สงวนคำเป็นชุมชนในเขตเมืองที่มีการอยู่อาศัยในลักษณะของชุมชนสังคมเมือง หรือประเภทชานเมือง โดยตั้งอยู่ที่แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนเดิมที่มีการอยู่อาศัยในพื้นที่และเติบโตไปพร้อมกับพัฒนาการทางสังคมในเขตกรุงเทพมหานครที่มีความเจริญก้าวหน้า และขยายขอบเขตความเจริญเป็นวงกว้างออกไปสู่พื้นที่โดยรอบอย่างต่อเนื่อง ซึ่งชุมชนสงวนคำเป็นหนึ่งในชุมชนของสำนักงานเขตหนองแขมที่ได้รับการแต่งตั้งและประกาศเป็นชุมชนใหม่เมื่อไม่นานมากนัก โดยชุมชนสงวนคำได้รับการประกาศเป็นชุมชนที่จัดตั้งตามระเบียบกรุงเทพมหานคร เมื่อปี พ.ศ. 2536 โดยอยู่ในพื้นที่หมู่ที่ 2 ซอยเพชรเกษม 81/3 ถนนเพชรเกษม แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร ซึ่งในขณะนั้นการประกาศจัดตั้งชุมชนมี นายวิง สงวนคำ เป็นประธานชุมชนคนแรก และดำรงตำแหน่งมาจนถึงปี พ.ศ. 2547 และในปีเดียวกันนั้น นางสาวยุพิน สงวนคำ ได้รับเลือกตั้งจากสมาชิกในชุมชนสงวนคำให้รับตำแหน่งประธานชุมชนสงวนคำตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา 

ชุมชนสงวนคำ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนเมืองในลักษณะประเภทของชุมชนพื้นที่ชานเมือง ตั้งอยู่หมู่ที่ 2 ซอยเพชรเกษม 81/3 ถนนเพชรเกษม แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร โดยชุมชนสงวนคำเป็นหนึ่งใน 74 ชุมชนของสำนักงานเขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร พื้นที่บริเวณชุมชนสงวนคำมีทั้งหมดประมาณ 25 ไร่ อยู่ในสังคมเมืองที่มีความสะดวกสบายในด้านสาธารณูปโภคต่าง ๆ ที่มีความพร้อม ทั้งไฟฟ้า น้ำประปา เส้นทางการคมนาคมขนส่ง แหล่งสินค้าและบริการที่สามารถเดินทางเข้าถึงได้โดยง่าย ระบบขนส่งสาธารณะ หน่วยงานบริการจากทั้งทางภาครัฐและเอกชน ทั้งนี้พื้นที่ชุมชนสงวนคำมีถนนสายหลักที่ตัดผ่านพื้นที่ชุมชนทางด้านทิศเหนือ คือ ถนนเพชรเกษม ซึ่งเป็นเส้นทางสัญจรไปมาที่มีความสะดวกสบาย และถือเป็นเส้นทางสำคัญสายหลักของคนในพื้นที่กรุงเทพมหานครด้วย

แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนสังคมเมืองขนาดใหญ่ที่มีการอยู่อาศัยของประชากรในพื้นที่ค่อนข้างหนาแน่น โดยมีสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากรแขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 74,164 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 34,178 คน ประชากรหญิง 39,446 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 33,690 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนธันวาคม 2567) โดยประชากรในพื้นที่ชุมชนสงวนคำ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 824 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 405 คน ประชากรหญิง 419 คน โดยมีทั้งสิ้น 241 ครัวเรือน จากจำนวนหลังคาเรือนทั้งหมด 170 หลังคาเรือน

ประชาชนส่วนใหญ่ของชุมชนเป็นกลุ่มคนใช้แรงงาน ไม่ได้มีการประกอบธุรกิจหรือกิจการเป็นของตนเองเท่าไหร่นัก โดยส่วนใหญ่ชาวบ้านจะประกอบอาชีพรับจ้างทั่วไป เป็นลูกจ้างตามหน่วยงานหรือบริษัทต่าง ๆ มีวันหยุดพักผ่อนประมาณ 1 วันต่อสัปดาห์ ทำให้ละเลยในการจัดการระบบนิเวศชุมชน ทำให้ภาพแวดล้อมย่ำแย่ น้ำเน่าเสีย นำไปสู่การจัดการเพื่อแก้ไขปัญหาต่อไป ซึ่งชุมชนสงวนคำมีคณะกรรมการชุมชนและสมาชิกในชุมชนในการทำกิจกรรมต่าง ๆ โดยคณะกรรมการชุมชนเป็นคณะบุคคลที่ได้รับเลือกจากสมาชิกในชุมชน และสำนักงานเขตเป็นผู้แต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเป็นตัวแทนของประชาชนในแต่ละชุมชน เพื่อเข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นของตนเอง และมีบทบาทในการแก้ไขปัญหาโครงสร้างพื้นฐาน เศรษฐกิจ สังคม การจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในชุมชน และส่งเสริมความร่วมมือของประชาชนกับสำนักงานเขตในการจัดบริการสาธารณะตามอำนาจหน้าที่ เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน โดยคณะกรรมชุมชนสงวนคำด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมจะมี 8 ท่าน แต่ละท่านบ้านจะอยู่ในซอยที่ได้รับมอบหมายให้ ดูแลและรับผิดชอบ เพื่อสะดวกต่อการสื่อสารและดูแลอย่างใกล้ชิด โดยกระจายอยู่ทุกซอยและครอบคลุม ทั้ง 7 ซอยของชุมชนสงวนคำ จะแบ่งภาระหน้าที่งานในการจัดการสิ่งแวดล้อมชุมชน ซึ่งชุมชนสงวนคำจะมีการจัดประชุมประจำเดือนทุกเดือนเพื่อดูการดำเนินงานของแต่ละภาระงานว่ามีความคืบหน้าอะไรบ้าง มีปัญหาหรืออุปสรรคอะไรบ้าง เพื่อนำมาแก้ไขหาทางออก ซึ่งถ้าเป็นปัญหาที่ชุมชนไม่สามารถแก้ได้ก็จะปรึกษาทางสำนักงานเขตเพื่อดำเนินการแก้ไขหาทางออก ซึ่งคณะกรรมการชุมชนด้านสิ่งแวดล้อมก็จะมีหน้าที่หลัก ๆ คือ ดูแลและติดต่อประสานงานกับสมาชิกในชุมชนในทุก ๆ เรื่อง ด้านสิ่งแวดล้อม เช่น มีโครงการด้านสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ขยะ น้ำเสีย พื้นที่สีเขียว เป็นต้น

สงวนคำมีการแบ่งหน้าที่และกิจกรรมในการดำเนินการจัดการขยะชุมชน และกฎระเบียบ วิธีการ แนวทางและการให้คำแนะนำในการจัดการขยะของแต่ละบ้านเพื่อความตระหนักถึงผลดีผลเสียที่จะเกิดขึ้นตามมา โดยมีฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ สนับสนุนวิทยากรให้ความรู้กับประชาชน พร้อมแนะนำประชาชนให้ความร่วมมือเกี่ยวกับโครงการจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชน (Community Based Solid Waste Management: CBM) ในการสาธิตการทำปุ๋ยหมักชีวภาพ (ขยะหอม) การทำปุ๋ยหมักจากใบไม้แห้ง และการแยกองค์ประกอบของขยะอย่างง่ายๆ มอบถังขยะ ถุงสำหรับใส่ขยะ และหนังสือคู่มือแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยและสิ่งแวดล้อมโดยชุมชน และอบรมให้ความรู้ในการจัดการขยะมูลฝอยแต่ละประเภท โดยมีการคัดแยกขยะจากครัวเรือน เป็น 4 ประเภท

• ขยะรีไซเคิล ขยะของเสีย หรือวัสดุเหลือใช้ ซึ่งสามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ได้ โดยนำมาแปรรูปเป็นวัตถุดิบในกระบวนการผลิต เช่น แก้ว กระดาษ กระป๋องเครื่องดื่ม เศษพลาสติก เศษโลหะ เป็นต้น
• ขยะที่ย่อยสลายได้ ขยะที่เน่าเสียและย่อยสลายได้เร็ว สามารถนำมาหมักชีวภาพหรือทำปุ๋ยได้ เช่น เศษผัก เปลือกผลไม้ เศษอาหาร ใบไม้ เศษเนื้อสัตว์ เป็นต้น
• ขยะทั่วไป ขยะประเภทอื่นนอกเหนือจากขยะย่อยสลาย ขยะรีไซเคิล และขยะอันตราย มีลักษณะที่ย่อยสลายยากและไม่คุ้มค่าสำหรับการนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ เช่น ห่อพลาสติกใส่ขนม ถุงพลาสติกบรรจุผงซักฟอก พลาสติกห่อลูกอม ซองบะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ถุงพลาสติกเปื้อนเศษอาหาร โฟมเปื้อนอาหาร ฟอล์ยเปื้อนอาหาร เป็นต้น
• ขยะอันตราย ขยะที่มีองค์ประกอบหรือปนเปื้อนวัตถุอันตรายชนิดต่าง ๆ ได้แก่ วัตถุระเบิด วัตถุไวไฟ วัตถุออกซิไดซ์ วัตถุมีพิษ วัตถุที่ทำให้เกิดโรค วัตถุกัมมันตรังสี วัตถุที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม วัตถุกัดกร่อน วัตถุที่ก่อให้เกิดการระคายเคือง วัตถุอย่างอื่นไม่ว่าจะเป็นเคมีภัณฑ์หรือสิ่งอื่นใดที่อาจทำให้เกิดอันตรายแก่บุคคล สัตว์ พืช ทรัพย์สินหรือสิ่งแวดล้อม เช่น ถ่านไฟฉาย หลอดฟลูออเรสเซนต์ แบตเตอรี่โทรศัพท์เคลื่อนที่ ภาชนะบรรจุสารกำจัดศัตรูพืช กระป๋องสเปรย์บรรจุสีหรือสารเคมี เป็นต้น

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ภาษาพูด : ภาษาไทยกลาง

ภาษาเขียน : อักษรไทย

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

สงวนคำในอดีตปัญหามีของขยะมูลฝอยในชุมชน แต่เดิมนั้นประชาชนในชุมชนสงวนคำได้มีการทิ้งขยะลงในบ่อน้ำหรือบริเวณที่อยู่อาศัย โดยไม่มีการจัดสรรพื้นที่ในการทิ้งขยะที่แน่นอนภายในชุมชน ขาดการทำงานให้เป็นระบบและไม่มีกฎระเบียบในการควบคุมทำให้ต่างคนต่างทิ้ง และมีการเก็บสะสมขยะไว้สามถึงสี่วันถึงจะทิ้งครั้งหนึ่ง อันเนื่องจากขาดความรู้ความเข้าใจถึงการจัดการขยะมูลฝอยในชุมชน ซึ่งต่อมาประชาชนในชุมชนสงวนคำได้เล็งเห็นถึงปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม ที่นับวันจะมีแต่ทวีความรุนแรงมากขึ้นตามลำดับ โดยเฉพาะปัญหาจากขยะมูลฝอยซึ่งนับวันจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ พื้นที่ส่วนใหญ่ของชุมชนเป็นพื้นน้ำ ลักษณะบ้านจึงเป็นบ้านที่ปลูกสร้างบนน้ำ ปัญหาสิ่งแวดล้อม คือ ขยะตกค้างในน้ำ โดยที่ไม่มีการบริหารจัดการขยะที่ดี ทิ้งขยะลงในน้ำจึงทำให้เกิดน้ำเน่าเสีย ส่งกลิ่นเหม็น เป็นแหล่งเพาะพันธ์ุสัตว์พาหะนำโรค ปัญหาการจัดการขยะมูลฝอยของ ชุมชนสงวนคำ นับเป็นปัญหาที่มีความสำคัญ และมีแนวโน้มที่จะเพิ่มมากขึ้น และส่งผลต่อสุขภาพอนามัยของคนในชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียงเป็นอย่างมาก ซึ่งในปี พ.ศ. 2553 ทางสำนักงานเขตหนองแขมโดยฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ ได้ส่งเจ้าหน้าที่ฝ่ายรักษาความสะอาด และสวนสาธารณะเขตหนองแขม ได้เข้ามาแนะนำแนวความคิดการจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชน (Community Based Solid Waste Management : CBM) ซึ่งเป็นแนวคิดที่เน้นการจัดการมูลฝอยที่แหล่งกำเนิด โดยการมีส่วนร่วมของประชาชน และร่วมแก้ไขปัญหาของชุมชน ซึ่งจะสามารถแก้ไขปัญหาด้านขยะมูลฝอยของชุมชนได้อย่างยั่งยืน หลักที่สำคัญคือทุกคนในชุมชนต้องร่วมมือกันเป็นบทบาทของชุมชนในการจัดการสิ่งแวดล้อมของชุมชน โดยในปี พ.ศ. 2553 ชุมชนสงวนคำจึงได้มีการเปิดเวทีชาวบ้าน โดยใช้หลักการโหวตแบบหลักประชาธิปไตยเพื่อหาข้อสรุป และมิติจากการโหวตเป็นเอกฉันท์ ซึ่งประชาชนในชุมชนสงวนคำให้ความสำคัญกับเรื่องสิ่งแวดล้อมจึงเข้าร่วมโครงการจัดการขยะมูลฝอยโดย ชุมชน (Community Based Solid Waste Management : CBM) กับสำนักงานเขตหนองแขม ตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. 2553 เป็นต้นมา โดยมีกระบวนการจัดการขยะชุมชนโดยการมีส่วนร่วมของสมาชิกทำให้ปัญหาที่เกิดจากขยะชุมชนเริ่มลดลง การจัดการขยะเริ่มเป็นไปในทางที่โดยลำดับ จนสามารถจัดการและควบคุมได้ ทำให้สภาพแวดล้อมและระบบนิเวศทางสังคมของชุมชนมีคุณภาพที่ดีมากยิ่งขึ้น จนเป็นชุมชนต้นแบบที่เป็นแหล่งเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ธีรเดช แจ่มกระจ่าง. (2560). บทบาทของชุมชนในการจัดการสิ่งแวดล้อม: กรณีศึกษาชุมชนสงวนคำ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ชุมชนสงวนคำ Sa-nguankum Community. (2567). [ภาพประกอบ]. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://www.facebook.com/

ชุมชนสงวนคำ Sa-nguankum Community. (2568). [ภาพประกอบ]. สืบค้น 15 เมษายน 2568, จาก https://www.facebook.com/