ตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหารเป็นตลาดเก่าขนาดเล็ก ๆ คล้ายตลาดนัดที่รับพืชผลทางการเกษตรพวกข้าวสาร ผัก ผลไม้ มาจากบ้านแหลม โดยสินค้าต่าง ๆ จะล่องมายังอำเภอเมืองและต่อไปยังตลาดท่ายางเป็นบางส่วน การเกิดขึ้นของบ้านเรือนบริเวณตลาดในช่วงแรกจะตั้งเรียงรายไปตามถนนที่ต่อเนื่องจากสะพานข้ามแม่น้ำ และกระจายตัวต่อเนื่องไปยังถนนดำเนินเกษมซึ่งตัดผ่านหน้าวัดมหาธาตุฯ ลักษณะเป็นเรือนแถวไม้แบบดั้งเดิม ช่วงสามถึงห้าห้องต่อหลังหนึ่ง ต่อมาเมื่อชุมชนโดยรอบเกิดการขยายตัวใหญ่ขึ้น ซึ่งส่งผลให้การเดินทางมาค้าขายที่ตลาดมีระยะทางไกลมากขึ้น จึงเกิดการตั้งบ้านเรือนที่มีทั้งเรือนแถวแบบไม้ดั้งเดิมและอาคารพาณิชย์เกาะไปตามสองข้างของซอยข้างวัดมหาธาตุฯ ต่อเนื่องไปทางทิศตะวันตกจนถึงซอยวัดยาง 1 และยังมีขยายตัวต่อไปทางตะวันตกของซอยวัดยาง 1 อีกเล็กน้อย 

ตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหารเป็นตลาดที่เกาะขนาบต่อเนื่องไปตามสองข้างถนนทั้งด้านหน้าและ ด้านขวาของวัดมหาธาตุฯ มีลักษณะเป็นตลาดแบบขายปลีกขนาดกลางที่ไม่ได้ใหญ่โตมากนัก ใช้การขนส่งทางน้ำจากแม่น้ำเพชรบุรีเป็นหลักในระยะแรกของการเกิดตลาด การเติบโตของตลาดแห่งนี้ส่วนหนึ่งมีผลมาจากความสำคัญของวัดมหาธาตุฯ ทำให้เกิดกิจกรรมต่าง ๆ ที่เป็นการชุมนุมกันของคนในชุมชน และได้ส่งผลสืบเนื่องไปยังบริเวณโดยรอบจนเกิดเป็นชุมชนตลาดขึ้น 

อาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ถนนดำเนินเกษม
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ถนนดำเนินเกษม ถึงซอยวัดยาง 1
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ถนนสุวรรณมณี ฝั่งตรงข้ามวัดมหาธาตุวรวิหาร
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ วัดมหาธาตุวรวิหาร

ประชาชนในชุมชนตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหาร อำเภอเมืองเพชรบุรี มีลักษณะการดำเนินชีวิตที่มีความสัมพันธ์ในระบบเครือญาติที่แน่นแฟ้น ซึ่งถือเป็นหนึ่งในลักษณะสำคัญของวิถีชีวิตในชุมชนท้องถิ่น ระบบเครือญาติในชุมชนนี้ไม่เพียงแต่มีบทบาทในการดำเนินชีวิตประจำวันเท่านั้น แต่ยังมีบทบาทต่อการทำงาน การประกอบอาชีพ และการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ภายในชุมชน

ระบบเครือญาติของชุมชน สมาชิกในครอบครัวและเครือญาติจะช่วยเหลือกันทั้งในด้านเศรษฐกิจและสังคม การแบ่งปันทรัพยากรและความรู้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ เช่น การช่วยเหลือกันในการดำเนินธุรกิจ การร่วมลงทุนในกิจกรรมการค้าขายในตลาด หรือการแบ่งปันอาหารและสิ่งของในช่วงเวลาที่ต้องการความช่วยเหลือ การมีระบบเครือญาติในชุมชนช่วยเสริมสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกิจของแต่ละครัวเรือน และยังทำให้การแก้ไขปัญหาต่าง ๆ สามารถทำได้ง่ายและรวดเร็ว

นอกจากการช่วยเหลือด้านสังคมแล้ว ระบบเครือญาติยังมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมประเพณีและวัฒนธรรมของชุมชน การถ่ายทอดความรู้ในด้านการทำขนมไทยหรืองานหัตถกรรมท้องถิ่นจากรุ่นสู่รุ่น ช่วยรักษาความเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชุมชนไว้ได้ แม้ว่าในบางครั้งจะมีการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่ทำให้สมาชิกในครอบครัวต้องย้ายถิ่นฐานไปทำงานในที่อื่น แต่ความเป็นเครือญาติยังคงมีความสำคัญในการเชื่อมโยงและรักษาความสัมพันธ์ภายในชุมชน

