บ้านหนองไทร เป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ในเขตของตำบลเขาชายธง ในสมัยก่อนนี้ เดิมอยู่ที่หมู่ 13 ของตำบลตากฟ้า พอแยกจากตากฟ้ามาเป็นตำบลเขาชายธงก็ยังคงอยู่ที่หมู่ 2 ตำบลเขาชายธง ต่อมาจึงขอแยกหมู่บ้านออกมาในประมาณปี 2500 เป็นหมู่ที่ 6 บ้านหนองไทร ตามประวัติเล่าให้ฟังว่าได้มีหนองน้ำหนองหนึ่งและมีต้นไทรขนาดใหญ่อยู่ข้างหนองน้ำนั้น ในสมัยนั้นผู้คนส่วนใหญ่จะต้องไปอาศัยน้ำที่หนองนั้นไว้ใช้ดื่มกินกันตลอดฤดูแล้ง ซึ่งน้ำในหนองนี้จะมีน้ำอยู่ตลอดเวลา เวลาผู้คนที่ไปตักน้ำในบริเวณนั้นเวลามีคนถามไปไหนทุกคนที่ไปหนองน้ำนี้ก็จะพูดกันเป็นเสียงเดียวว่าไปตักน้ำที่หนองไทร ดังนั้นชื่อนี้จึงติดปากชาวบ้านมาจนถึงทุกวันนี้ คือ หนองไทร ผู้คนส่วนใหญ่อาศัยกันอยู่เป็นกลุ่ม ๆ แบบกระจายกันอยู่ มีผู้ใหญ่บ้านคนแรก ชื่อนายเคลิ้ม อุบลพฤกษ์ ปัจจุบันผู้ใหญ่บ้านหมู่ 6 คือ ผู้ใหญ่ประเสริฐ อุบลพฤกษ์ ซึ่งได้รับการเลือกมารวมได้ 2 สมัยแล้ว

สภาพพื้นที่บ้านหนองไทรในอดีตนั้นมีสภาพหมู่บ้านก่อนจะตั้งหมู่บ้านเป็นลักษณะส่วนใหญ่เป็นป่าลักษณะของดินจะเป็นดินร่วมปนทราย มีลักษณะเป็นที่ราบสูงเชิงเขา ในการถือครองที่ดิน ในพื้นที่ของบ้านหนองไทร ส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปแบบของพื้นที่ในการทำเกษตรกรรมประมาณ 2,800 ไร่

บ้านหนองไทรเป็นหมู่บ้านที่อยู่ในเขตการปกครองของตำบลเขาชายธง ซึ่งหมู่บ้านหนองไทรมีอาณาเขตติดต่อกับหมู่บ้านอื่นๆ ดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ หมู่ 2 ตำบลหนองพิกุล
• ทิศใต้ ติดต่อกับ หมู่ 1 ตำบลเขาชายธง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ หมู่ 2 ตำบลเขาชายธง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ หมู่ 19 ตำบลตาคลี

ลักษณะหมู่บ้าน

ลักษณะการตั้งบ้านเรือนของประชากร บ้านหนองไทร มีลักษณะเป็นบ้านไม้ใต้ถุนสูงโปร่ง เพื่อที่จะให้ลมพัดเข้าถึงโดยมีการตั้งบ้านเรือนอยู่กันเป็นกลุ่มและตั้งบ้านตามพื้นที่การเกษตรของตนเอง ทำให้เกิดความร่วมมือร่วมใจในการพัฒนาหมู่บ้านกันแบบเครือญาติ และเมื่อเกิดความเดือดร้อน หรือขาดแคลนสิ่งใด ๆ ไม่ว่าจะมีปัญหาทุกข์ร้อนเรื่องใดประชากรในชุมชนจะให้ความร่วมมือช่วยเหลือกันและกัน เกิดความรักใคร่ ความสามัคคี ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันต่อกันของชุมชนเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

