บ้านเจริญธรรม เดิมเรียกกันว่า บ้านขลุงใหม่ เพราะเป็นหมู่บ้านที่แยกมาจาก บ้านเขาขลุง ตำบลเขาขลุง อำเภอบ้านโปง จังหวัดราชบุรี และเรียกชื่อหมู่บ้านว่า "บ้านเขาขลุงใหม่" ต่อมาเมื่อมี ประชาชนมาตั้งบ้านเรือนในหมู่บ้านนี้เพิ่มมากขึ้น ชาวบ้านจึงร่วมกันถวายที่ดินเพื่อสร้างวัดและโรงเรียนขึ้นในหมู่บ้านของตนเอง (เมื่อประมาณ พ.ศ. 2500) แทนการเดินทางไปทำบุญที่วัดเขาขลุงเก่า ซึ่งอยู่ห่างจากหมู่บ้าน 4-5 กิโลเมตร คนในหมู่บ้านมีความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา เมื่อกระทรวงมหาดไทยได้ประกาศจัดหมู่บ้าน จึงตั้งชื่อหมู่บ้านว่า "บ้านเจริญธรรม" ตามชื่อวัดเจริญธรรมและโรงเรียนวัดเจริญธรรม มาจนถึงปัจจุบันนี้ ประชาชนบ้านเจริญธรรม จะมีอุปนิสัยโอบอ้อมอารีมีความสามัคคี แบ่งปันช่วยเหลือกันเหมือนเป็นญาติสนิทกัน 

บ้านเจริญธรรม มีลักษณะเป็นที่ราบลุ่ม มีคลองชลประทานไหลผ่าน มีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การประกอบอาชีพทางการเกษตร ได้แก่ การทำนา (ปีละ 2 ครั้ง) การเลี้ยงสัตว์ (วัวนม และ วัวขุน) อาชีพพนักงาน (รับจ้าง ในโรงงานอุตสาหกรรมในเขตพื้นที่ตำบล เขาขลุงและพื้นที่ใกล้เคียง รวมทั้งการทำเกษตรแบบผสมผสาน บ้านเจริญธรรม ตั้งอยู่ในเขตรับผิดชอบขององค์การบริหารส่วนตำบลเขาขลุง ห่างจากที่ว่าการอำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ไปทางทิศตะวันตก ระยะทางประมาณ 19 กิโลเมตร มีพื้นที่ประมาณ2.74 ตารางกิโลเมตร คิดเป็น 1712.5 ไร่ 

มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดกับ หมู่ที่ 16 ตำบลเขาขลุง อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี
• ทิศใต้ ติดกับ หมู่ที่ 4 ตำบลเขาขลุง อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี
• ทิศตะวันออก ติดกับ ตำบลหนองปลาหมอ อำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี
• ทิศตะวันตก ติดกับ หมู่ที่ 5 ตำบลเขาขลุง จังหวัดราชบุรี อำเภอบ้านโป่ง

บ้านเจริญธรรม อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ระยะทาง 19 กิโลเมตร เป็นถนนลาดยางตลอดเส้นทาง ใช้เวลาเดินทางโดยรถส่วนตัว รถยนต์หรือรถจักรยานยนต์ หรือรถประจำทาง (สายหนองตากยา-อำเภอบ้านโป่ง ผ่านปากทางเข้าหมู่บ้าน) ใช้เวลาเดินทางประมาณ 25-30 นาที ถนนภายในหมู่บ้านเป็นถนนลาดยางทั้งหมด การคมนาคมสะดวก โดยมีโครงสร้างพื้นที่ในหมู่บ้าน ดังนี้ ประปาหมู่บ้าน มีน้ำสะอาด มีกระแสไฟฟ้า วัดเจริญธรรม โรงเรียนวัดเจริญธรรมโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพบ้านหนองเฝ้า ศูนย์เรียนรู้คัดแยกขยะ ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง ศูนย์การเรียนรู้ การเลี้ยงโคนม สหกรณ์โคนมหนองโพ ราชบุรี จำกัด (ในพระบรมราชูปถัมภ์)

