บ้านแหลมลมทวน ตั้งอยู่ในตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม ซึ่งการเข้ามาตั้งถิ่นฐานของประชากรในบริเวณพื้นที่เขตตำบลบ้านปรกนั้น ในอดีตเกิดจากการขยายตัวของชุมชนเมืองเพื่อหาพื้นที่ตั้งถิ่นฐานอยู่อาศัย แต่เดิมตำบลบ้านปรกมีสมาชิกมาจากการขยายตัวของบ้านเมือง โดยไม่มีการอพยพของประชากรมาจากแหล่งใด ประชากรหลักเป็นคนในพื้นที่ที่เป็นสมาชิกที่สืบทอดกันมาเป็นช่วง ๆ ตามกาลเวลา เป็นการขยายพื้นที่ทำกินในการทำเกษตรกรรมและสร้างบ้านเรือนอยู่อาศัยจากการเจริญเติบโตของพัฒนาการทางสังคม โดยสมาชิกส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรทำสวนตาลมะพร้าวและมะพร้าวผลเป็นหลัก จึงมีการกระจายตัวของประชากร สร้างบ้านเรือนอยู่ในสวนมะพร้าว ต่อมาช่วงหลังมีการเปลี่ยนแปลงอาชีพไปบ้าง เช่น ทำประมงชายฝั่งและนอกน่านน้ำ มีการจ้างแรงงานต่างด้าว เช่น พม่า ในการรับจ้างและใช้แรงงานต่าง ๆ ปัจจุบันตำบลบ้านปรกมีเส้นทางคมนาคมระหว่างอำเภอและเชื่อมไปสู่จังหวัดอื่น มีแหล่งท่องเที่ยวระดับประเทศ เช่น ตลาดน้ำดำเนินสะดวก ทำให้เกิดการกระจายตัวของประชาชนสร้างบ้านเรือนและธุรกิจ ทำให้ประชากรในพื้นที่มีการปรับตัวโดยการพัฒนาชุมชน สินค้าเกษตร จากเดิมที่เป็นการผลิตเชิงพาณิชย์จึงมีการปรับรูปแบบเพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวเข้ามาในพื้นที่

ลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่ของบ้านแหลมลมทวนเป็นพื้นที่เป็นที่ราบลุ่มมีแม่น้ำแม่กลอง และมีลำคลองไหลผ่าน พื้นที่จึงเหมาะแก่การเพาะปลูก ทำสวน ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นสวนมะพร้าว และพืชผลทางการเกษตรชนิดอื่น ๆ บ้าง นอกจากนี้ยังมีการทำประมงในพื้นที่อีกด้วย ลักษณะภูมิอากาศจังหวัดสมุทรสงครามอยู่ภายใต้อิทธิพลของลมมรสุมซึ่งพัดประจำเป็นฤดูกาล 2 ชนิด โดยพัดจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือในฤดูหนาวเรียกว่า ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ อิทธิพลของลมนี้ทำให้บริเวณจังหวัดสมุทรสงครามมีอากาศหนาวเย็นและแห้งแล้ง กับมรสุมอีกชนิดหนึ่งคือ มรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ซึ่งพัดจากทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นส่วนใหญ่ในฤดูฝน ทำให้อากาศชุ่มชื้นและมีฝนตกทั่วไป โดยสภาพทั่วไปองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปรก ที่ตั้งชุมชนมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศใต้ ติดต่อกับ แม่น้ำแม่กลอง
• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลคลองเขิน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ เทศบาลอัมพวา
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เทศบาลเมืองสมุทรสงคราม

สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากรหมู่ที่ 7 บ้านแหลมลมทวน ตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 619 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 296 คน ประชากรหญิง 323 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 228 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนธันวาคม 2567)

บ้านแหลมลมทวน ตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม เป็นชุมชนดั้งเดิมที่เกิดจากการขยายตัวของชุมชนเมืองมายังพื้นที่ต่าง ๆ โดยรอบในบริเวณเขตพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปรก โดยพื้นที่ในบริเวณแถบนี้เป็นพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่กลอง และเป็นพื้นที่ที่มีคลองน้ำหลายสายตัดผ่าน ทำให้มีความเหมาะสมต่อการทำเกษตรกรรม ซึ่งเป็นกลุ่มอาชีพหลักขนาดใหญ่ของประชากรส่วนใหญ่ในพื้นที่ ซึ่งพืชเศรษฐกิจที่ชาวบ้านนิยมปลูกและช่วยสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับคนในชุมชนคือ การทำสวนมะพร้าว ซึ่งเป็นวิถีชีวิตและภูมิปัญญาดั้งเดิมที่อยู่คู่กับชุมชนมาอย่างยาวนาน นอกจากการทำสวนมะพร้าวแล้วชาวบ้านยังมีการทำสวนผัก ผลไม้อื่น ๆ อยู่บ้างแต่ไม่มากเท่ากับการทำสวนมะพร้าว และประชากรในพื้นที่ส่วนหนึ่งยังทำอาชีพการประมงพื้นบ้านอีกด้วยเนื่องจากเป็นพื้นที่ชุมชนน้ำและมีเส้นทางการคมนาคมทางน้ำที่ค่อนข้างสะดวก และด้วยเอกลักษณ์เชิงพื้นที่ที่เป็นสวนมะพร้าว ทางชุมชนจึงได้มีการปรับตัวและใช้พื้นที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรในสวนมะพร้าว การเปิดที่พักโฮมสเตย์ การทำกิจกรรมต่าง ๆ เกี่ยวกับผลผลิตจากมะพร้าว ซึ่งช่วยสร้างความเข้มแข็งและนำรายได้เข้าสู่ชุมชนได้เป็นอย่างดี

บ้านแหลมลมทวนเป็นหนึ่งในกลุ่มหมู่บ้านริมคลองผีหลอก ที่เชื่อมต่อไปถึงตลาดน้ำอัมพวา เป็นชุมชนที่อนุรักษ์การดำเนินชีวิตในวิถีของชาวสมุทรสาคร จึงเกิดเป็นกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านริมคลองโฮมสเตย์ ได้เริ่มต้นมาจากการที่กรมการท่องเที่ยวได้ส่งเสริมและพัฒนามาตรฐานที่พักสัมผัสวัฒนธรรมชนบทหรือโฮมสเตย์ (Homestay) ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย เพื่อใช้เป็นกรอบแนวทางในการยกระดับคุณภาพการให้บริการโฮมสเตย์ที่บริหารจัดการโดยชุมชน และเป็นการส่งเสริมให้ชุมชนเกิดการรวมตัวร่วมกันอนุรักษ์และนำทุนทางวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี ความรู้ ภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมทั้งทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนมาสร้างเป็นสินค้าและบริการท่องเที่ยว เพื่อสร้างเป็นรายได้เสริมให้กับชุมชน การส่งเสริมและพัฒนาความรู้ด้านเทคโนโลยี การทำตลาดออนไลน์ของโฮมสเตย์ เพื่อเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน รวมถึงการบริหารจัดการโฮมสเตย์ให้มีความยั่งยืน โดยพิจารณาขีดความสามารถในการรองรับนักท่องเที่ยวและการพัฒนาบริการที่มีคุณภาพเป็นที่ประทับใจ มีเอกลักษณ์และอัตลักษณ์ที่เป็นจุดเด่นของชุมชน นอกจากนี้ยังจัดการฝึกอบรมให้ความรู้กับชุมชนที่มีความเข้มแข็งในการจัดการโฮมสเตย์ของตนให้เป็นชุมชนต้นแบบในด้านต่าง ๆ ที่จำเป็น อีกทั้งเป็นการส่งเสริมให้ชุมชนมีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องการประชาสัมพันธ์โฮมสเตย์ให้เป็นที่ยอมรับจากนักท่องเที่ยวทั้งในประเทศและต่างประเทศ 

บ้านริมคลองโฮมสเตย์ได้รับรางวัลมากมายเป็นเครื่องหมายของความสำเร็จในการจัดการการท่องเที่ยว ดังนี้ 

• ปี พ.ศ. 2553 รางวัลมาตรฐานโฮมสเตย์ไทย
• ปี พ.ศ. 2556 รางวัลอุตสาหกรรมการท่องเที่ยววิถีชุมชนดีเด่น (รางวัลกินรี)
• ปี พ.ศ. 2557 รางวัลสุดยอดชุมชน Creative Tourism ได้รับเลือกเป็น 1 ใน 20 ชุมชนที่ ได้รับคัดเลือกให้เป็นชุมชนสร้างสรรค์
• ปี พ.ศ. 2562 รางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทยดีเด่นในการประกวดรางวัล อุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย ครั้งที่ 12 หรือรางวัลกินรี ในสาขา Learning & Doing (แหล่งท่องเที่ยว เพื่อการเรียนรู้)

การจัดตั้งเป็นโฮมสเตย์ทำให้ทางชุมชนได้มีการร่วมมือพัฒนาพื้นที่ให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวโดยสมบูรณ์ โดยการจัดทำขึ้นเป็นฐานกิจกรรมต่าง ๆ กิจกรรมที่เกิดขึ้นนั้นมาจากแนวคิดของกลุ่มชาวบ้านที่เห็นถึงคุณค่าของธรรมชาติความเป็นบ้านสวนริมน้ำ วัฒนธรรมความเป็นอยู่ที่ใช้เรือเป็นพาหนะมาตั้งแต่เดิม วิถีชีวิตการประกอบอาชีพของชาวสวนมะพร้าว การทำน้ำตาลมะพร้าว สวนผลไม้หลากหลายพันธุ์ นับวันจะถูกคนรุ่นใหม่ทอดทิ้งให้รกร้างไปอย่างน่าเสียดาย ทั้งที่มีคุณค่าเป็นที่สนใจของคนต่างถิ่น ชาวบ้านจึงได้รวบรวมและรื้อฟื้นเอกลักษณ์ท้องถิ่นให้กลับมาอีกครั้ง และเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวเข้ามาสัมผัสกิจกรรมในชุมชนในรูปแบบฐานการเรียนรู้จากภูมิปัญญาชุมชน โดยนักท่องเที่ยวจะได้รับทั้งความรู้ และประสบการณ์ที่พวกเขาหาไม่ได้ในพื้นที่อื่น ๆ นอกจากที่ชุมชนบ้านริมคลองโฮมสเตย์ ผู้คนในพื้นที่และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ร่วมมือกันจัดตั้งขึ้นมา เพื่อนำทรัพยากรที่มีอยู่ในพื้นที่นั้นมาต่อยอดและเผยแพร่จุดเด่นของพื้นที่ให้คนภายนอกได้รับรู้ ทำให้ผู้คนกลุ่มนั้นได้เรียนรู้ไปพร้อม ๆ กับกิจกรรมหลากหลายที่ทางพื้นที่ได้จัดทำขึ้น นับว่าเป็นการสร้างรายได้ให้กับชุมชน และเป็นการใช้ทรัพยากรที่มีในพื้นที่ให้เกิดประโยชน์มากที่สุด โดยภายในกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านริมคลองโฮมสเตย์มีกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ที่ให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาเรียนรู้และลงมือปฏิบัติจริง เช่น 

• การทำจักสานจากใบมะพร้าว
• เรียนรู้วิธีการสานหมวกและกระเช้าจากทางมะพร้าว
• การทำน้ำตาลมะพร้าว
• การทำขนมต้มขนมไทยโบราณ
• กิจกรรมการเขียนลายเบญจรงค์
• กิจกรรมตำนานเส้นทางมะพร้าว
• กิจกรรมการทำสปาเท้าโดยการย่ำเกลือ

การจัดการการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ของชุมชนบ้านริมคลอง ตำบลบ้านปรก อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม ในการจัดการการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ของชุมชนบ้านริมคลองนั้น มีผู้นำคือประธานชุมชน ที่เริ่มจากการดึงบุคคลที่สนใจ มีใจรักในการท่องเที่ยว และต้องการที่จะเผยแพร่เอกลักษณ์ของชุมชน และวิถีชีวิตดั้งเดิมให้เข้ามาร่วมกันดำเนินการจัดการการท่องเที่ยวของชุมชน พิจารณาว่าบุคคลใดมีความถนัดเรื่องใด แล้วให้บุคคลนั้นเป็นเจ้าหน้าที่ประจำฐาน หรือประจำส่วนนั้น ๆ เพื่อที่จะคอยอำนวยความสะดวกให้กับนักท่องเที่ยว โดยที่ผู้ที่เข้าร่วมกลุ่มนี้นั้นมีส่วนร่วมในการจัดการท่องเที่ยวของชุมชน มีการระดมความคิดในขั้นตอนและเรื่องราวต่าง ๆ การร่วมกลุ่มนี้ถือว่าเป็นกิจกรรมเสริมของผู้ที่เข้าร่วมกลุ่ม เพราะบางคนมีอาชีพหลักเป็นของตนเอง เป็นการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนที่เกิดจากความสามัคคีเพื่อทำกิจกรรมให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์ และนับว่าสมาชิกทุกคนมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนชุมชนเป็นอย่างมาก

การท่องเที่ยวริมคลองโฮมสเตย์

การท่องเที่ยวชุมชนบ้านแหลมลมทวนกับบ้านริมคลองโฮมสเตย์มีจุดเด่น คือ การที่นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมกับวิถีชีวิตของชุมชน เสมือนกับตนเองได้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน ผ่านกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์ที่ประชาชนในพื้นที่ชุมชนได้ช่วยกันคิด และนำทรัพยากรหลักในพื้นที่ชุมชนเข้ามาผสมผสานจนเกิดเป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวที่สร้างสรรค์ขึ้น โดยใช้ต้นมะพร้าวเป็นตัวขับเคลื่อนกิจกรรมทั้งหมด

กิจกรรมการทำน้ำตาลมะพร้าวแท้โดยกรรมวิธีดังเดิม คือ การเคี่ยวน้ำตาลโดยการใช้เตาเคี่ยวน้ำตาลมะพร้าวแบบโบราณ นักท่องเที่ยวได้เรียนรู้กรรมวิธีการทำน้ำตาลมะพร้าวในแต่ละขั้นตอน ชุมชนบ้านริมคลองนั้นมีน้ำตาลมะพร้าวอยู่ 2 แบบ คือ แบบที่เป็นน้ำเชื่อม และแบบที่เป็นน้ำตาลมะพร้าวปกติ

กิจกรรมการทำขนมไทยที่มีส่วนประกอบหลักเป็นมะพร้าว นักท่องเที่ยวได้ลงมือทำขนมไทยเองทุกขั้นตอน พอทำเสร็จสามารถรับประทานกันสด ๆ ได้ทันที พอนักท่องเที่ยวทานขนมไทยเสร็จเป็นที่เรียบร้อยแล้ว จะนำเข้าสู่กิจกรรมการจักสานจากใบมะพร้าว เป็นการนำใบมะพร้าวมาสานจนเป็นสิ่งต่าง ๆ เช่น หมวก กระบุง ดอกไม้ และปลาตะเพียน เป็นต้น ในกิจกรรมนี้นักท่องเที่ยวได้ผลงานของตนเองกลับไปด้วย 

จากนั้นนักท่องเที่ยวจะได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ผ่านกิจกรรมการทำผ้ามัดย้อมด้วยสีจากกาบมะพร้าว โดยที่นักท่องเที่ยวจะได้ชิ้นงานกลับไปด้วยเช่นกัน

กิจกรรมการปั่นจักรยานชมวิถีชีวิตรอบชุมชน และในระหว่างการปั่นจักรยานนั้น นักท่องเที่ยวจะได้แวะชมการทำเกษตรสวนครัวปลอดสารพิษ นักท่องเที่ยวสามารถนำผักปลอดสารพิษติดมือเพื่อนำมาทำกิจกรรมอื่นหลังจากนักท่องเที่ยวปั่นจักรยานชมวิถีชีวิตของชุมชนเสร็จเรียบร้อยได้

