Advance search

มีต้นยางนาเป็นจำนวนมาก ขึ้นกระจายพบเห็นได้ทั่วไป ทั้งลำต้นขนาดเล็กและลำต้นขนาดใหญ่ มีอายุมากกว่า 100 ปี อาชีพหลักของประชากรคือ ปลูกไม้ดอกไม้ประดับ อาชีพรองของประชากรคือ ค้าขาย รับจ้าง การเลี้ยงสัตว์ปีก การทำอุตสาหกรรมครัวเรือน ผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ การจักสาน และการทำไม้กวาด 

หมู่ที่ 1
โคกมะกอก
ดงขี้เหล็ก
เมืองปราจีนบุรี
ปราจีนบุรี
อบต.ดงขี้เหล็ก โทร. 0 3721 8780
ปุณยาพร บุตรวิไล
12 พ.ค. 2025
บุญธิดา ม่วงศรีเมืองดี
30 มิ.ย. 2025
วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
12 พ.ค. 2025
โคกมะกอก

ในอดีตพื้นที่ส่วนใหญ่ของชุมชนเป็นป่าอุดมสมบูรณ์ มีต้นมะกอก ต้นตะเคียน และต้นยางนาขึ้นอยู่ทั่วไป ชาวบ้านจึงเชื่อกันว่าเป็นไม้มงคลประจำชุมชน ตลอดจนที่ตั้งอยู่ในลุ่มน้ำติดคลองไส้ไก่ จึงได้พากันตั้งชื่อชุมชนตามลักษณะภูมิประเทศ


ชุมชนชนบท

มีต้นยางนาเป็นจำนวนมาก ขึ้นกระจายพบเห็นได้ทั่วไป ทั้งลำต้นขนาดเล็กและลำต้นขนาดใหญ่ มีอายุมากกว่า 100 ปี อาชีพหลักของประชากรคือ ปลูกไม้ดอกไม้ประดับ อาชีพรองของประชากรคือ ค้าขาย รับจ้าง การเลี้ยงสัตว์ปีก การทำอุตสาหกรรมครัวเรือน ผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ การจักสาน และการทำไม้กวาด 

โคกมะกอก
หมู่ที่ 1
ดงขี้เหล็ก
เมืองปราจีนบุรี
ปราจีนบุรี
25000
14.073742853132602
101.4359175325522
องค์การบริหารส่วนตำบลดงขี้เหล็ก

การตั้งถิ่นฐานของชุมชนเริ่มต้นจากการอพยพเข้ามาของกลุ่มเกษตรกรจากพื้นที่ใกล้เคียงที่ต้องการหาที่ดินทำกินใหม่ โดยเข้ามาใช้พื้นที่บริเวณโคกมะกอกในการทำการเกษตร และต่อมาได้ตั้งรกรากถาวร สร้างบ้านเรือน ครอบครัว และพัฒนาเป็นชุมชนเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน บ้านโคกมะกอกยังเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญ โดยเฉพาะต้นยางนา ซึ่งพบเห็นได้ทั่วไปในพื้นที่และกลายเป็นเอกลักษณ์สำคัญของชุมชน จากจุดนี้เองได้นำไปสู่การจัดตั้งกลุ่มอนุรักษ์ไม้ยางนาและต่อยอดเป็นวิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ยางนาเพื่อพลังงานที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นหนึ่งในตัวอย่างของการพัฒนาชุมชนบนพื้นฐานของทรัพยากรท้องถิ่น นอกจากนี้บ้านโคกมะกอกยังคงรักษาวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวชนบทเอาไว้ ทั้งในด้านวัฒนธรรม ประเพณี ความเชื่อ และการดำเนินชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติและศาสนา โดยมีวัดโคกมะกอกเป็นศูนย์กลางสำคัญของจิตใจและกิจกรรมของชุมชน

ชุมชนโคกมะกอก (หมู่ที่ 1) ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลดงขี้เหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี โดยชุมชนโคกมะกอกมีที่ตั้ง ดังนี้    

  • ทิศเหนือ ติดกับ อบต.โนนห้อม
  • ทิศใต้ ติดกับ อบต.ดงพระราม
  • ทิศตะวันตก ติดกับ อบต.ประจันตคาม
  • ทิศตะวันออก ติดกับ อบต.ดงขี้เหล็ก

ลักษณะภูมิประเทศ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบ มีลักษณะเป็น ดินภูเขาเก่า ซึ่งเหมาะสมสำหรับการทำเกษตรกรรม ได้แก่ ทำสวน ทำนา ทำไร่ เลี้ยงสัตว์

 

ข้อมูลสถิติจำนวนประชากรในพื้นที่หมู่ที่ 1 โคกมะกอก ตำบลดงขี้เหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี มีจำนวนประชากร 2,131 คน แบ่งเป็นเพศชาย จำนวน 1,013 คน และเพศหญิง จำนวน 1,118 คน มีจำนวนครัวเรือนทั้งหมด 750 ครัวเรือน ชุมชนส่วนใหญ่เป็นแบบระบบเครือญาติแบบเครือข่ายกว้าง ครอบครัวขยาย ยังคงมีอยู่ในหลายครัวเรือน โดยเฉพาะบ้านที่มีผู้สูงอายุอยู่ร่วมกับลูกหลานซึ่งมักยังคงอาศัยอยู่ในละแวกเดียวกันหรือบ้านติดกัน ทำให้เกิดความใกล้ชิดมีการพึ่งพาอาศัยกันทั้งในด้านแรงงาน การเกษตร การเลี้ยงบุตร หรือดูแลผู้สูงอายุ

วิถีชีวิตของคนในชุมชนบ้านโคกมะกอก จะปฏิบัติไปตามอาชีพของตนเอง ส่วนมากจะประกอบอาชีพเกษตรกร ทำสวนดอกไม้ ไม้ประดับ และไม้ล้อม รองลงมาคือ ทำสวน ทำนา และอาชีพรับจ้างทั่วไป วิถีชีวิตส่วนมากจะใช้เวลาอยู่ที่แปลงการทำการเกษตรของตนเอง

วิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ยางนาเพื่อพลังงานที่ยั่งยืน มีการจัดตั้งเป็นวิสาหกิจชุมชนเพื่อใช้ประโยชน์จากไม้ยางนาของชุมชน มีที่มาจากการที่ในพื้นที่มีต้นยางนาขึ้นอยู่เป็นจำนวนมากและกระจายพบเห็นได้ทั่วไป มีทั้งลำต้นขนาดเล็กไปจนถึงขนาดใหญ่ ซึ่งคาดว่าอายุมากกว่าร้อยปีขึ้นไป ทั้งนี้พบว่าชุมชนอื่น ๆ ในตำบลดงขี้เหล็ก (14 หมู่บ้าน) ก็มีต้นยางนากระจายขึ้นอยู่ในพื้นที่เช่นเดียวกับบ้านโคกมะกอก จึงทำให้เป็นที่มาของแนวคิดการอนุรักษ์และจัดการไม้ยางนาในชุมชน โดยอนุรักษ์ไม้ยางนาที่ขึ้นอยู่ในพื้นที่ให้คงอยู่ และเติบโตได้ตามธรรมชาติ รวมทั้งส่งเสริมให้ปลูกไม้ยางนาเสริมในพื้นที่ว่างส่วนบุคคล ซึ่งแต่เดิมมักพบต้นขนาดใหญ่ได้ทั่วไปตามพื้นที่สาธารณะอื่น ๆ เช่น ถนน วัด และโรงเรียน เป็นต้น ซึ่งต่อมาในปี พ.ศ. 2560 ได้เกิดการรวมตัวของตัวแทนในแต่ละชุมชนจัดตั้งเป็นกลุ่มอนุรักษ์ไม้ยางนาภายในตำบลดงขี้เหล็กขึ้น เพื่อร่วมกันบริหารและจัดการไม้ยางนา ซึ่งเป็นทรัพยากรชีวภาพท้องถิ่นที่สำคัญของชุมชน โดยมีหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น องค์การบริหารส่วนตำบล บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) และกรมป่าไม้ เป็นต้น ได้เข้ามาสนับสนุนงบประมาณ ความรู้ และส่งเสริมการมีส่วนร่วม เพื่อให้เกิดการอนุรักษ์และจัดการไม้ยางนาในชุมชนให้มีประสิทธิภาพ และยั่งยืนมากยิ่งขึ้น ซึ่งการดำเนินการของกลุ่ม ได้ดำเนินการเรื่อยมาจนกระทั่งในปี พ.ศ. 2562 ได้จัดตั้งเป็นกลุ่ม "วิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ยางนา เพื่อพลังงานที่ยั่งยืน" ของตำบลดงขี้เหล็กขึ้น 

ชาวชุมชนบ้านโคกมะกอก มีประเพณีดังนี้

เดือนที่ 1 ทำบุญตักบาตรวันขึ้นปีใหม่ เป็นกิจกรรมตักบาตรพระสงฆ์ในวันขึ้นปีใหม่ โดยสถานที่ตักบาตรจะจัดขึ้นที่วัดโคกมะกอก ประเพณีนี้มีความเชื่อว่าเมื่อทำบุญตักบาตรในวันขึ้นปีใหม่ เปรียบเสมือนการทำบุญเพื่อเริ่มต้นชีวิตใหม่ เสริมสิริมงคล จะทำให้มีสิ่งดี ๆ เข้ามาในชีวิตตลอดทั้งปี

เดือนที่ 4 ประเพณีสงกรานต์ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ มีการทำบุญตักบาตรในช่วงเช้า เพราะถือว่าเป็นวันขึ้นปีใหม่ไทย การปฏิบัติของประเพณีนี้จะเหมือนประเพณีสงกรานต์ทั่วไป โดยจะมีกิจกรรมก่อพระเจดีย์ทราย การละเล่นตามประเพณี รวมทั้งการแต่งกายชุดไทย เพื่อเป็นการอนุรักษ์ความเป็นไทย ซึ่งกิจกรรมจัดขึ้นที่วัดโคกมะกอก และจัดวันไหลรวมใจที่ถนนสายไม้ดอก-ไม้ประดับ

เดือนที่ 6 ประเพณีทำบุญกลางบ้าน เป็นลักษณะของความเชื่อ การทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้พระภูมิเจ้าที่ เจ้ากรรมนายเวร ตลอดจนบูชาพระโพธิ์แสนห้า เพื่อขอความคุ้มครองให้อยู่เย็นเป็นสุข และประสบความสำเร็จ เจริญรุ่งเรืองในหน้าที่การงาน ขับไล่สิ่งเลวร้ายต่าง ๆ ที่ผ่านมาให้หมดสิ้นไป ด้วยการสะเดาะเคราะห์และขอให้ฝนตกตามฤดูกาล จะทำให้พืชพันธุ์อุดมสมบูรณ์

เดือนที่ 7 ประเพณีเข้าพรรษา จะมีการจัดงานประเพณีแห่เทียนเข้าพรรษา ซึ่งเป็นการแห่เทียน 9 วัด ส่วนในด้านศาสนานั้นมีการปฏิบัติแบบทั่วไป คือ คนในชุมชนร่วมกันเข้าวัด ถือศีล ปฏิบัติธรรม ฟังธรรม ถวายสังฆทาน

เดือนที่ 10 ประเพณีออกพรรษา การตักบาตรเทโวเป็นประเพณีสืบทอดกันมาอย่างยาวนาน จะมีการจัดขบวนพระสงฆ์เดินตามเรียงเป็นแถวยาวงดงาม และมีพุทธศาสนิกชนนั่งเรียงแถว ซึ่งจะนำข้าวต้มลูกโยนและข้าวสารอาหารแห้งมาใส่บาตร หลังจากการตักบาตรเสร็จจะมีการอาราธนาศีล สมาทานศีล รักษาศีล ฟังธรรม รวมถึงการกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลแด่ญาติ ผู้ล่วงลับ และสรรพสัตว์

เดือนที่ 11 ประเพณีทอดกฐิน เป็นประเพณีที่คนในชุมชนร่วมแรงร่วมใจกันทำ ถือเป็นงานบุญใหญ่ประจำปีของชุมชน โดยมากไม่อาจสำเร็จโดยปัจเจกบุคคล และการร่วมแรงร่วมใจนี้เป็นประโยชน์แก่ฝ่ายสงฆ์ที่ได้รับปัจจัยต่าง ๆ ในการทำนุบำรุงเสนาสนะและสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ ภายในวัดโคกมะกอก