สถานที่สำคัญในชุมชน

• ศูนย์เรียนรู้คัดแยกขยะ
• ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง
• ศูนย์การเรียนรู้การเลี้ยงโคนม สหกรณ์โคนมหนองโพ ราชบุรี จำกัด (ในพระบรมราชูปถัมภ์) เป็นศูนย์เรียนรู้อาชีพการเลี้ยงโคนม เป็นจุดศึกษาดูงานประจำหมู่บ้าน

ประชากรมีทั้งหมด 196 ครัวเรือน แบ่งออกเป็น

• ชาย 326
• หญิง 353

รวมทั้งหมดเป็นจำนวน 679 คน

การประกอบอาชีพหลัก คือ ทำเกษตรกรรม ได้แก่ ทำนา ซึ่งสามารถทำนาได้ปีละ 2 ครั้ง เพราะมีระบบชลประทานไหลผ่านที่ทำกินของประชาชน และปลูกพืชไร่ เช่น อ้อย มันสำปะหลัง อาชีพรอง คือ การปศุสัตว์ ที่สำคัญคือ สุกร ไก่ เป็ด โคเนื้อและโคนม และ พนักงาน/รับจ้างในโรงงานอุตสาหกรรม จากการจัดเก็บข้อมูลความจำเป็นพื้นฐาน ปี 2565 ประชาชน มีรายได้เฉลี่ย  52,711.44 บาท/คน/ปี

วิถีชีวิตและอัตลักษณ์ชุมชน

1. เรื่องราวของชุมชนเกี่ยวหมู่บ้านจัดการขยะและหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง หมู่บ้านเจริญธรรมเป็นหมู่บ้านพึ่งพาตนเองและเอื้ออาทร เจือจานซึ่งกันและกัน ให้ความเคารพนับถือผู้สูงอายุ ชาวบ้านอยู่ร่วมกันแบบพี่แบบน้อง ช่วยเหลือกัน มีความรักความสามัคคี พึ่งพาตนเอง มากกว่าพึ่งภายนอก มีข้อตกลงกันในหมู่บ้าน เพื่อความเรียบร้อยเป็นสัญญาใจชุมชนคือ คัดแยกขยะทุกครัวเรือนก่อนทิ้ง ลดละเลิกการใช้ถุงพลาสติก ห้ามนำโฟมเข้ามาในหมู่บ้านโดยเด็ดขาด ห้ามทิ้งขยะ กิ่งไม้ ในที่สาธารณธ ทุกวันที่ 1และวันที่ 16 ของทุกเดือน ทุกครัวเรือนต้องนำขยะที่คัดแยกแล้วมาเข้าโครงการผ้าป่าขยะที่ศาลากลางหมู่บ้าน ในการทำกิจกรรมหมู่บ้าน ห้ามใช้วัสดุที่ทำจากโฟม ห้ามเผา ขยะ ต้นไม้ กิ่งไม้ทุกชนิด น้อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการดำเนินชีวิต จนได้การจัดตั้งเป็นหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงในปี 2559 เป็นหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง มั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เฉลิมพระเกียนรติเนื่องในมหามลคลพระราพิธีบรมราชาภิเษก ในปี 2562 และเป็นหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ปี 2564
2. วิถีชีวิต ชาวบ้านส่วนใหญ่ดำเนินชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง มีการเลี้ยงสัตว์ ปลูกผักไว้กินในครัวเรือน ใช้นำหมัก ปุ๋ยคอก ปู่ยน้ำในการบำรุงพืช ทำชุมชนปลูกผักปลอดสารพิษ เป็นคลังอาหารของชุมชน ทำให้หมู่บ้านเป็นหมู่บ้านปลุกผักปลอดสารพิษ ทำการเกษตรทำนาปลูกข้าว เลี้ยงโคนม โคขุน(โคเนื้อ) เป็นอาชีพหลัก รับจ้างทั่วไป
3. แหล่งเรียนรู้ชุมชน/แหล่งท่องเที่ยวชุมชน