ลักษณะทางด้านการคมนาคม

ในหมู่บ้านหนองไทร ในสมัยก่อนที่จะมีการเริ่มตั้งเป็นหมู่บ้านถนนจะมีสภาพเป็นถนนดิน จากนั้นต่อมาได้มีการสร้างถนนโดยการนำดินลูกรังมาทำถนนบดอัดเพื่อให้ถนนแข็งแรง และระยะเวลาต่อมามีการเปลี่ยนแปลงบางส่วนเป็นถนนลาดยาง เส้นทางการคมนาคมทั้งหมด 1 สาย คือ สายอำเภอตาคลี ตากฟ้า ซึ่งใช้ในการคมนาคมจากอดีตจนถึงปัจจุบัน

ลักษณะสภาพทางเศรษฐกิจ

ประชากรบ้านหนองไทร หมู่ 6 ตำบลเขาชายธง อำเภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์ ส่วนใหญ่มีการประกอบอาชีพด้านการเกษตรกรรมเป็นหลักซึ่งเป็นอาชีพที่สืบทอดกันมาเป็นเวลายาวนานจากการสำรวจข้อมูลได้พบว่าประชากรส่วนใหญ่จะยึดอาชีพเกษตรกรรม เช่น การทำไร่ข้าวฟ่าง ข้าวโพด ทานตะวัน และเลี้ยงสัตว์ เช่น เลี้ยงวัวนม

ลักษณะทางด้านการศึกษา

ในหมู่บ้านหนองไทรไม่มีที่ตั้งสถานศึกษา แต่มีโรงเรียนประจำตำบลที่ตั้งอยู่ในตำบลเขาชายธงมีอยู่ 1 แห่ง คือ โรงเรียนวัดเขาชายธง วรารามโดยลูกหลานจะต้องเดินทางมาเรียนที่โรงเรียนวัดเขาชายธงวราราม โดยใช้ระยะทางประมาณ 5 กิโลเมตร เพราะโรงเรียนนั้นตั้งอยู่ในบริเวณเขาชายธง

ลักษณะทางด้านสาธารณสุข

ในอดีตประชากรในตำบลเขาชายธงหากเจ็บป่วยจะไปรักษาที่โรงพยาบาลในตัวเมืองมีระยะทางไกลจากตำบลเขาชายธงมากต่อมาตำบลเขาชายธงได้มีอนามัยประจำตำบลเกิดขึ้นและระยะต่อมาได้มีการสร้างสถานีอนามัยขึ้นมาใหม่เพราะหลังเก่าใช้มาเป็นเวลานานมีสภาพทรุดโทรมยากต่อการซ่อมแซมและประชากรในตำบลมีเพิ่มมากขึ้นจึงสร้างอนามัยหลังใหม่ขึ้น

ส่วนหมู่บ้านหนองไทรนั้นแต่ก่อนมีศูนย์สาธารณสุขมูลฐานของหมู่บ้านไว้คอยให้บริการแต่เนื่องจากยาที่ทางชาวบ้านมาจำหน่ายไม่เพียงพอกับความต้องการของชาวบ้าน ดังนั้นชาวบ้านจึงไปรับการรักษาที่อนามัยกันเป็นส่วนใหญ่ทำให้สาธารณสุขมูลฐาน จึงต้องหยุดให้บริการไปแต่ยังคงมีร่องรอยการทำงานของ อสม. ไว้ เช่น แผนที่ของหมู่บ้านซึ่งเป็นประโยชน์อย่างยิ่งสำหรับผู้มาติดต่อ

ลักษณะทางด้านสาธารณูปโภค

• ไฟฟ้า บ้านหนองไทรซึ่งในปัจจุบันมีไฟฟ้าใช้ครบทุกครัวเรือน
• แหล่งน้ำ ในพื้นที่บ้านหนองไทร ไม่มีแหล่งน้ำธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ แต่มีบ่อบาดาลไว้อุปโภคและบริโภค มีระบบประปาจำนวน 3 แห่ง ปัจจุบันในหมู่บ้านหนองไทรมีน้ำประปาใช้กันทุกครัวเรือน