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ปราจีนบุรีเป็นจังหวัดที่มีความอุดมสมบูรณ์ ประชาชนจึงประกอบอาชีพทางการเกษตรเป็นส่วนใหญ่และได้มีการจัดเป็นแหล่งผลิตพันธุ์ไม้นานาชนิด ประกอบด้วย ไม้ใหญ่ ไม้ล้อม ไม้หอม ไม้ไทย ไม้มงคล ไม้ดอก ไม้ประดับ จัดวางตลอดสองข้างทางตั้งแต่ถนนสายบ้านโคกมะกอก-บ้านดงบัง 

ชุมชนบ้านโคกมะกอกมีภูมิปัญญาเกิดขึ้นในสมัยก่อนยุคที่ไม่มีไฟฟ้าใช้ ขี้ไต้เป็นสิ่งที่จำเป็นมากเนื่องจากขี้ไต้ใช้สำหรับเป็นเชื้อไฟเพื่อก่อเตาถ่านหรือกองไฟ ใช้จุดเป็นคบเพลิง ชาวบ้านจึงสามารถทำใช้เองได้ เพราะในชุมชนมีต้นยางนาที่ให้น้ำมันยาง มีส่วนผสมที่สามารถนำมาผสมเพื่อทำขี้ไต้ โดยมีการถ่ายทอดภูมิปัญญาวิชาความรู้ในการทำขี้ไต้มาจากรุ่นสู่รุ่น 

ใช้ภาษาไทยกลาง เป็นภาษาหลักที่ใช้ในครัวเรือน โรงเรียน หน่วยงานราชการ และกิจกรรมทางศาสนา มีการใช้ภาษาท้องถิ่นหรือสำเนียงพื้นถิ่น 


มีการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนน คูคลอง และแหล่งน้ำ เป็นต้น เพื่อรองรับการเกษตรและการอุปโภคบริโภคของประชาชนในพื้นที่ และมีการสนับสนุนการศึกษาและพัฒนาศักยภาพของเด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ ผู้พิการ และผู้ด้อยโอกาส เพื่อให้ทุกกลุ่มมีโอกาสในการพัฒนาตนเองและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น


ชุมชนบ้านโคกมะกอกยังคงรักษาประเพณีสงกรานต์ โดยมีการก่อพระเจดีย์ทรายที่วัดโคกมะกอก ซึ่งเป็นกิจกรรมที่ชาวบ้านร่วมกันทำบุญและสืบสานวัฒนธรรมไทย นอกจากประเพณีสงกรานต์ ชุมชนยังมีการจัดกิจกรรมในวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันวิสาขบูชา วันมาฆบูชา และวันลอยกระทง ซึ่งเป็นการแสดงถึงความศรัทธาและการรักษาขนบธรรมเนียมประเพณี


ชุมชนบ้านโคกมะกอกมีการจัดการชุมชนพึ่งตนเองโดยอาศัยทุนทางทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ไม้ยางนา ซึ่งเป็นฐานทรัพยากรชีวภาพที่สำคัญ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

นพวัลย์ จงเกษมวงศ์. (2564). การออกแบบและพัฒนาบรรจุภัณฑ์สบู่ยางนาที่สะท้อนอัตลักษณ์วิสาหกิจชุมชน กลุ่มอนุรักษ์ยางนาเพื่อพลังงานที่ยั่งยืน บ้านโคกมะกอก จังหวัดปราจีนบุรี. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

บุญธิดา ม่วงศรีเมืองดี, ปัญญา ไวยบุญญา, ประภัสสร ยอดสง่า, ปนัดดา ลาภเกิน, ศศิธร โคสุวรรณ และ ณัฐวัฒน์ คลังทรัพย์. (2564). ศักยภาพต้นแบบชุมชนไม้มีค่าเพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากไม้ยางนา บ้างโคกมะกอก อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี. ใน การประชุมการป่าไม้ ประจำปี พ.ศ. 2564 "84 ปี วิชาการป่าไม้ไทยเพื่อปวงชน". หน้า 458-466. คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

องค์การบริหารส่วนตำบลดงขี้เหล็ก. (2568). สภาพทั่วไปhttps://dongkeleksao.go.th/public/ 

อบต.ดงขี้เหล็ก โทร. 0 3721 8780