• • ศูนย์เรียนรู้คัดแยกขยะ เป็นแหล่งเรียนรู้
  • ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง เป็นแหล่งเรียนรู้การเกษตรอินทรีย์ มี 9 ฐานการเรียนรู้ ได้แก่ แปลงผักปันสุขของชุมชน การทำปุ๋ยอินทรีย์แบบไม่กลับกอง จุดรวมพลคัดแยกขยะแลกเป็นเงิน จักสานคุณป้าข้างถนน ทีมลุงพลฐานน้ำหมักพักสารเคมี กำจัดขยะอินทรีย์ด้วยไส้เดือน ร้านอาหารต้นแบบ ร้านค้าใช้ถุงผ้าแลกนมสด โรงเรียนวัดเจริญธรรม
  • ศูนย์การเรียนรู้การเลี้ยงโคนม สหกรณ์โคนมหนองโพ ราชบุรี จำกัด (ในพระบรมราชูปถัมภ์) เป็นศูนย์เรียนรู้อาชีพการเลี้ยงวโคนม เป็นจุดศึกษาดูงานประจำหมู๋บ้าน มี  นายสุรศักดิ์ แซ่ลี้ เป็นประธาน         

วิถีวัฒนธรรม                 

วัฒนธรรมประเพณี ชาวบ้านส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ทำบุญที่วัดเจริญธรรม ทุกวันพระ ทำบุญประเพณี 12 เดือนตามเทศประเพณีไทย เช่น ประเพณีรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุ งานทำบุญกลางทุ่ง จัดขึ้นเดือน 6 ของทุกปี เป็นการทำบุญให้แม่โพสพ ในทุ่งนาก่อนข้าวออกรวง 

วิถีทางเศรษฐกิจ

• ภูมิปัญญาท้องถิ่น ได้แก่ การเลี้ยงวัวนม การทำนา จักสาน การแปรรูปอาหาร (มะม่วงแผ่น มะม่วงดองน้ำพริกปลาร้า กล้วยฉาบ)เกษตรอินทรีย์ 
• ผลิตภัณฑ์ชุมชน ได้แก่ ข้าว ผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์ น้ำนมดิบ

ปราชญ์ท้องถิ่น

รายชื่อผู้ใหญ่บ้านเจริญธรรม

1. นายมา พิลาจันทร์

2. นายเชย จันทร์อ่วม

3. นายห่อ โสดสงค์

4. นายธนาศักดิ์  ตุ้มเล็ก

5. นางจินดา โม่มาลา (ปัจจุบัน)

1. ชาวบ้านให้ความร่วมมือในการพัฒนาชุมชนเป็นอย่างดี
2. ชาวบ้านรวมกลุ่มในการจัดตั้งสหกรณ์
3. พื้นที่ส่วนใหญ่เหมาะแก่อาชีพเกษตรกรรมและปศุสัตว์                          
4. ภูมิทัศน์ที่เหมาะแก่การพัฒนาเพื่อการท่องเที่ยวเชิงเกษตร
5. มีภูมิปัญญาปราชญ์ท้องถิ่นด้านเศรษฐกิจพอเพียงและการจัดการขยะ
6. หมู่บ้านเป็นแหล่งเรียนรู้ดูงานตามเศรษฐกิจพอเพียง
7. มีบุคลากรในชุมชนที่มีความรู้ความสามารถที่หลากหลายอาชีพ
8. มีทรัพยากรธรรมชาติที่สวยงาม
9. มีอาชีพหลักเพื่อการพัฒนาเป็นอาชีพเสริมในชุมชนได้
10. มีหน่วยงานภาครัฐและเอกชนให้การสนับสนุนเรื่องงบประมาณ

คณะมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง. (2566). หนังสือภูมิปัญญาปราชญ์ชาวบ้าน ในการพึ่งพาตนเองตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง. ราชบุรี: คณะมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง