ชุมชนบ้านเขาดินเป็นชุมชนการค้าชายแดนที่สำคัญ เนื่องจากเป็นจุดผ่อนปรนการค้าบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว-พนมได ประเทศกัมพูชา และกลุ่มเกษตรอินทรีย์ที่สำคัญในบริเวณชายแดน
ชุมชนบ้านเขาดินเป็นชุมชนการค้าชายแดนที่สำคัญ เนื่องจากเป็นจุดผ่อนปรนการค้าบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว-พนมได ประเทศกัมพูชา และกลุ่มเกษตรอินทรีย์ที่สำคัญในบริเวณชายแดน
ชุมชนบ้านเขาดินได้รับการจัดสรรพื้นที่ป่าสงวนที่รกร้างว่างเปล่าจากกองทัพที่กรมป่าไม้อนุญาตให้ใช้ และได้รับการจัดตั้งเป็นพื้นที่หมู่บ้าน อพป. เมื่อปี พ.ศ. 2528 เริ่มแรกมีราษฎรเขาร่วมโครงการทั้งหมด 200 ครอบครัว ได้รับพื้นที่ทำกินครอบครัวละ 14 ไร่ และพื้นที่อาศัยครอบครัวละ 1 ไร่ นอกจากนั้น หมู่บ้านเขาดินยังได้รับการแต่งตั้งให้เป็นหมู่บ้านป้องกันตนเองตามแนวชายแดนไทย ในยุคแรกเริ่มการก่อตั้งหมู่บ้านนี้ ผู้ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นผู้นำ ได้แก่ นายสงกรานต์ อบเชย โดยได้ดำรงตำแหน่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528-2542
ในยุคต่อมา บ้านเขาดินภายใต้การนำของนายประเสริฐ ภิรมยา ผู้ใหญ่บ้านคนที่ 2 ดำรงตำแหน่งปี พ.ศ. 2542-2546 ได้มีการจัดทำแผนหมู่บ้าน/ชุมชน หรือแผนแม่บทหมู่บ้าน/ชุมชน เป็นกระบวนการเรียนรู้และการมีส่วนร่วมของประชาชนในหมู่บ้านและชุมชน โดยเริ่มจากการกระตุ้นจิตสำนึกและความรับผิดชอบของประชาชนในชุมชนให้มีจิตสาธารณะ แล้วร่วมกันคิด ร่วมกันจัดหา ร่วมกันเรียนรู้/วิเคราะห์ เพื่อให้รู้และเข้าใจตนเองโดยใช้กระบวนการชุมชน คือการสำรวจข้อมูลปัญหาและศักยภาพของชุมชน การวิเคราะห์สาเหตุ/แนวทางแก้ไข แล้วกำหนดอนาคตและทิศทางการพัฒนาตนเอง/หมู่บ้านและชุมชนในลักษณะจากชุมชน โดยชุมชน และเพื่อชุมชนซึ่งเป็นการเสริมสร้างความเข้มแข็ง และพึ่งตนเองอย่างยั่งยืนของชุมชน แผนชุมชนบ้านเขาดิน หมู่ที่ 8 ตำบลคลองหาด ได้จัดทำโดยคณะทำงานขับเคลื่อนแผนชุมชนบ้านเขาดิน ซึ่งได้รวบรวมข้อมูลของชุมชนด้านต่าง ๆ ตลอดจนสภาพปัญหาของชุมชน แล้วกำหนดทิศทางที่จะนำไปสู่การปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพในการพัฒนาชุมชนสู่อนาคตที่ชุมชนต้องการ
และในยุคของนายประสิทธิ์ โสภี ดำรงตำแหน่งเมื่อ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 จนถึงปัจจุบัน ได้มีการสำรวจข้อมูลปัญหาและศักยภาพของชุมชน การวิเคราะห์สาเหตุ/แนวทางแก้ไข แล้วได้กำหนดอนาคตและทิศทางการพัฒนาตนเอง/หมู่บ้านและชุมชนซึ่งได้รวบรวมข้อมูลของชุมชนด้านต่าง ๆ ตลอดจนสภาพปัญหาของชุมชน แล้วกำหนดทิศทางที่จะนำไปสู่การปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพในการพัฒนาชุมชนสู่อนาคตที่ชุมชนต้องการ ตลอดจนเป็นบทเรียนในการพัฒนาหมู่บ้านโดยภาพรวม คือ บ้านเขาดินมีแหล่งท่องเที่ยว ได้แก่ ฝายน้ำล้นบ้านเขาดิน เขื่อนกักเก็บน้ำบ้านเขาดิน และตลาดการค้าจุดผ่อนปรนบ้านเขาดิน และที่สำคัญอัตลักษณ์ของหมู่บ้าน คือ บ้านเขาดิน มีจุดผ่อนปรน ซึ่งเป็นแหล่งค้าขายระหว่างไทยกับกัมพูชา เปิดค้าขายทุกวันตั้งแต่เวลา 07.00-12.00 น. มีชาวไทยและชาวกัมพูชานำสินค้ามาจำหน่ายแลกเปลี่ยน ซึ่งส่งผลให้มีการสร้างงาน สร้างรายได้มากมาย
ชุมชนบ้านเขาดินตั้งอยู่ในหมู่ที่ 8 ตำบลคลองหาด อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว มีอาณาเขตติดต่อดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลเบญจขร ตำบลซับมะกรูด อำเภอคลองหาด และตำบลทับพริก อำเภออรัญประเทศ
- ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลไก่เถื่อน อำเภอคลองหาด
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ราชอาณาจักรกัมพูชา
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลไทยอุดม อำเภอคลองหาด และตำบลวังใหม่ อำเภอวังสมบูรณ์
ลักษณะภูมิประเทศ
ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ราบลุ่มตามแนวเชิงเขาคล้ายแอ่งกระทะ มีภูเขาล้อมรอบตามแนวถนนสายคลองหาด-ทุ่งขนาน และแนวชายแดนไทย-กัมพูชา จึงเหมาะแก่การทำไร่ทำสวน
ลักษณะของดิน
ลักษณะของดินในพื้นที่เป็นดินร่วน ดินร่วนปนเหนียว
จำนวนประชากรของชุมชนลำน้ำว้ามีจำนวนประชากรตามสถิติประชากรเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2567 จำนวน 1,311 คน จำแนกเป็นชายจำนวน 660 คน และเป็นหญิงจำนวน 651 คน และมีจำนวนครัวเรือนจำนวน 339 ครัวเรือน
กลุ่มเกษตรอินทรีย์ชุมชนบ้านเขาดิน
ก่อนที่จะเกิดการทำเกษตรอินทรีย์ของชุมชนบ้านเขาดินได้ประกอบอาชีพเกษตรมาก่อนแล้ว โดยปลูกมันสำปะหลังและข้าวโพด พอถึงหน้าแล้งก็ปลูกกระเจี๊ยบและฝ้ายโดยไม่มีการการจัดการใด ๆ และหวังพึ่งแต่ธรรมชาติ จนกระทั่งผู้ใหญ่ประสิทธิ์ โสภี ซึ่งมีความรู้ทางด้านการเกษตรเนื่องจากเรียนจบมาโดยตรง ได้เริ่มต้นจากการทำด้วยตัวเองก่อน และภายหลังเริ่มมีหน่วยราชการเข้ามาส่งเสริมให้เกษตรกรทำการเกษตรปลอดสารพิษและหาตลาดเพื่อขายสินค้าให้ การทำเกษตรอินทรีย์ของชุมชนบ้านเขาดินจึงหันมาปลูกผักสลัดจำพวกกรีนโอ๊ค เรดโอ๊ค เรดลีฟ และสลัดแก้ว โดยมีตลาดรับซื้อคือ มูลนิธิเอ็มโอเอไทย เป็นผู้รับซื้อสินค้าทางการเกษตร ทั้งผักปลอดสารพิษและผักอินทรีย์ โดยรับซื้อตลอดทั้งปี ทั้งนี้ชุมชนบ้านเขาดินยังเป็นชุมชนเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ
ทุนเศรษฐกิจชุมชน
ด้านการเกษตรกรรมมีการนำผลผลิตทางการเกษตรออกขายยังประเทศเพื่อนบ้าน คือ กัมพูชา ลาว และเวียดนาม การค้าขายสินค้าดียิ่งขึ้น มีผลกระทบกับการทำเกษตรกรรมที่มีการส่งออกเฉพาะบุคคลบางส่วน แต่ทั้งนี้เศรษฐกิจชุมชนในจังหวัดเกี่ยวข้องกับการทำเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากมีการทำการเกษตรเพื่อการดำรงชีพอยู่และเพื่อการค้าทั้งภายในและต่างประเทศโดยเฉพาะประเทศเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชาและลาว รวมทั้งเวียดนามด้วย ทำให้ประชาชนในชุมชนมีความเป็นอยู่และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
ด้านการผลิต ในชุมชนมีความเป็นอยู่แบบพึ่งตนเอง ทำให้เศรษฐกิจของชุมชนดีขึ้นและประชาชนมีงานทำ ส่งผลทำให้เศรษฐกิจมีการถ่ายเทมากยิ่งขึ้น และทำให้ประชาชนมีการตื่นตัวมากยิ่งขึ้น มีผลกระทบกับบุคคลที่ไม่ได้มีโอกาสที่จะทำการค้าขายในชุมชน จึงกระจุกตัวอยู่แต่บุคคลที่มีโอกาสค้าขายและรายได้ก็มีมากกว่ารายจ่าย
เทศบาลตำบลคลองหาด. (ม.ป.ป.). สภาพทั่วไป. https://www.klonghad.go.th/
ธวัชชัย เสือเมือง, และ ยุภาพรรณ มันกระโทก. (2560). การถอดบทเรียนกระบวนการพัฒนากลุ่มเกษตรอินทรีย์ชุมชนบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว. เภสัชกรรมไทย, 10(1), 49-59.
พระปลัดวันชัย วณฺณชโย. (2560). เศรษฐกิจชุมชนกับวิถีชีวิตของประชาชนในชุมชนบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว. มจร การพัฒนาสังคม, 2(2), 13-26.