อาชีพส่วนใหญ่ของประชาชนในพื้นที่ คือ การประกอบอาชีพในภาคเกษตรกรรม เช่น การปลูกข้าว ผลไม้ และผักพื้นบ้าน นอกจากนี้ยังมีการประกอบธุรกิจส่วนตัว คือ การค้าขาย ซึ่งสะท้อนถึงลักษณะการดำเนินชีวิตของชุมชนตลาดที่ประชาชนในพื้นที่มีการหารายได้โดยทำการค้าเป็นหลัก เช่น การขายขนมไทย ขายอาหารพื้นบ้าน และการจำหน่ายของเล่นเด็ก ซึ่งเป็นกิจกรรมที่ดำเนินมาตั้งแต่ครั้งอดีตจนถึงปัจจุบัน

ในอดีตตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหารเริ่มต้นจากการค้าขายสินค้าเกษตรและสินค้าพื้นเมืองในรูปแบบตลาดริมแม่น้ำ แต่เมื่อชุมชนขยายตัวและมีการเพิ่มขึ้นของนักท่องเที่ยว ตลาดก็ได้พัฒนาและปรับตัวให้รองรับความต้องการที่หลากหลายขึ้น เช่น การเพิ่มร้านค้าขายของที่ระลึกและหัตถกรรมท้องถิ่น รวมทั้งร้านอาหารท้องถิ่นที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวจากภายนอก ทำให้เศรษฐกิจของชุมชนเติบโตตามการเปลี่ยนแปลงนี้ สำหรับสินค้าท้องถิ่นในตลาดหน้าวัดพระมหาธาตุวรวิหาร ยังคงเป็นแหล่งรวมของสินค้าพื้นบ้านและหัตถกรรมที่หลากหลาย ซึ่งนักท่องเที่ยวและประชาชนสามารถมาเยี่ยมชมและเลือกซื้อสินค้า เช่น

1.อาหารและขนมพื้นบ้าน

ตลาดมีการจำหน่ายขนมไทยดั้งเดิม เช่น ขนมหม้อแกง ขนมทองหยิบทองหยอด ข้าวเหนียวมะม่วง และอาหารพื้นบ้านที่มีรสชาติอร่อย ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดเพชรบุรี นอกจากนี้ยังมีอาหารจานด่วน เช่น ข้าวราดแกง และสตรีตฟู้ดประเภทต่าง ๆ

2.สินค้าหัตถกรรมและของที่ระลึก

ตลาดนี้ยังมีร้านค้าที่จำหน่ายผลิตภัณฑ์หัตถกรรมจากฝีมือชาวบ้าน เช่น ผ้าไหม ผ้าทอมือ เสื้อผ้าพื้นเมือง เครื่องประดับ และเครื่องใช้ที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น เครื่องปั้นดินเผา และไม้แกะสลัก ซึ่งเป็นสินค้าที่มีคุณค่าและสามารถนำไปเป็นของฝากหรือของที่ระลึกได้

ประชาชนในชุมชนตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหาร จังหวัดเพชรบุรี มีวิถีการดำรงชีวิตที่เรียบง่ายและมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับธรรมชาติและศาสนา ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เช่น การปลูกข้าว ผลไม้ และผักพื้นบ้าน นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมการค้าขายในตลาด โดยเฉพาะการจำหน่ายของที่ระลึกจากวัด เช่น เครื่องปั้นดินเผาหรือหัตถกรรมพื้นเมืองต่าง ๆ ชาวบ้านยังคงรักษาความสัมพันธ์ในครอบครัวและชุมชนอย่างใกล้ชิด โดยศาสนาพุทธเป็นศาสนาหลักที่ประชาชนในพื้นที่นี้นับถือ และมีบทบาทสำคัญในวิถีชีวิตประจำวัน วัดมหาธาตุวรวิหารไม่เพียงแต่เป็นสถานที่สำหรับประกอบพิธีกรรมทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังเป็นศูนย์รวมทางจิตใจของชาวบ้านที่มาเข้าวัดเพื่อทำบุญ ฟังพระธรรมเทศนา และเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนาอื่น ๆ

ชุมชนแห่งนี้มีการจัดงานประเพณีทางศาสนาหลายประการ เช่น งานทำบุญตักบาตร งานประเพณีเข้าพรรษา และเทศกาลอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการบูชาพระและการทำบุญในวัด ซึ่งไม่เพียงแต่ส่งเสริมความเชื่อทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังเป็นโอกาสในการรวมตัวของสมาชิกในชุมชนเพื่อเสริมสร้างความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน

ประเพณี วัฒนธรรมท้องถิ่นต่าง ๆ ของชุมชนนี้สะท้อนถึงวิถีชีวิตที่เรียบง่ายและใส่ใจในการอนุรักษ์ขนบธรรมเนียม ประเพณี และภูมิปัญญาที่สืบทอดต่อกันมา เช่น ภูมิปัญญาการทำเครื่องปั้นดินเผาและการทอผ้า เป็นส่วนหนึ่งที่แสดงถึงทักษะและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้รับการถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งชาวบ้านยังคงรักษาและส่งต่อวัฒนธรรมเหล่านี้ให้คงอยู่ในชุมชนอย่างมั่นคง

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

Street art ริมถนนที่ตลาดหน้าวัดพระมหาธาตุวรวิหาร จ.เพชรบุรี เป็นการผสมผสานระหว่างศิลปะร่วมสมัยและวัฒนธรรมท้องถิ่นที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อสื่อสารเรื่องราวทางวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ หรือภาพชีวิตประจำวันของชุมชน โดยภาพวาดอาจมีการแสดงออกถึงสัญลักษณ์ของศาสนา วัฒนธรรมท้องถิ่น หรือเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ เช่น การวาดภาพที่เกี่ยวข้องกับวัดพระมหาธาตุ หรือภาพแสดงถึงวิถีชีวิตของคนในชุมชน ซึ่งสะท้อนถึงความสัมพันธ์ระหว่างศิลปะและชุมชนท้องถิ่นได้อย่างชัดเจน

นอกจากนี้ ศิลปะข้างถนนยังเป็นเครื่องมือในการดึงดูดนักท่องเที่ยว เนื่องจากสามารถสร้างความสนใจและความประทับใจให้กับผู้ที่เดินทางมาเที่ยวชม การวาดภาพบนผนังหรือกำแพงไม่เพียงแต่เป็นการตกแต่งพื้นที่ให้ดูน่าสนใจ แต่ยังสร้างพื้นที่ที่มีชีวิตชีวาและดึงดูดความสนใจจากผู้คน โดยเฉพาะในยุคที่การถ่ายภาพและการแชร์ผ่านโซเชียลมีเดียมีบทบาทสำคัญในการเผยแพร่ข้อมูลและสร้างความนิยม

การมีศิลปะข้างถนนในตลาดหน้าวัดพระมหาธาตุวรวิหารยังช่วยเสริมสร้างอัตลักษณ์ของชุมชน ทำให้พื้นที่ดังกล่าวมีความโดดเด่นและแตกต่างจากตลาดทั่วไป ศิลปะนี้ไม่เพียงแต่มีบทบาทในการตกแต่งพื้นที่ แต่ยังช่วยส่งเสริมการท่องเที่ยวและส่งเสริมการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนในการสร้างสรรค์และรักษาความงามของพื้นที่ให้คงอยู่ ทำให้ชุมชนนี้มีจุดสนใจทั้งในด้านศิลปะและวัฒนธรรมแก่ผู้ที่มาเยือน

ภาษาพูด : ภาษาไทย

ภาษาเขียน : อักษรไทย

ด้านสังคมและประชากร:

การขยายตัวของชุมชนและการเจริญเติบโตของเศรษฐกิจส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม เช่น การเคลื่อนย้ายของประชากรในชุมชน โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ที่อาจจะออกไปหางานในเมืองหรือในพื้นที่อื่น ๆ ซึ่งส่งผลให้บางครั้งเกิดการลดลงของการมีปฏิสัมพันธ์ในชุมชนและการช่วยเหลือซึ่งกันและกันในระบบเครือญาติ ที่เคยเป็นลักษณะสำคัญในอดีต การเปลี่ยนแปลงนี้อาจส่งผลต่อความเชื่อมโยงระหว่างสมาชิกในชุมชนและการรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิม

วัดมหาธาตุวรวิหาร จังหวัดเพชรบุรี เป็นหนึ่งในวัดสำคัญที่สุดของจังหวัดเพชรบุรี เป็นวัดเก่าแก่ที่สันนิษฐานว่าน่าจะมีมาตั้งแต่สมัยทวารวดี เนื่องจากมีการค้นพบโบราณวัตถุสมัยนั้นจำนวนมากภายในบริเวณวัด และน่าจะเป็นพระอารามหลวงมาก่อน ทว่าได้ถูกทิ้งร้างไป กระทั่งในรัชสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีการบูรณะวัดนี้ขึ้นอีกครั้งและทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะวัดนี้ขึ้นเป็นพระอารามหลวงอีกครั้งเมื่อปี พ.ศ. 2459   ปัจจุบันวัดมหาธาตุวรวิหาร ถือเป็นแหล่งรวบรวมผลงานด้านศิลปวัฒนธรรมที่สะท้อนผ่านพระอุโบสถและรายละเอียดต่าง ๆ ภายในมากมาย โดยสิ่งที่น่าชม ได้แก่ พระวิหารหลวง สร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย สมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ภายในเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปที่สำคัญ คือ พระพุทธรูปประธานทรงราชาภรณ์ นอกจากนี้ยังมีหลวงพ่อศักดิ์สิทธิ์ วัดมหาธาตุ ซึ่งเป็นพุทธรูปปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 8 นิ้ว หัตถ์ซ้ายถือพัดที่ชาวบ้านเรียกว่า หลวงพ่อวัดมหาธาตุ ส่วนภายในพระวิหารหลวงนั้น ผนังทุกด้านมีจิตรกรรมฝาผนังที่สวยงามทั้งภาพชาดกและเทพชุมนุม ที่หน้าบันประดับด้วยลายปูนปั้นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑยุดนาค มีพญาวานรแบกครุฑอยู่อีกชั้นหนึ่ง พื้นหลังเป็นลายกนกก้านขด ดอกช่อลายหางโต เป็นรูปครุฑ นาค ยักษ์ ฯลฯ   พระวิหารน้อย เป็นสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาโดยมีฐานอ่อนโค้งทรงสำเภา ตั้งอยู่ระหว่างพระวิหารหลวงกับพระอุโบสถ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปหลวงพ่ออู่ทอง ศิลปะแบบอู่ทอง ปางมารวิชัย บนฐานมีลายปูนปั้นและประดับกระจกสวยสดงดงาม และลวดลายปูนปั้นนี้ถือเป็นมุขตลกของช่างที่ต้องการสร้างอารมณ์ขันให้แก่ผู้พบเห็น ด้วยการแกะเป็นหน้าของบุคคลสำคัญ   พระปรางค์ 5 ยอด เป็นสัญลักษณ์สูงตระหง่านในเขตพุทธาวาสสามารถมองเห็นได้แต่ไกลทั้ง 4 ทิศ วัดจากฐานถึงยอดนภศูลได้ 55 เมตร รอบฐานยาว 120 เมตร มีอายุราว 1,000 กว่าปี ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ บริเวณรอบพระปรางค์มีระเบียงคตเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ในระเบียงคตมีพระพุทธรูปจำนวน 193 องค์ประดิษฐานบนระเบียง พร้อมทั้งมีตัวแบกที่ฐานพระ ส่วนมากตั้งอยู่ใต้องค์พระพุทธรูปทรงเครื่องไว้สวยงาม พระพุทธรูปส่วนใหญ่ เป็นศิลปะอยุธยาตอนปลายและเป็นผลงานของสกุลช่างเมืองเพชรซึ่งมีพุทธลักษณะงดงามมาก (สำนักประชาสัมพันธ์จังหวัดพเชรบุรี, 2567)

ชนะพัน พันชนะ. (2549). การนิยามคุณค่าด้านการท่องเที่ยวโดยชุมชนท้องถิ่นเพื่อการวางแผนพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน: กรณีศึกษา ตลาดหน้าวัดมหาธาตุวรวิหาร ชุมชนท้องถิ่น เมืองเพชรบุรี. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง.

สำนักประชาสัมพันธ์จังหวัดเพชรบุรี. (13 พฤษภาคม 2567). วัดมหาธาตุวรวิหาร เพชรบุรี. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2568, จาก https://phetchaburi.prd.go.th/

SANOOK.(2554). ตลาดเมืองเพชรบุรี เที่ยวชม ชิม ชอป ของอร่อยละลานตา. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2568 จาก https://www.sanook.com/

Wongnai. (2562). วิถีตลาดเก่า ตลาดริมน้ำเพชรบุรี. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2568, จาก https://www.wongnai.com/