เนื่องจากมีถิ่นฐานเดิมอยู่แถบอาณาจักรล้านนา ดินแดนทางตอนเหนือของประเทศไทย ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 พ.ศ. 2347 จากเหตุการณ์บ้านเมือง ชาวไท-ยวน ถูกกวาดต้อนจากเมืองเชียงแสนมาอยู่กรุงเทพ และขยายครัวเรือนไปตามจังหวัดต่าง ๆ เช่น สระบุรี ราชบุรี เป็นต้น โดยจังหวัดราชบุรีมีการอพยพไปตามตำบลต่าง ๆ ของอำเภอเมืองราชบุรี เช่น ตำบลคูบัว ตำบลหินกอง ตำบลดอนตะโก ตำบลอ่างทอง ตำบลเจดีย์หัก ตำบลดอนแร่ เป็นต้น

บ้านหนองขาม ตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 2 ตำบลดอนแร่ อำเภอเมืองราชบุรี จังหวัดราชบุรี เป็นหมู่บ้าน OTOP นวัตวิถี ที่มีวัฒนธรรมไท-ยวน และภูมิปัญญาเป็นเสน่ห์แห่งวิถีชีวิต มีการอนุรักษ์และสืบทอดการทอผ้าพื้นเมือง ซิ่นตีนจกและมีสถาปัตยกรรมที่เป็นสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ มากมาย เช่น กราบขอพรรอยพระพุทธบาทที่ศักดิ์สิทธิ์บนยอดเขา ณ วัดนาหนอง ชมภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วัดนาหนอง และวัดทุ่งหญ้าคมบาง ตลอดจน มีต๋าหลาดไท-ยวน วัดนาหนองซึ่งตลาดชุมชนที่ให้นักท่องเที่ยวได้มาชมวัฒนธรรมไท-ยวน ชิมอาหารรสเด็ดพื้นถิ่น ช้อปสินค้าดี สินค้าพื้นถิ่น หลากชนิดและสัมผัสธรรมชาติที่น่ารื่นรมย์

สถานที่สำคัญในชุมชน

สถานที่สำคัญในหมู่บ้าน เช่น โรงเรียนวัดนาหนอง (วิธานราษฎร์อนุกูล) ศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านราชบุรี วัดนาหนอง ต๋าหลาดไท-ยวน

บ้านหนองขาม ประกอบด้วยครัวเรือนจำนวน 221 ครัวเรือน ประชากรทั้งหมด 744 คน เป็นชาย 373 คน และหญิง 371 คน

มีศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านราชบุรี เป็นศูนย์เรียนรู้การสืบทอดภูมิปัญญาด้านการทอผ้าของชุมชน เปิดเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านภูมิปัญญาการทอผ้าจกไท-ยวน รวมทั้งขั้นตอนการทอผ้าและเป็นแหล่งจำหน่ายผ้าทอของชุมชน

บ้านหนองขาม คนในชุมชนส่วนใหญ่สืบเชื้อสายไท-ยวน มีบรรพบุรุษอพยพย้ายถิ่นฐานมาจากทางตอนเหนือของไทย ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ทำให้มีวิถีชีวิต วัฒนธรรม เป็นอัตลักษณ์ทั้งทางภาษา การแต่งกาย การทอผ้า อาหารท้องถิ่น และประเพณีวิถีชีวิต ชาวบ้านส่วนใหญ่ทำการเกษตรพอเพียง น้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการพัฒนาชุมชน ในด้านต่าง ๆ เช่น การจัดตั้งต๋าหลาดไท-ยวน การทำโรงเพาะเห็ด ทำเกษตรอินทรีย์ ปลูกพืชผักสวนครัว 

วิถีวัฒนธรรม

วัฒนธรรมประเพณี ทำบุญประเพณี 12 เดือน ตามเทศกาล ประเพณีไทย เช่น งานบุญประเพณีเดือน 3 ตักบาตรข้าวต้มมัด มีกิจกรรมปิดทองอดีตเจ้าอาวาสวัดนาหนอง นมัสการรอยพระพุทธบาทจำลอง แห่ผ้าแดงไปถวายสักการะรอยพระพุทธบาทจำลอง ตักบาตรข้าวต้มมัด หรืองาน ตักบาตรเทโวช่วงเทศกาลออกพรรษา งานเทศน์มหาชาติ เป็นต้น การนมัสการมีศิลปะการแสดง “เซิ้งดอนแร่”

วิถีทางเศรษฐกิจ

ผลิตภัณฑ์ชุมชน ได้แก่ ผ้าจกและผ้าทอไท-ยวนมีลวดลายอัตลักษณ์ เป็นสินค้าที่สร้างรายได้ให้กับชุมชน มีผลิตภัณฑ์ไทยที่มีต่อยอดจากทุนวัฒนธรรม เช่น กระเป๋า พวงกุญแจ ย่าม เสื้อแต่งผ้าจก

1. ชาวบ้านให้ความร่วมมือในการพัฒนาชุมชนเป็นอย่างดี
2. เป็นพื้นที่ปลอดยาเสพติด                   
3. ชาวบ้านมีที่ดินทำกิน
4. มีภูมิปัญญาปราชญ์ท้องถิ่นด้านการทอผ้าจกไท-ยวนที่สืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษ
5. หมู่บ้านเป็นแหล่งเรียนรู้ดูงานตามเศรษฐกิจพอเพียง
6. ปัจจัยทางสาธารณสุข โรงพยาบาล มีการบริการด้านสาธารณสุขอย่างทั่วถึงผู้นำชุมชนมีความเข้มแข็ง เสียสละ รับผิดชอบ
7. ปัจจัยแหล่งสินเชื่อ และการออมทรัพย์ บริเวณแหล่งชุมชน มีธนาคารหลายแห่ง
8. อาหารพื้นบ้าน เช่น แกงหยวกกล้วย แกงหน่อไม้ ยำหัวปลี เป็นต้น
9. แหล่งเรียนรู้ชุมชน/แหล่งท่องเที่ยวชุมชน
   • ศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านราชบุรี เป็นศูนย์เรียนรู้การสืบทอดภูมิปัญญาด้านการทอผ้าของชุมชน เปิดเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านภูมิปัญญาการทอผ้าจกไท-ยวนขั้นตอนการทอผ้าและเป็นแหล่งจำหน่ายผ้าทอของชุมชน
   • วัดนาหนอง มีงานศิลปะที่สำคัญเป็นแหล่งท่องเที่ยว คือ รอยพระพุทธบาทบนยอดเขา วัดนาหนอง จิตรกรรมฝาผนัง ธรรมาสน์ทรงบุษบก บนศาลาการเปรียญ ที่กระดานคอสอง เป็นเรื่องราวพุทธประวัติ ทศชาติชาดกและภาพปริศนาธรรม
   • ต๋าหลาดไท-ยวน วัดนาหนองเป็นตลาดวิถีชุมชนเปิดทุกวันเสาร์-อาทิตย์ ให้นักท่องเที่ยวมาชมวัฒนธรรมไท-ยวน ชิมอาหารรสเด็ดพื้นถิ่นและจับจ่ายซื้อสินค้าผ้าจกไท-ยวน พืชผลทางการเกษตร
   • จุดชมวิวทุ่งนา สะพานไม้ อยู่ริมถนนตรงข้ามต๋าหลาดไท-ยวนและจุดชมวิวบนยอดเขารอยพระพุทธบาทบริเวณวัดนาหนอง

ภาษาไทยวน

• ทางขึ้นรอยพระพุทธบาท วัดนาหนอง
• แหล่งท่องเที่ยวชุมชนต๋าหลาดไท-ยวน ตั้งตรงข้ามวัดนาหนอง

มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง. (2566). ภูมิปัญญาปราชญ์ชาวบ้าน ในการพึ่งพาตนเองตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง. ราชบุรี : มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง

เที่ยวราชบุรี.com. (ม.ป.ป.). ต๋าหลาดไท-ยวน วัดนาหนอง. สืบค้นเมื่อ 25 มีนาคม 2568. จาก https://เที่ยวราชบุรี.com/สถานที่เที่ยวราชบุรี

ไทยโพสต์. (23 กันยายน 2563). บวร On Tour เที่ยวชุมชนวัดนาหนอง จ.ราชบุรี สัมผัสวิถีไท-ยวน. https://www.thaipost.net/main/