ลักษณะทางด้านขนบธรรมเนียมประเพณี

บ้านหนองไทรมีวัดที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ 1 แห่ง คือ วัดคีรีวง โดยมีการจัดตั้งสถานที่ทางศาสนาเพื่อให้ประชากรในชุมชนหมู่บ้านไว้เพื่อให้ในการประกอบพิธีการทางด้านศาสนา เช่น การทำบุญตักบาตรและยังใช้พื้นที่วัดในการจัดประชุมประชาคมเป็นต้น นอกจากนี้ชาวบ้านยังนิยมไปทำบุญที่วัดในตำบลอีก เช่น วัดเขาชายธง วัดเขาบันไดกลีบ เป็นต้น

ประชากรส่วนใหญ่อพยพมาจากตำบลอื่น ๆ เช่น ตำบล ช่องแค ตำบลตาคลี หรือจังหวัดใกล้เคียง เช่น จังหวัด ชัยนาท อยุธยา อุทัยธานี ซึ่งคนกลุ่มต่าง ๆ เหล่านี้จะชวนญาติพี่น้องให้ย้ายถิ่นมาตั้งอยู่ที่หมู่บ้านนี้ด้วย จึงทำให้เกิดกลุ่มเครือญาติตามที่มาของแต่ละจังหวัด ทั้งนี้คนหลายกลุ่มก็มีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน

กลุ่มต่าง ๆ ในชุมชนมีการรวมกลุ่มกันดังนี้

1.กลุ่มพัฒนาอาชีพทอผ้าบ้านธารสัมฤทธิ์

แนวคิดการก่อตั้งของกลุ่มมาจากนางพวงเงิน ศักดี ป้าอ้วน และตระกูลคงสัมฤทธิ์ประธานกลุ่มทอผ้า ซึ่งเห็นว่าชาวบ้านประกอบอาชีพได้เพียงครั้งเดียว รายได้น้อย และมีเวลาว่างจากการทำงาน ดังนั้นป้าอ้วนจึงได้หาอาชีพมาให้ทำหลายอาชีพแต่ไม่ประสบผลสำเร็จ ต่อมาปี 2530 ก็ได้จัดตั้งกลุ่มทอผ้าขึ้นซึ่งมีสมาชิกประมาณ 15 คน โดยการรวมกลุ่มลงทุนคนละ 25 บาท โดยนำมาซื้อเส้นใยสังเคราะห์เอง และทางนิคมสร้างตนเองได้ให้กี่มา 2 ตัว ในการทอผ้า และต่อมาองค์การบริหารส่วนตำบลเขาชายธงให้การสนับสนุนกี่ประมาณ 10 ตัว และได้สร้างขึ้นเองอีก 8 ตัว ปัจจุบันมีกี่ทั้งหมด 20 ตัว และโครงการพัฒนาชุมชนได้ให้การสนับสนุนในการฝึกอบรมในการทอผ้าเพื่อพัฒนาฝีมือโดยมีอาจารย์สุพรรณสาส์น พัวประเสริฐ เป็นอาจารย์ช่วยสอน ช่วยคิดลาย และช่วยออกแบบ โดยองค์การบริหารส่วนตำบลเขาชายธง ได้เข้ามาช่วยทางด้านบรรจุภัณฑ์ และป้าอ้วนได้สั่งซื้อเส้นใยมาจากจังหวัดสุพรรณบุรี เพราะมีคุณภาพดีไม่ขาดง่าย ทำให้ผ้าทอที่ทอออกมาสวยและขายได้ราคาดีจึงทำให้สมาชิกเพิ่มขึ้นเป็น 33 คน ผลผลิตส่วนใหญ่จะผลิตผ้าขาวม้าผ้านุ่งสตรี ผ้าคลุมไหล่ ผ้าตัดเสื้อ ฯลฯ

2.กลุ่มแปรรูปสมุนไพร

แนวคิดการก่อตั้งกลุ่มแปรรูปสมุนไพรมาจาก นางสำเนา คำภาจิตร์ ซึ่งเป็นประธานกลุ่มในปัจจุบัน ซึ่งเห็นว่าไม่ต้องการทำไร่ข้าวโพด เพราะอายุมากขึ้น จึงเริ่มหางานเบาแรง ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2540 ได้มีหน่วยงานของกรมพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ได้เข้ามาช่วยอบรมการแปรรูปสมุนไพร นางสำเนา คำภาจิตร์ จึงริเริ่มตั้งกลุ่มโดยมีสมาชิกส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ เพื่อหาอาชีพให้กับกลุ่ม และเป็นการเพิ่มรายได้ให้กับผู้สูงอายุ โดยเริ่มแรกนางสำเนา จำภาจิตร์ ได้เริ่มทำยาหม่องเป็นอย่างแรกโดยลงทุน 200- 300 บาท ซึ่งไปซื้อวัตถุดิบที่จังหวัดลพบุรี และมีสมาชิกในการทำผลิตภัณฑ์อยู่ 26 คน ช่วยกันทำยาหม่อง ตอนนั้นยาหม่องขายดีเป็นที่ต้องการของตลาด แต่มาเริ่มมีคนทำยาหม่องกันมากขึ้นและสู้ยาหม่องยี่ห้อดัง ๆ ไม่ได้ จึงเริ่มหัดทำผลิตภัณฑ์อื่นเพิ่มขึ้น อาทิเช่น แชมพูสระผม ครีมนวดผม น้ำยาล้างจาน การบูร พิมเสนน้ำ พรมเช็ดเท้า ฯลฯ ในการผลิตนั้นทางกลุ่มได้เริ่มมีปัญหาทางด้านงบประมาณและอุปกรณ์ในการทำไม่เพียงพอ ทางนิคมสร้างตนเองจึงได้เข้ามาช่วยทางด้านงบประมาณเป็นจำนวนเงิน 75,000 บาท และทางด้านอุปกรณ์ในการผลิตองค์การบริหารส่วนตำบลเขาชายธงเป็นฝ่ายสนับสนุน และช่วยเหลือในเรื่องการออกแบบผลิตภัณฑ์ ปัจจุบันมีสมาชิก 32 คน ทำจริง ๆ 10 คน เพราะสมาชิกมีอายุมาก ในการแปรรูปสมุนไพรของกลุ่มนั้นได้รับการยอมรับระดับภาคเหนือโดยได้รับรางวัล OTOP ระดับ 4 ดาว โดยมีอำเภอรองรับมาตรฐานของชุมชน

3.กลุ่มจุดเรียนรู้ปุ๋ยหมักชีวภาพ

แนวคิดในการจัดตั้งกลุ่มมาจาก นางอารมณ์ สะอาด ได้เคยเข้าร่วมฝึกอบรมในการทำปุ๋ยหมักชีวภาพกับพัฒนาที่ดิน และจากการที่น้องชายเคยเป็นผู้ใหญ่บ้านและเป็นหมอดินมาก่อน ก็ได้แนวนำให้เป็นหมอดิน หลังจากนั้นก็ชักชวนชาวบ้านก่อตั้งกลุ่มปุ๋ยหมักชีวภาพขึ้นมา เมื่อ พ.ศ. 2538 ในตอนแรกมีชาวบ้านให้ความร่วมมือน้อย เพราะเห็นว่าได้ผลในการทำช้า และต้องใช้เวลาในการทำปุ๋ยหมักชีวภาพในการทำไร่ทำสวนแล้วได้ผลเป็นที่น่าพอใจ และได้ลดต้นทุนในการผลิตพืชผล จึงมีชาวบ้านให้ความสนใจในการใช้ปุ๋ยชีวภาพ เพราะราคาในการทำถูกกว่าปุ๋ยเคมี ทั้งนี้ยังต้องใช้ปุ๋ยเคมีควบคู่ ภายหลังการใช้ปุ๋ยช่วยลดต้นทุนทำให้สมาชิกเพิ่มขึ้นมาเรื่อย ๆ ถึงจำนวน 16 คน ซึ่งในการทำปุ๋ยชีวภาพนี้ได้มีกรมพัฒนาที่ดินได้เข้ามาฝึกอบรม และมีเกษตรอำเภอ องค์การบริหารส่วนตำบลเขาชายธง มาช่วยในเรื่องอุปกรณ์ และงบประมาณในการทำปุ๋ยชีวภาพ

1.เลี้ยงเจ้าที่ประจำสิ้นปี

มูลเหตุความเชื่อ เนื่องจากชาวบ้านทำการเกษตรในพื้นที่ของตนเมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้ว ประมาณสิ้นปีหลังการเก็บเกี่ยวชาวบ้านก็ต่างพากันนำเครื่องเส้นไหวซึ่งประกอบด้วย หัวหมูหรือไก่ สุรา พวงมาลัย โดยจะไปทำช่วงเวลา 10.00น. เพื่อเป็นการขอขมาเจ้าที่ และขอให้ผลผลิตในปีต่อไปเจริญงอกงามดี โดยรอให้ธูปหมด 1 ดอก ถือเป็นการเสร็จพิธี

2. การบูชาพระภูมิเจ้าที่

มูลเหตุความเชื่อ โดยชาวบ้านมีเชื่อกันว่าเป็นเทวดาที่คอยรักษาให้บ้านของเขานั้นปลอดภัยจากพวกสัมภเวสี ชาวบ้านจะสร้างพระภูมิบริเวณบ้านของตนเอง โดยจะไม่ให้เงาของศาลมาทับตัวบ้านเพราะเชื่อว่าจะทำให้บ้านไม่สงบสุข การตั้งศาลพระภูมิจะต้องเตรียมศาลและเครื่องเส้นไหว เช่น หมู ผลไม้ สุรา พวงมาลัย เป็นต้น และทำพิธีเชิญเทวดามาสถิตที่ศาลนั้น เพื่อให้มาปกปักรักษาทุกคนในบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุขสืบไป และเชื่อว่าจะช่วยกันไม่ให้ผีอื่นเข้ามาในบ้านของตนได้

3.การทำบุญกลางบ้าน

มูลเหตุความเชื่อ ชาวบ้านได้มีการปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน โดยมีการทำบุญกลางบ้านเชื่อว่าจะทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล และเป็นการอุทิศบุญกุศลให้แก่ญาติพี่น้องที่เสียชีวิตไปแล้ว

สถานที่จัดงานประเพณีทำบุญกลางบ้าน แต่ละหมู่บ้านกำหนดสถานที่บริเวณกลางหมู่บ้าน ระยะเวลาการจัดงาน จะจัดในเดือน 6 ของทุกปี

การทำบุญกลางบ้านจะทำบริเวณกลางหมู่บ้าน โดยประชาชนจะช่วยกันเลือกสถานที่กางเต็นท์ สถานที่ทำบุญ โดยจะนิมนต์พระจากวัดที่อยู่ใกล้กับหมู่บ้าน ให้ประชาชนได้ทำบุญตักบาตร ขอพรพระในงานทำบุญกลางบ้าน

สรุปตารางแสดงปฏิทินขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรม

เดือน	ประเพณี/วัฒนธรรม
มกราคม	ทำบุญวันขึ้นปีใหม่ ประชากรส่วนใหญ่มีการรวมตัวกันเพื่อจัดงานเลี้ยงสังสรรค์และรวมถึงการทำบุญเป็นต้น จัดที่วัดในหมู่บ้าน
กุมภาพันธ์	วันมาฆบูชา ประชาชนส่วนใหญ่มีการทำบุญตักบาตร ในวันมาฆบูชา และจะนำดอกไม้ ธูป เทียน มาเวียนเทียนที่วัดภายในตำบลเขาชายธง กันเวลาประมาณ 18.00 น.
เมษายน	จะมีการจัดงานบวชสามเณรฤดูร้อนในช่วงต้นเดือน โดยจะบวชเป็นเวลา 15 วัน จะจัดงานบวชที่วัดเขาชายธง ส่วนประเพณีสงกรานต์ของตำบลเขาชายธง เป็นประเพณีที่มีการสรงน้ำพระ และอาบน้ำผู้สูงอายุการเล่นน้ำสังสรรค์และรวมไปถึงการก่อเจดีย์ทราย โดยการจัดรวมกันที่วัดเขาชายธง โดยจะจัดกันในวันที่ 15 เมษายน ของทุกปี
พฤษภาคม	วันวิสาขบูชา ประชาชนส่วนใหญ่มีการตักบาตร ในวันวิสาขบูชา โดยการนำ ดอกไม้ ธูป เทียน มาเวียนเทียนที่วัดภายในตำบลเขาชายธง เวลา 18.00 น. โดยประมาณ การทำบุญสลากภัตจะทำที่หมู่ 6 ณ วัดคีรีวง จะมีประชาชนทุกหมู่ของตำบลเขาชายธงมาร่วมกันทุกหมู่
กรกฎาคม	วันอาสาฬหบูชา และวันเข้าพรรษา มีการทำบุญ ตักบาตร ซึ่งมีการทำบุญสองวัน และมีการเวียนเทียนที่ภายในตำบลเขาชายธง เวลา 18.00 น. โดยประมาณ มีการแห่เทียนที่วัดเขาบันไดกลีบ ซึ่งเป็นงานตำบล
ตุลาคม	วันออกพรรษา มีการทำบุญ ตักบาตรข้าวสารอาหารแห้งให้แก่พระภิกษุสงฆ์ การตักบาตรเทโวของ ตำบลเขาชายธง จัดที่วัดคูหาโสภณ
พฤศจิกายน	วันลอยกระทง ประชากรส่วนใหญ่จะลอยกระทงเพื่อขอขมาแม่คงคาจะมาทำร่วมกันที่ลำห้วย หมู่ 3 โดยจะลอยเวลาประมาณ 19.00 น.

1.นายประเสริฐ อุบลพฤกษ์ เป็นผู้ใหญ่บ้าน บ้านหนองไทร หมู่ที่ 6

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ด้านการเมืองการปกครอง:

การปกครองในบ้านหนองไทร หมู่ 6 มีนายประเสริฐ อุบลพฤกษ์ เป็นผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งเป็นผู้นำที่เอาใจใส่คนชุมชนเป็นอย่างดี นอกจากนี้ ปราชญ์ชาวบ้าน ก็มีส่วนช่วยในการพัฒนาหมู่บ้าน ส่วนในการทำงานร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบล ทั้งสองฝ่ายได้มีการให้ความช่วยเหลือสนับสนุนกันเป็นอย่างดี เนื่องจากผู้ใหญ่บ้านและนายกองค์การบริหารส่วนตำบลสามารถประสานผลประโยชน์ให้กับคนในท้องถิ่นได้ ทำให้ไม่มีปัญหาเรื่องความขัดแย้งในการปกครอง

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

วิชาญ สุภิรักษ์และคณะ. (2551). การบริหารจัดการวัฒนธรรมแบบมีส่วนร่วมของชุมชน : กรณีศึกษาการบริหารจัดการประเพณีสลากภัตของหมู่บ้านหนองไทร ตำบลเขาชายธง อำเภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์. รายงานฉบับวิจัยสมบูรณ์. สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค์