กำเนิดจากลำห้วยต้นน้ำขุนขาน ถิ่นฐานปกาเกอะญอ อุดมไปด้วยทรัพยากรป่าไม้
ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ทหารญี่ปุ่นได้ขนอาวุธยุทธ์โธปกรณ์จากประเทศพม่าไปยังอำเภอฝาง และไปยังอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยใช้เส้นทางผ่านชุมชนแห่งนี้ ทั้งนี้ได้เกณฑ์ชาวบ้านเพศชายไปช่วยลำเลียงอาวุธดังกล่าว ในตอนนั้น ยังไม่มีการตั้งชื่อหมู่บ้าน แต่เพื่อให้ง่ายต่อการติดต่อสื่อสารทหารญี่ปุ่น จึงหาวิธีการตั้งชื่อหมู่บ้านขึ้นมา โดยที่ตั้งของชุมชนนี้อยู่ใกล้ลำห้วยที่เป็นสาขาต้นนํ้าขุนขาน ดังนั้น ทหารญี่ปุ่นจึงเรียกชุมชนแห่งนี้ว่า “ขุนขานน้อย” และกลายมาเป็นชื่อของชุมชนจนถึงปัจจุบัน
กำเนิดจากลำห้วยต้นน้ำขุนขาน ถิ่นฐานปกาเกอะญอ อุดมไปด้วยทรัพยากรป่าไม้
จากคำบอกเล่าของคนเฒ่าคนแก่และผู้นำชุมชน ได้ให้ข้อมูลว่า นายแกรชิ ชาวเขาเผ่ากระเหรี่ยง เป็นผู้ที่มาตั้งถิ่นฐานเป็นคนแรกใน พ.ศ. 2499 นายแกรชิแต่เดิมอาศัยอยู่ที่อำเภอจอมทองมีบุตรชายและหญิงจำนวน 6 คน แต่เมื่อภรรยาเสียชีวิตลงจึงพาลูก ๆ อพยพมายังบ้านแม่แดด อ.แม่แจ่ม จากนั้นจึงย้ายมาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่บ้านขุนขานน้อยในที่ตั้งปัจจุบัน เนื่องจากนายแกรชิมีที่นาอยู่ห้วยขุนขานน้อย และมีพื้นที่กว้างสามารถเลี้ยงสัตว์ชนิดต่าง ๆ โดยในช่วงแรกมีเพียงครัวเรือนเดียว บรรดาบุตรของนายแกรชิเติบโตมีครอบครัวทำให้ชุมชนแห่งนี้มีจำนวนครัวเรือนเพิ่มมากขึ้นและกลายเป็นหมู่บ้านขุนขานน้อยในเวลาต่อมา
บ้านขุนขานน้อย ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่รักษาพันธุ์สัตว์ป่าและพันธุ์พืชปางขุม สูงจากระดับนํ้าทะเลที่ 1,106 เมตร
ในปัจจุบันบ้านขุนขานน้อยมีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 96 คน และจำนวนครัวเรือน 21 ครัวเรือน ทั้งนี้ มีชาวปกาเกอะญออาศัยอยู่ตั้งแต่ก่อตั้งบ้านขุนขานน้อย
ปกาเกอะญอ
องค์กรและกลุ่มต่าง ๆ ประกอบด้วย กลุ่มอาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้านจำนวน 1 กลุ่ม กลุ่มแม่บ้าน (ทอผ้า,เลี้ยงสัตว์) จำนวน 1 กลุ่ม และกลุ่มออมทรัพย์จำนวน 1 กลุ่ม
ประเพณีกินข้าวใหม่ จัดขึ้นในช่วงต้นเดือนมกราคมของทุกปี ประชาชนบ้านขุนขานน้อยจะนำข้าวใหม่มารวมกันไว้ที่โบสถ์ของหมู่บ้านแล้วนำมาหุงต้มกินร่วมกัน โดยการนำของผู้นำศาสนาเป็นผู้นำทำพิธีกรรม อธิษฐานขอพรพระเจ้าให้ประชาชนอยู่ มีสุข ไร้โรคภัย
เฉลิมฉลองวันคริสมาสต์ จะจัดกิจกรรมในวันที่ 25 ธันวาคมของทุกปี ซึ่งเป็นกิจกรรมที่ชาวขุนขานน้อยมารวมกันที่ศาสนสถานทำให้เกิดความรักและความสามัคคีในชุมชน
ปางขุม
กลุ่มส่งเสริมกิจการการศึกษาและเครือข่าย กรมส่งเสริมการเรียนรู้ กระทรวงศึกษาธิการ. (ม.ป.ป.). บ้านขุนขานน้อย. สืบค้น 15 สิงหาคม 2567. ฐานข้อมูลศูนย์การเรียนรู้ชุมชนชาวไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง". https://www.ศศช.com
องค์การบริหารส่วนตำบลยั้งเมิน. (ม.ป.ป.). สภาพทั่วไป. สืบค้น 15 สิงหาคม 2567. https://www.yungmern.go.th/condition
CHIANG MAI NEWS. (ม.ป.ป.). รวมใจคลายหนาวให้น้องบนดอยสูงปี 21 ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขาบ้านขุนขานน้อย. สืบค้น 15 สิงหาคม 2567. https://www.chiangmainews.co.th/
