ยอดอุดมเป็นหมู่บ้านชนบทที่ตั้งอยู่บริเวณตะเข็บชายแดนไทย-กัมพูชา ภาคตะวันออกของประเทศไทย ตั้งอยู่ในเขตตำบลหนองแวง อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว มีภูมิประเทศเป็นที่ราบสลับลูกเนิน เหมาะแก่การทำการเกษตร โดยเฉพาะการปลูกมันสำปะหลัง ข้าว และพืชผักสวนครัว ชุมชนบ้านยอดอุดมเริ่มก่อตั้งขึ้นโดยกลุ่มชาวบ้านที่อพยพมาจากจังหวัดใกล้เคียง เช่น บุรีรัมย์ สุรินทร์ และอุบลราชธานี เป็นต้น โดยเดินทางเข้ามาหาที่ดินทำกินตามนโยบายส่งเสริมการตั้งถิ่นฐานบริเวณชายแดน

บ้านยอดอุดมตั้งอยู่ในพื้นที่ชายแดนไทย-กัมพูชา มีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบสลับลูกเนิน และบางส่วนเป็นพื้นที่ป่าโปร่ง มีความเหมาะสมต่อกับการประกอบอาชีพเกษตรกรรม ลักษณะดินโดยทั่วไปเป็นดินร่วนปนทราย มีแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดเล็ก เช่น หนอง บึง และคลองธรรมชาติ มีพื้นที่เกษตรกรรมกระจายตัวอยู่โดยรอบหมู่บ้าน

ภูมิอากาศ มีภูมิอากาศแบบร้อนชื้นแบบมรสุม แบ่งเป็น 3 ฤดู ได้แก่

• ฤดูร้อน : เดือนมีนาคม-พฤษภาคม อากาศร้อนจัด
• ฤดูฝน : เดือนมิถุนายน-ตุลาคม มีฝนตกชุกจากอิทธิพลของมรสุมตะวันตกเฉียงใต้
• ฤดูหนาว : เดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ มีอากาศเย็นและแห้งแล้ง

แหล่งน้ำ

• มีแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่น หนองน้ำและคลองธรรมชาติที่พอใช้ในฤดูฝน
• ในฤดูแล้งอาจขาดแคลนน้ำสำหรับเกษตรกรรม
• มีการใช้น้ำบาดาลและระบบประปาหมู่บ้านเพื่อการอุปโภคบริโภค
• ชาวบ้านบางส่วนยังใช้น้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติในการทำการเกษตร

ชาวบ้านชุมชนบ้านยอดอุดมมีจํานวนประชากรทั้งหมด 386 คน แบ่งเป็นประชากรชาย จำนวน 191 คน ประชากรหญิง จำนวน 195 คน มีทั้งหมด 121 ครัวเรือน 

เกษตรกรรม

อาชีพหลักในชุมชนบ้านยอดอุดม ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกร โดยมีการปลูกข้าวเป็นหลัก ภายใต้สภาพภูมิประเทศที่เป็นที่ราบลุ่ม ซึ่งเหมาะแก่การเพาะปลูกข้าวนาปี นอกจากนี้ยังมีการปลูกพืชอื่น ๆ เช่น ข้าวโพด ถั่ว และพืชผักตามฤดูกาล เป็นต้น รวมถึงการเลี้ยงสัตว์ เช่น วัว ควาย ไก่ และหมู เป็นต้น สำหรับใช้บริโภคในครัวเรือนและจำหน่ายสร้างรายได้

การทำสวนผลไม้

บางครัวเรือนมีการปลูกสวนผลไม้ เช่น มะม่วง ทุเรียน ส้ม และสับปะรด เป็นต้น ซึ่งเป็นการทำเกษตรเชิงพาณิชย์และสามารถนำผลผลิตออกขายในตลาดท้องถิ่น หรือแม้แต่ตลาดในเมืองที่อยู่ใกล้เคียงได้

• เดือนกุมภาพันธ์ จะมีงานบุญคูณลาน ซึ่งเป็นงานบุญสำคัญช่วงต้นปี ชาวบ้านจะทำพิธีขอบคุณพระแม่โพสพหลังฤดูเก็บเกี่ยว โดยนำข้าวเปลือกมากองรวมกันบนลานบ้าน (ลานนวดข้าว) และมีการทำพิธีสู่ขวัญข้าว
• เดือนพฤษภาคม มีงานบุญบั้งไฟ โดยเป็นเดือนแห่งการเริ่มต้นฤดูเพาะปลูก ชาวบ้านจัดงานบุญบั้งไฟเพื่อขอฝนจากฟ้าและขอความอุดมสมบูรณ์แก่ผืนนา งานนี้มีทั้งพิธีกรรม การแสดงพื้นบ้าน การแห่บั้งไฟ และการจุดบั้งไฟขนาดใหญ่ 
• เดือนกันยายน มีงานบุญข้าวเปลือก (ข้าวสาก) งานบุญที่สำคัญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้บรรพบุรุษ ชาวบ้านจะนำอาหารแห้ง ข้าวสาร ขนมพื้นบ้านมาทำบุญที่วัด พร้อมกับจัดกิจกรรม "สู่ขวัญข้าว" เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ครอบครัวและผลผลิตทางการเกษตร 
• เดือนพฤศจิกายน เป็นช่วงที่ชาวบ้านส่วนใหญ่ลงแขกเกี่ยวข้าว ใช้แรงงานร่วมกัน มีการช่วยเหลือกันอย่างเข้มแข็ง และจัดกิจกรรมเลี้ยงข้าวเล็ก ๆ เพื่อขอบคุณผู้ที่มาช่วย 

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ในชุมชนบ้านยอดอุดมมีความสำคัญอย่างมาก ชาวบ้านในชุมชนนี้มีความสัมพันธ์ในครอบครัวและเครือญาติที่แน่นแฟ้น ซึ่งการช่วยเหลือซึ่งกันและกันทั้งในเรื่องการทำเกษตรและกิจกรรมต่าง ๆ เป็นเรื่องที่พบได้บ่อย การทำงานร่วมกันในชุมชนมักเกิดขึ้นผ่านการแลกเปลี่ยนแรงงาน เช่น การลงแขกเกี่ยวข้าว ซึ่งเป็นการช่วยเหลือกันในทุก ๆ บ้าน นอกจากนี้ยังมีความร่วมมือในกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การทำบุญประจำปี การจัดงานบุญขอฝน หรือเทศกาลต่าง ๆ ที่ชุมชนจัดขึ้นร่วมกัน เป็นต้น    

ภาษาที่ใช้ในการสื่อสาร ได้แก่ ภาษาไทยกลาง เป็นภาษาหลักที่ใช้ในการสื่อสารทั่วไป และมีภาษาถิ่นอีสาน (ลาว) เนื่องจากชาวบ้านจำนวนหนึ่งมีเชื้อสายหรือถิ่นกำเนิดจากจังหวัดใกล้เคียงในภาคอีสาน เช่น บุรีรัมย์ สุรินทร์ และอุบลราชธานี ยังคงใช้ภาษาถิ่นอีสานในการพูดคุยภายในครอบครัวหรือระหว่างญาติพี่น้อง

ด้านเศรษฐกิจ:

ชุมชนมีรายได้หลักจากการเกษตร ผลผลิตต่ำลงและรายได้ของครัวเรือนลดลง จึงต้องพึ่งพาการทำงานฝีมือ เช่น การทอผ้าหรือการทำหัตถกรรมท้องถิ่นเพิ่มขึ้นเพื่อสร้างรายได้เสริม 

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

ป่าชุมชนบ้านยอดอุดม ตําบลหนองแวง อําเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ 432 ไร่ 1 งาน 10 ตารางวา พันธุ์ไม้ที่มักพบเห็นได้แก่ มะค่าแต้ ฉนวน เต็ง สะเดา แดง ประดู่ป่า ติ้ว ยางพลวง มะหาด สัตว์ป่าที่พบเห็น พังพอน หนู ไก่ป่า นกชนิดต่าง ๆ ของป่าที่สามารถนํามาใช้ประโยชน์ได้ หน่อไม้ น้ำผึ้ง ไม้ไผ่ เห็ดโคน ไข่มดแดง และคนในชุมชนได้มีการใช้ประโยชน์ มีการกําหนดแนวปฏิบัติในการบริหารจัดการป่า ชุมชนบ้านยอดอุดมจึงออกแผนปฏิบัติการป่าชุมชนโดยมีกิจกรรม 4 ด้าน ดังนี้

ด้านการอนุรักษ์ การลาดตระเวน การจัดชุดลาดตระเวน การทําแนวกันไฟป่า การใช้ขนบธรรมเนียม ประเพณีภูมิปัญญาในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น บวชป่า

ด้านการฟื้นฟู ได้แก่ การปลูกต้นไม้ทดแทน การปลูกสมุนไพร

ด้านการควบคุมดูแล ได้แก่ การออกข้อบังคับเกี่ยวกับการจัดการป่าชุมชน การประชุมคณะกรรมการป่าชุมชนและการประชุมสมาชิกป่าชุมชน การกําหนดแผนปฏิบัติการประจําปี การจัดทําป้ายและหลักแนวเขต

ด้านการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติในป่าชุมชน ได้แก่ การเก็บหาของป่า

พื้นที่ซ้อนทับ:
ป่าสงวนแห่งชาติ: ป่าชุมชนบ้านยอดอุดม

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กรมการปกครอง. (2568). สถิติประชากรทะเบียนราษฎร์. https://stat.bora.dopa.go.th

ปิยธิดา บุญเพ็ชร. (2567). การใช้ประโยชน์จากของป่า และการจัดการป่าชุมชนบ้านยอดอุดม ตำบลหนองแวง อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

ยศพนธ์ พึ่งเจียม. (2567). ความหลากหลายและการกักเก็บคาร์บอนของพรรณไม้ในพื้นที่ป่าชุมชน บ้านยอดอุดม ตําบลหนองแวง อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแวง. (18 พฤษภาคม 2567). ข้อมูลทั่วไป. https://www.nongwang101.go.th/index.html