดินของนายอื่น เขาเป็นเม็ง เพื่อเอาไว้อาบและกิน พอมาอยู่ที่หลงเก๊ากอกไม่นานนักก็ได้สร้างวัดขึ้นหนึ่งแห่ง คือบริเวณวัดโป่งร้อนในปัจจุบัน ตามหลักฐานได้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2435 โดยตุ๊เจ้าเต๋จ๊ะเป็นผู้สร้างวัด จากปี พ.ศ. 2435 มาถึง พ.ศ. 2460 และได้มีการเปลี่ยนแปลงคือขอแยกมาจากหมู่ 9 ตำบลไหล่หิน มาอยู่หมู่ที่ 11 ตำบลไหล่หิน โดยมีผู้ใหญ่ปั้น จำปาวัน เป็นผู้ปกครองใน พ.ศ. 2505 ถึง พ.ศ. 2517 ต่อมานายปั่น จำปาวัน ได้ลาออก ก็ได้ตั้งนายปัน ดวงแก้ว เป็นผู้ใหญ่บ้าน ต่อมาในปี พ.ศ. 2519 ได้มีการขอแยกตำบลไหล่หินมาเป็นตำบลใหม่พัฒนาถึงปัจจุบัน
บ้านโป่งร้อนตั้งอยู่ในหมู่ที่่ 1 ของตำบลใหม่พัฒนา อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง มีอาณาเขตพื้นที่ติดต่อดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ หมู่ที่ 2 บ้านสันป่าสัก ตำบลใหม่พัฒนา
- ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลไหล่หิน
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลลำปางหลวง
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับ หมู่ที่ 5 บ้านทุ่งขาม ตำบลใหม่พัฒนา
ตำบลใหม่พัฒนาห่างจากตัวอำเภอเกาะคา 12 กิโลเมตร และห่างจากตัวเมือง 27 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณ 1 ไร่ และมีบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติ ตั้งอยู่ในเขตบ้านโป่งร้อน ตำบลใหม่พัฒนา อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง เป็นบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติขนาดกลางอยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองลำปางมากนัก จึงสามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ทั้งการอาบน้ำแร่ ลวกไข่ รับประทานอาหารและมีบริการนวดแผนโบราณ โดยมีความร้อนในอุณหภูมิสูงถึง 65 องศาเซลเซียส ทำให้สามารถต้มไข่สุกได้ และยังมีบริการห้องอาบน้ำแร่และห้องแช่น้ำร้อน เปิดเวลา 08.00-20.00 น. การบริหารจัดการเป็นในรูปแบบวิสาหกิจชุมชน
ชุมชนบ้านโป่งร้อนมีสถิติประชากรเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2567 จำนวน 976 คน จำแนกเป็นชายจำนวน 446 คน และเป็นหญิงจำนวน 530 คน และมีจำนวนครัวเรือนจำนวน 397 ครัวเรือน
ทุนการท่องเที่ยวและกายภาพ
จังหวัดลำปางมีการจัดโครงการท่องเที่ยวเพื่อสุขภาพและวัฒนธรรมในปี พ.ศ. 2544-2545 เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัด โดยมีความสอดคล้องกับแผนปฎิบัติการ 21 ที่ประเทศไทยได้มีการลงนามในการยอมรับจากประชุมสหประชาชาติว่าด้วยสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ประเทศบราซิลในปี พ.ศ. 2535 ซึ่งมีการพิจารณาศักยภาพของจังหวัดลำปางที่เป็นจังหวัดเก่าแก่ที่เป็นแหล่งอารยธรรมทั้งโบราณสถานและโบราณวัตถุ
โดยบ้านโป่งร้อน ได้รับจัดให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเพื่อสุขภาพและวัฒนธรรม โดยเป็นเส้นทางท่องเที่ยวในโปรแกรมที่ 2 คือ โปรแกรมเที่ยวอำเภอเกาะคา ประกอบด้วย วัดพระธาตุลำปางหลวง วัดพระธาตุจอมปิง วัดไหล่หิน และอาบน้ำแร่บ้านโป่งร้อน
น้ำพุร้อนที่บ้านโป่งร้อนถือได้ว่าเป็น แจ้ซ้อนแห่งที่ 2 ของลำปาง ที่ได้รับการส่งเสริมให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540 โดยมีการปรับปรุงถนนให้เป็นถนนคอนกรีตตลอดเส้นทางเพื่ออำนวยความสะดวกให้กับนักท่องเที่ยวและประชาชนในท้องถิ่น
ระบบสาธารณูปโภคในหมู่บ้านโป่งน้ำร้อนได้มีการติดตั้งระบบน้ำสองระบบ คือน้ำประปา และน้ำร้อนจากน้ำพุร้อนบ้านโป่งร้อน อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง
รุ้งลาวัลย์ จันทร์ยอด. (2564). ส่วนประสมทางการตลาดบริการที่มีอิทธิพลต่อการใช้บริการซ้ำของผู้ใช้บริการน้ำพุร้อนบ้านโป่งร้อน อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง. การจัดการมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยราชภัฎลำปาง.
องค์การบริหารส่วนตำบลใหม่พัฒนา. (ม.ป.ป.). แหล่งท่องเที่ยว. http://www.maipattana.go.th/
กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬาของประเทศไทย. (ม.ป.ป.). บ่อน้ำร้อน บ้านโป่งร้อน. https://thailandtourismdirectory.go.th/
จงรักษ์ อินทยนต์. (2545). การมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการการท่องเที่ยว : กรณีศึกษาบ้านโป่งร้อน ตำบลใหม่พัฒนา อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง. ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.