กิจกรรมการทำอาหารไทยครัวโบราณโดยมีมะพร้าวเป็นส่วนประกอบ กิจกรรมนี้นักท่องเที่ยวได้ลงมือทำอาหารโดยวิธีโบราณที่มีมะพร้าวเป็นส่วนประกอบ กิจกรรมนี้นักท่องเที่ยวได้เตรียมการทำอาหารแบบโบราณคือ การจุดไฟในเตาอั้งโล่ โดยใช้กาบมะพร้าวเป็นเชื้อเพลิงในการทำอาหาร ส่วนรายการอาหารนั้นเป็นเมนูอาหารไทยที่มีมะพร้าวเป็นส่วนประกอบ อาทิ แกงเขียวหวานใส่คอมะพร้าว แกงคั่วคอมะพร้าว เป็นต้น

กิจกรรมนักท่องเที่ยวเหล่านี้ นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาเรียนรู้แล้วนำไปต่อยอดและประยุกต์เข้ากับชีวิตประจำวัน หรือนำไปสร้างอาชีพเพื่อเพิ่มรายได้อีกทางให้กับตนเองได้ เพราะวัตถุดิบเป็นวัตถุดิบที่สามารถหาได้ในชีวิตประจำวัน และเป็นสิ่งที่หาได้ง่าย ต้นทุนไม่สูงมาก สิ่งนี้เป็นเป้าหมายอีกอย่างหนึ่งที่ทางชุมชนอยากมอบให้กับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาในท่องเที่ยว เพื่อที่นักท่องเที่ยวนอกจากจะได้รับประสบการณ์ทางการท่องเที่ยวที่ไม่เหมือนใครแล้ว ยังได้อาชีพติดตัวไปได้ แต่ละฐานการเรียนรู้สามารถประกอบอาชีพที่แตกต่างกันออกไป คือ ฐานขนมไทย/แกงไทย นำไปประกอบอาชีพร้านอาหารหรือร้านขนมได้ ฐานการจักสานจากใบมะพร้าวสามารถนำไปประกอบเป็นอาชีพหัตถกรรมได้ ฐานมัดย้อมจากสีของเปลือกมะพร้าว สามารถนำไปขายเป็นผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับผ้า และเครื่องนุ่งห่มเป็นลวดลายต่าง ๆ ได้ เป็นต้น

ภาษาพูด : ภาษาไทยกลาง

ภาษาเขียน : อักษรไทย

วาทินี สนลอย. (2563). การมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่นในการจัดการการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ ของชุมชนบ้านริมคลอง อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม. มหาวิทยาลัยศิลปากร.

กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา. (2557). วิสาหกิจชุมชนบ้านริมคลองโฮมสเตย์. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://thai.tourismthailand.org/

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (2558). คู่มือแนวทางการจัดการที่พักสัมผัสวัฒนธรรมชนบท. การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย.

คณะวัฒนธรรมสิ่งแวดล้อมและการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ. (4 ตุลาคม 2562). มศว รับใช้สังคมเพื่อการพัฒนาชุมชนท่องเที่ยวสู่ความยั่งยืน รางวัลระดับประเทศ ด้านอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวไทย. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://ece.swu.ac.th/

บ้านริมคลองโฮมสเตย์. (ม.ป.ป.). บ้านริมคลองโฮมสเตย์ Baanrimklong Homestay. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://www.baanrimklong.net/th/

บ้านริมคลองโฮมสเตย์ - Baanrimklong Homestay. (18 กันยายน 2565). ภูมิใจในกิจกรรมที่ทำการพัฒนาตลอดเวลา20ปี. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://www.facebook.com/

บ้านริมคลองโฮมสเตย์ - Baanrimklong Homestay. (2565). [ภาพประกอบ]. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://www.facebook.com/

องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านปรก. (ม.ป.ป.). สภาพและข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก http://www.banprok.go.th/