เป็นหนึ่งในหมู่บ้านที่มีความเกี่ยวข้องกับการอพยพของกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง (ม้งขาว) ซึ่งเข้ามาตั้งถิ่นฐานในประเทศไทย การเข้ามาตั้งถิ่นฐานของชาวม้งในบ้านห้วยไผ่ส่วนใหญ่มีการตั้งบ้านเรือนบนภูเขาที่มีความลาดชันและล้อมรอบด้วยป่าไม้ธรรมชาติ พื้นที่ดังกล่าวมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการทำการเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพหลักของชาวม้ง โดยในช่วงแรกชุมชนบ้านห้วยไผ่มีลักษณะการดำเนินชีวิตที่ค่อนข้างแยกตัวออกจากสังคมภายนอก ชาวบ้านยังคงรักษาเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมและการดำเนินชีวิตตามแบบดั้งเดิม โดยการใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่รอบตัวเช่น การเก็บเห็ด หน่อไม้ และหาของป่าอื่น ๆ

พื้นที่ส่วนใหญ่ของหมู่บ้านห้วยไผ่ มีลักษณะภูมิประเทศเป็นภูเขาสูง มีความลาดชันมาก และมีป่าไม้หนาแน่นปกคลุมพื้นที่ โดยเฉพาะบริเวณแนวเขตชายแดนที่ติดกับประเทศเมียนมา พื้นที่เหล่านี้ส่วนใหญ่จัดอยู่ในเขตป่าสงวนหรือป่าอนุรักษ์ ซึ่งทำให้หมู่บ้านมีทรัพยากรธรรมชาติที่หลากหลาย ทั้งพืชพรรณ สัตว์ป่า สมุนไพร หน่อไม้ และเห็ดป่า สภาพภูมิอากาศของบ้านห้วยไผ่ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุม ทำให้มีสามฤดูกาลที่ชัดเจน ได้แก่

• ฤดูร้อน ช่วงเดือนมีนาคมถึงเมษายน
• ฤดูฝน ช่วงพฤษภาคมถึงตุลาคม
• ฤดูหนาว ช่วยเดือนพฤศจิกายนถึงกุมภาพันธ์

เนื่องจากมีลักษณะภูมิประเทศที่เป็นภูเขาทำให้มีอุณหภูมิค่อนข้างต่ำในช่วงฤดูหนาว อากาศหนาวจัดโดยเฉพาะในตอนกลางคืน ช่วงฤดูฝนจะมีฝนตกชุกและมีความชื้นสูง

บ้านห้วยไผ่มีลำห้วยสายหลักคือ ห้วยแม่ละเมาอุ้มเปี้ยม ซึ่งไหลผ่านพื้นที่และเป็นแหล่งน้ำสำคัญสำหรับการดำรงชีวิตของคนในชุมชน สำหรับใช้ในการอุปโภค บริโภค และทำการเกษตร โดยการจัดการน้ำของชุมชนยังคงใช้ระบบดั้งเดิมคือ การนำน้ำจากลำห้วยมาใช้ผ่านร่องน้ำหรือท่อที่ต่อตรงเข้าตามครัวเรือนหรือแปลงเกษตร ส่วนหนึ่งมีการใช้ฝายชะลอน้ำและระบบเก็บน้ำแบบเรียบง่ายที่ชาวบ้านสร้างขึ้น

ชุมชนบ้านห้วยไผ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง ตามสถิติทะเบียนราษฎร กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย (กุมภาพันธ์ 2568) มีประชากรจำนวน 961 คน เป็นชาย จำนวน 479 คน หญิง จำนวน 468 คน ไม่ใช่คนไทยเป็นชายจำนวน 8 คน และหญิงจำนวน 6 คน 

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ม้ง

อาชีพเกษตรกรรมและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น สะท้อนถึงวิถีชีวิตที่พึ่งพิงธรรมชาติและวิถีเกษตรแบบดั้งเดิมของชาวม้ง 

เกษตรกรรม

• ปลูกข้าวไร่ ชาวบ้านห้วยไผ่ยังคงทำการเกษตรแบบดั้งเดิมด้วยการปลูกข้าวไร่บนที่ลาดชัน โดยใช้เทคนิคการเกษตรที่เหมาะสมกับภูมิประเทศ การปลูกข้าวไร่ช่วยให้ชุมชนสามารถผลิตอาหารหลักสำหรับการบริโภคเองได้
• ปลูกพืชผักพื้นบ้าน เช่น ถั่วลิสง พริก มะเขือ และผักสด ที่สามารถนำมาบริโภคภายในครอบครัวหรือขายในตลาดท้องถิ่น
• ทำสวนผลไม้ เช่น สวนส้ม มะนาว 

การเลี้ยงสัตว์

•  เลี้ยงโค สำหรับใช้แรงงานในการทำการเกษตร

การเก็บของป่า

• การเก็บเห็ด หน่อไม้ และพืชสมุนไพรต่างