บ้านคลองเวฬุ เป็นชุนชนเก่าแก่ที่มีผู้คนอาศัยอยู่มายาวนานชุมชนนี้ตั้งอยู่ใกล้คลองน้ำที่อุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านในยุคแรกมักเลือกทำเลที่ตั้งใกล้แหล่งน้ำ โดยมีพื้นฐานชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการเกษตรกรรมและใช้ทรัพยากรธรรมชาติจากคลองและป่าในพื้นที่เป็นหลัก ชุมชนนี้อาจเกิดขึ้นจากการอพยพของกลุ่มคนที่อื่นมาหาที่ดินอุดมสมบูรณ์เพื่อเพาะปลูกและตั้งถิ่นฐาน ชุมชนบ้านคลองเวฬุมีบทบาทสำคัญในด้านการเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพหลักของคนในพื้นที่จนถึงปัจจุบัน บ้านคลองเวฬุยังคงรักษาเอกลักษณ์ของความเป็นชุมชนชนบทไว้อย่างเหนียวแน่น ผู้คนในชุมชนยังคงมีความใกล้ชิดกัน มีการช่วยเหลือในการทำการเกษตรและการดำเนินชีวิต งานบุญประเพณีในท้องถิ่น เช่น งานทำบุญวันสงกรานต์หรือการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำหมู่บ้าน ด้วยความอุดมสมบูรณ์และผลผลิตทางการเกษตร ปัจจุบันบ้านคลองเวฬุมีศักยภาพที่จะพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติและเชิงวัฒนธรรม ให้นักท่องเที่ยวได้มาเยี่ยมชมสวนผลไม้ ชมวิถีชนบท หรือร่วมกิจกรรมประเพณี

บ้านคลองเวฬุอยู่ในตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี เป็นพื้นที่ที่มีภูมิประเทศผสมผสานระหว่างพื้นที่ราบและเนินเขา มีแหล่งน้ำสำคัญ ได้แก่ คลองเวฬุที่ไหลผ่านหมู่บ้าน สายน้ำที่ช่วยสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้กับพื้นที่ ทั้งการทำการเกษตรกรรมและการดำรงชีวิต มีป่าเขตป่าใช้สอยและป่าอนุรักษ์ อย่างป่าชุมชน ป่าพื้นบ้านอาหารชุมชนบ้านปัถวี (คลองเวฬุ) มีเนื้อที่ 15 ไร่ ตาม พรบ. ป่าไม้ พ.ศ. 2484 

บ้านคลองเวฬุ ตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ ต่างๆ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลฉมัน อำเภอมะขาม 
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลวังแซ้ม อำเภอมะขาม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลอ่างคีรี อำเภอมะขาม
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลท่าหลวง อำเภอมะขาม ซึ่งมีมีคลองและพื้นที่ป่าไม้บางส่วนเชื่อมต่อกัน

ชุมชนบ้านคลองเวฬุ โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 2 บ้านคลองเวฬุ ตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 612 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 289 คน ประชากรหญิง 323 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 231 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนธันวาคม 2567)

กลุ่มเกษตรกร ผลผลิตจากสวนอินทรีย์ ผลผลิตที่ปลอดสารพิษ ทำให้ทั้งคนปลูกและคนทานมีสุขภาพดี ในสวนอินทรีย์มีพืชหลายระดับ อย่างพืชระดับบน เป็นไม้เพื่อเศรษฐกิจ ไม้ใช้สอย เช่น ต้นประดู่ ตะเคียน ยางนา อินทนิน และ ไม้ผล เช่น เงาะ ทุเรียน มังคุด ลองกอง ลำไย มีพืชระดับพื้นบ้าน เช่น ขิง ข่า ตะไคร้ กะวาน มะกรูด พืชพื้นระดับล่างใต้ดิน เช่น ขิง กระชาย และกลอย และยังมีบ่อเลี้ยงปลา เลี้ยงไก่ เป็นไก่อินทรีย์วิถีบ้าน ซึ่งไม่ใช้อาหารจากภายนอก ส่งผลดีต่อสุขภาพและลดต้นทุน ชุมชนได้น้อมนำแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ ยึดหลัก คือ พอกิน พอใช้ และพอเก็บ เพราะสิ่งที่ปลูกล้วนเป็นพืชเศรษฐกิจ ที่สามารถนำมาจำหน่าย และรับประทานได้ 

วิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี ผลิตภัณฑ์แปรรูปจากมังคุด ที่โดดเด่นคือ ไวน์มังคุด มีสรรพคุณช่วยในการต้านอนุมูลอิสระ ลดไขมันในเส้นเลือด และชะลอความชราน้ำมังคุดรสชาติเปรี้ยวอมหวานช่วยดับกระหาย ยังมีสบู่มังคุดและโลชั่นมังคุด นอกจากนี้ยังมีผลิตภัณฑ์แปรรูปจากทุเรียน เช่น ทุเรียนกวน ทุเรียนทอดผลผลิตแปรรูปของทุเรียนที่เก็บได้เป็นระยะเวลานาน โดยทุเรียนกวนมีกลิ่นหอมของทุเรียน และรสชาติที่หวานจากเนื้อทุเรียนแท้ ๆ ส่วนทุเรียนทอดมีลักษณะกรุบกรอบ ทำให้เคี้ยวเพลิน และยังมีน้ำผึ้งชันโรงรสชาติหอมหวาน มีสรรพคุณที่เย็นและอุดมไปด้วยวิตามินหลากหลาย ช่วยในการรักษาแผลในระบบทางเดินอาหาร ชะลอความเสื่อมของเซลล์ ทำให้ผิวพรรณสดใสชุ่มชื่น

ปฏิทินการเพาะปลูก

ผลไม้	ช่วงเพาะปลูก	ช่วงดูแล/บำรุงต้น	ช่วงเก็บเกี่ยว
ทุเรียน	กันยายน-พฤศจิกายน	ธันวาคม-กุมภาพันธ์	มีนาคม-มิถุนายน
มังคุด	ตุลาคม-ธันวาคม	มกราคม-มีนาคม	เมษายน-มิถุนายน
เงาะ	พฤศจิกายน-มกราคม	กุมภาพันธ์-มีนาคม	เมษายน-พฤษภาคม
ลองกอง	ตุลาคม-ธันวาคม	มกราคม-มีนาคม	สิงหาคม-กันยายน

1.นายรัฐไท พงษ์ศักดิ์

ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี อ.มะขาม จ.จันทบุรี ผู้ที่ค้นคว้าเรื่องเกษตรอินทรีย์มานานกว่า 10 ปี จนเกิดการต่อยอดเชื่อมโยงระหว่างผู้ประกอบการและผู้บริโภค โดยเปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ เรียกว่า "เส้นทางท่องเที่ยว 9 สวน" เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้เลือกชิมผลไม้ภายในสวน พร้อมกับการชื่นชมธรรมชาติที่ยังอุดมสมบูรณ์ของบ้านปัถวี จึงทำให้ผลไม้ของชาวบ้านไม่เสียค่าขนส่ง หรือถูกกดราคา

ทุนธรรมชาติ

• คลองเวฬุ แหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ
• พื้นที่เพาะปลูกผลไม้เศรษฐกิจ
• ป่าไม้ที่มีความอุดมสมบูรณ์

ทุนมนุษย์

• นายรัฐไท พงษ์ศักดิ์ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี อ.มะขาม จ.จันทบุรี ผู้ที่ค้นคว้าเรื่องเกษตรอินทรีย์มานานกว่า 10 ปี 

ทุนเศรษฐกิจ

การทำเกษตรอินทรีย์ของวิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี ส่งต่อรายได้ของคนในชุมชน เป็นการเพิ่มรายได้จากการขายผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์ในราคาที่สูงขึ้นจากตลาด และลดต้นทุนการผลิตจากการเลิกใช้สารเคมี สร้างความมั่นใจในความปลอดภัยของอาหารที่ปลอดสารเคมีต่อผู้บริโภค และตอบสนองความต้องการของตลาดสินค้าเกษตรอินทรีย์

ทุนวัฒนธรรม/ทุนภูมิปัญญา

การทำการเกษตรอินทรีย์ เป็นแนวทางการเกษตรที่มุ่งเน้นความยั่งยืน ความปลอดภัยของผู้บริโภค และการรักษาสิ่งแวดล้อม เน้นการใช้ทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น โดยการทำการเกษตรอินทรีย์ หลีกเลี่ยงการใช้ปุ๋ยเคมี ยาฆ่าแมลง และสารเคมีปราบศัตรูพืช ใช้ปุ๋ยหมักผลิตในครัวเรือน โดยการใช้ กุ้ง หอย ปู ปลา ที่หาได้ท้องถิ่น เศษอาหารในครัวเรือน น้ำมะพร้าว หัวเชื้อจุลินทรีย์ น้ำเปล่า และปรับประยุกต์ใช้สมุนไพรในพื้นที่ เช่น หนอนตายอยาก สะเดา ยาสูบ บอระเพ็ด ฯลฯ เป็นวัตถุดิบทำสูตรน้ำหมักกำจัดโรคและแมลงศัตรูพืช นอกจากนี้ยังมีการทำ ธนาคารชันโรง ซึ่งชันโรงเป็นแมลงผสมเกสร เลี้ยงไว้เพื่อผสมเกสร สามารถคืนยืมฝากชันโรงได้ และสุดท้ายสามารถเก็บน้ำหวานได้

ภาษาไทยกลาง เป็นภาษาหลักที่ใช้ในการสื่อสารทั่วไป ทั้งในชีวิตประจำวัน การศึกษา และการติดต่อราชการ

ด้านการเมืองการปกครอง:

ชุมชนบ้านคลองเวฬุ มีการกระจายอำนาจไปสู่ท้องถิ่น และผู้นำชุมชนมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาหมู่บ้าน ทำให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมการเข้าร่วมประชุมหมู่บ้าน และเสนอความคิดเห็นต่อการบริหารท้องถิ่น

ด้านเศรษฐกิจ:

เศรษฐกิจของชุมชนพึ่งพาการเกษตรเป็นหลัก โดยเฉพาะผลไม้เศรษฐกิจ เช่น ทุเรียน มังคุด เงาะ ลองกอง เกษตรอินทรีย์ได้รับความสนใจมากขึ้น และมีการรวมกลุ่มเป็น วิสาหกิจชุมชน หรือ สหกรณ์การเกษตร เพื่อเพิ่มอำนาจต่อรองและสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ชุมชนยังส่งเสริมการแปรรูปสินค้าเกษตรเพื่อเพิ่มมูลค่า นอกจากนี้ภาครัฐยังมีโครงการพัฒนาบรรจุภัณฑ์สำหรับการผลิตพริกแกงคุณภาพชุมชนบ้านคลองเวฬุ เพื่อสนับสนุนการสร้างรายได้คนให้คนในชุมชน

ชวนเที่ยวชุมชนปัถวี นั่งซาเล้งชมสวน ลิ้มรสผลไม้เกษตรอินทรีย์ ณ ชุมชนปัถวี ชวนเที่ยวสวนอินทรีย์บ้านปัถวี มีกิจกรรมให้นักท่องเที่ยวลงพื้นที่จริงเพื่อทำเกษตรอินทรีย์ มีบริการนั่งรถซาเล้งชมสวนอย่างใกล้ชิด และเก็บผลไม้สด ๆจากต้น (ช่วงเมษายน-มิถุนายน) ทั้ง สวนเงาะ มังคุด สวนลองกอง และทุเรียน อัตราค่าบริการคนละ 50 บาท พร้อมมีบริการมัคคุเทศก์ให้ข้อมูลนักท่องเที่ยว

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.th/stat/

วิสาหกิจชุมชน. (2560). วิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://smce2023.doae.go.th/

เทศบาลตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี. (2567). โครงการพัฒนาบรรจุภัณฑ์สำหรับการผลิตพริกแกงคุณภาพชุมชนบ้านคลองเวฬุ ตำบลปัถวี. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://www.pattawee.go.th/

ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร กรมป่าไม้. (ม.ป.ป.). ป่าพื้นบ้านอาหารชุมชนบ้านปัถวี (คลองเวฬุ). สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://forestinfo.forest.go.th/

เปรี้ยวปาก – Preawpakth. (27 มีนาคม 2561). ชิมทุเรียนออร์แกนิค สด หวาน มัน เมืองจันท์. สืบค้นเมื่อ 29 มกราคม 2568. Facebook. https://web.facebook.com/Preawpakth/

สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร. (7 สิงหาคม 2563). กว่าจะเป็น “ไม้ผลอินทรีย์” บนเส้นทางของการ “เรียนรู้”. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://www.nstda.or.th/agritec/organic-fruit/

พริก กะปิ หอม กระเทียม. (28 มกราคม 2564). หมู่บ้านท่องเที่ยวชุมชนบ้านปัถวี ต.ปัถวี อ.มะขาม จ.จันทบุรี. สืบค้นเมื่อ 29 มกราคม 2568. Facebook. https://web.facebook.com/media/set/

ปัถวีโมเดล Officiel. (26 เมษายน 2567). ทุเรียนอินทรีย์. สืบค้นเมื่อ 29 มกราคม 2568. Facebook. https://web.facebook.com/photo.php

About Chan magazine. (6 มิถุนายน 2559). กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรเพื่อสุขภาพบ้านปัถวี. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. Facebook. https://web.facebook.com/aboutChanmagazine/

Travel2guide. (ม.ป.ป.). ชุมชนปัถวี อ.มะขาม จ.จันทบุรี. สืบค้นเมื่อ 28 มกราคม 2568. https://www.travel2guide.com/

Thai PBS. (1 กันยายน 2564). ปัถวีโมเดล. สืบค้นเมื่อ 21 มกราคม 2568. https://www.youtube.com/watch