เดิมบ้านภักดีแผ่นดิน ชื่อบ้านคลองเกลือ เป็นหมู่บ้านที่มีคลองต้นน้ำ เหนือต้นน้ำมีดินโปร่งที่มีสัตว์ชอบลงมากินน้ำ ชาวบ้านจึงเรียกว่า คลองเกลือ ในอดีตบ้านภักดีแผ่นดินถือว่าเป็นพื้นที่สีแดงหรือเป็นพื้นที่ที่มีปัญหาเรื่องความมั่นคงในอดีต เนื่องจากบริเวณดังกล่าวเป็นพื้นที่ที่มีการรวมกลุ่มของกลุ่มคอมมิวนิสต์ ก่อนที่จะมีประกาศจากนโยบายตามมติ ครม.ที่ 66/2523 หลังจากนั้นสถานการณ์ในพื้นที่จึงสงบลง

พ.ศ. 2525 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 มีพระราชประสงค์ ให้พื้นที่แห่งนี้เป็นพื้นที่ทำกิน เพื่อเป็นแนวเขตไม่ให้ประชาชนบุกรุก ทำลายป่าไม้ 

พ.ศ. 2528 มีพระราชดำรัสให้จัดสรรพื้นที่ขึ้นเป็นโครงการพระราชดำริ เริ่มวางผังหมู่บ้าน โดยมีหน่วยงานร่วมกันวางผัง 3 หน่วยงาน คือ หน่วยงานทหารพัฒนา (ทหารเสือนวมินทราชินี) กรมพัฒนาที่ดิน และกรมป่าไม้ 

พ.ศ. 2529 จัดสรรแบ่งปันในระบบ 7-7-1 คือแบ่งเป็นที่นา 7 ไร่ ที่สวน 7 ไร่ ที่อยู่อาศัย 1 ไร่ รวมเป็น 15 ไร่ต่อครัวเรือน จากนั้นจึงประกาศให้ชาวบ้านเข้ามาอาศัยอยู่ ในขณะนั้นมีประชาชนจำนวน 150 ครอบครัว โดยให้สิทธิ์เจ้าของเดิมเป็นอันดับแรก

พ.ศ. 2530 เปิดหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ ในสมัยนายจเด็จ อินสว่าง เป็นนายอำเภอวัฒนานคร และนายอารี วงศ์อาริยะ เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดสะแก้วในสมัยนั้น ประชากรส่วนใหญ่ย้ายถิ่นฐานมาจาก บ้านหนองหมากฝ้าย บ้านโคกสว่าง บ้านหนองน้ำใส บ้านใหม่ศรีจำปา และอพยพมาจากภาคอีสาน

หมู่บ้านภักดีแผ่นดิน (หมู่ที่ 8) ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว โดยหมู่บ้านภักดีแผ่นดินมีอาณาเขตติดต่อดังนี้

• ทิศเหนือ ติดกับ อำเภอครบุรี จังหวัดนครราชสีมา
• ทิศใต้ ติดกับ บ้านคลองคันโท ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว
• ทิศตะวันออก ติดกับ บ้านห้วยชัน ตำบลช่องกุ่ม อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว
• ทิศตะวันตก ติดกับ บ้านโคกสว่าง ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว

ข้อมูลประชากรจากสำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง พ.ศ. 2568 พบว่า หมู่ 8 บ้านภักดีแผ่นดิน มีประชากรที่เป็นคนไทยจำนวน 907 คน แบ่งเป็นเพศชาย 464 คน และเพศหญิง 443 คน โดยประชากรที่ไม่ใช่คนไทย จำนวน 1 คน ซึ่งเป็นเพศหญิง จำนวนประชากรทั้งหมดมี 908 คน ภายในชุมชนมีจำนวนบ้านเรือนทั้งหมด 263 หลัง

กลุ่มทอผ้าบ้านภักดีแผ่นดิน หมู่ที่ 8 ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว ส่วนใหญ่สมาชิกในกลุ่มเป็นคนพื้นเพที่อพยพมาจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น จังหวัดบุรีรัมย์ นครราชสีมา และกาฬสินธุ์ ได้ย้ายถิ่นฐานมาภาคตะวันออก แต่ยังคงมีการทอผ้าใช้เองอยู่ โดยเฉพาะคนภูไท (จังหวัดกาฬสินธุ์) ที่ยังคงมีการสืบต่อการทอผ้าภูไทจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งผู้สูงอายุรุ่นปู่ย่าตายายเกรงว่าภูมิปัญญาดั้งเดิมจะสูญหาย คนในชุมชนจึงได้รวมกลุ่มกันและจัดตั้งกลุ่มขึ้นมาเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2551 เพื่อสานต่อภูมิปัญญาให้เยาวชนรุ่นหลังให้รู้วิธีการและขั้นตอนต่าง ๆ ซึ่งบรรพบุรุษได้สร้างมา โดยการทอผ้าจะใช้ฝ้ายมาเป็นวัตถุดิบในการผลิต ซึ่งจะทำให้สีตกและขาดง่าย สมาชิกในกลุ่มจึงได้คิดค้นทดลองเอาเส้นด้ายใยประดิษฐ์ผลิตทดแทน ซึ่งทำให้สีไม่ตกไม่หดและคงทน ต่อมาองค์การบริหารส่วนตำบลหนองหมากฝ้ายและหน่วยงานภาครัฐ ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการสนับสนุนงบประมาณเมื่อปี พ.ศ. 2556 ซึ่งกลุ่มทอผ้ายังได้ดำเนินการเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

จุดเด่นของผลิตภัณฑ์ผ้าทอบ้านภักดีแผ่นดิน คือ การใช้เส้นด้ายใยประดิษฐ์ที่มีความคงทน สีสันสดใส ทอเป็นผ้าที่มีลายสวยงาม เนื้อผ้าละเอียดเรียบ สีไม่ตก เนื้อแน่นเป็นเงางามซักแล้วไม่หดตัว ลายผ้ามีทั้งลายดั้งเดิม ลายประยุกต์ และลายคิดค้นใหม่ จึงมีความหลากหลายให้เลือกซื้อได้ตามความต้องการของลูกค้า

พิธีบายศรีสู่ขวัญข้าว เป็นพิธีกรรมสำคัญที่สะท้อนถึงความผูกพันระหว่างชาวนาไทยกับธรรมชาติ โดยเฉพาะความเคารพใน "แม่โพสพ" ซึ่งถือเป็นเทพีแห่งข้าวและสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ สำหรับชาวบ้านภักดีแผ่นดิน ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว พิธีบายศรีสู่ขวัญข้าวจะจัดขึ้นเป็นประจำก่อนการเก็บเกี่ยว เพื่อแสดงความกตัญญูและขอขมาต่อแม่โพสพที่สถิตอยู่ในรวงข้าว โดยมีความเชื่อว่า ขวัญข้าวนั้นมีชีวิตจิตวิญญาณที่ต้องได้รับการดูแลและเอาใจใส่ ภายในพิธีจะมีการจัดเครื่องบายศรีอันประกอบด้วยพืชผัก ผลไม้ ดอกไม้ และข้าวของมงคลต่าง ๆ พร้อมด้วยการเจริญพระพุทธมนต์และการกล่าวคำขอพรจากผู้นำพิธีหรือพราหมณ์ ซึ่งเป็นผู้ทำหน้าที่เรียกขวัญให้กลับคืนสู่รวงข้าว เพื่อให้การเก็บเกี่ยวเป็นไปอย่างราบรื่น ปลอดภัย และได้ผลผลิตที่สมบูรณ์ นอกจากนี้ยังถือเป็นโอกาสในการรวมญาติพี่น้องในชุมชน ร่วมแรงร่วมใจกันในช่วงสำคัญของฤดูกาลเกษตร พิธีกรรมดังกล่าวไม่เพียงแต่เป็นการสืบสานความเชื่อดั้งเดิม หากยังเป็นการเสริมสร้างความสัมพันธ์ในชุมชน ส่งเสริมการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น และปลูกฝังจิตสำนึกเรื่องความเคารพต่อธรรมชาติและทรัพยากรพื้นฐานในการดำรงชีวิตอย่างยั่งยืน

1.นางสาวสุพรรณี คนซื่อ ผู้ใหญ่บ้านและประธานกลุ่มทอผ้า

ทุนกายภาพ

บ้านภักดีแผ่นดิน หมู่ที่ 8 มีป่าชุมชน คือ ป่าชุมชนบ้านภักดีแผ่นดิน เริ่มโครงการเมื่อปี พ.ศ. 2552 มีพื้นที่ 50 ไร่ 76 ตารางวา ซึ่งเดิมเป็นป่าสงวนแห่งชาติ ลักษณะของพื้นที่เป็นพื้นที่ราบ ดินเป็นดินร่วนปนทราย

ทุนภูมิปัญญา

เอกลักษณ์ลวดลายที่สะท้อนความเป็นชุมชน ผ้าทอมือบ้านภักดีแผ่นดินแต่เดิมนิยมทอผ้าโดยใช้ฝ้ายหรือเส้นไหม ซึ่งกลุ่มทอผ้าพบปัญหาว่าสีมักจะตกหรือการหดตัวของเนื้อผ้า ดังนั้นจึงปรับเปลี่ยนประยุกต์มาใช้ด้ายใยประดิษฐ์ซึ่งมีความสวยงามทั้งสีสันและความคงทนของด้าย เมื่อซักแล้วสีไม่ตกและผ้าไม่หดตัว ทั้งนี้ลักษณะที่โดดเด่นของผ้าทอที่นี่คือเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีความแน่นของเนื้อผ้าเวลานำมาตัดเย็บจะไม่ย้วย ไม่แยก ไม่หด สีคงทน การดูแลรักษาง่ายและชักด้วยเครื่องซักผ้าได้โดยไม่ทำให้ผ้าแยกหรือยุ่ย สวมใส่สบาย หลังจากพัฒนาคุณภาพสินค้าแล้วมีการรวมกลุ่มตัดเสื้อผ้าสวมใส่โดยใช้ผ้าทอมือของกลุ่มจนกระทั่งเป็นที่ชื่นชอบของบุคคลทั่วไปและเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางเพิ่มมากขึ้น

ใช้ภาษาไทยเป็นภาษาราชการ และใช้ภาษาอีสานในการติดต่อสื่อสารในชุมชน

กรมการปกครอง. (2568). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 24 มีนาคม 2568, จาก https://stat.bora.dopa.go.th

ปริญากร ปรีนึก. (2565). กลุ่มทอผ้าบ้านภักดีแผ่นดิน. สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2568, จาก https://anyflip.com

ธีระ แสงศรี. (2566). การประเมินคุณภาพน้ำอ่างคลองเกลือสำหรับการใช้ประโยชน์ในหมู่บ้านภักดีแผ่นดิน ตำบลหนองหมากฝ้าย อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

แบทแมนจ้องเที่ยว. (27 สิงหาคม 2562). อ่างเก็บน้ำคลองเกลือ. Facebook. สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2568, จาก https://www.facebook.com/Batmanjongtieow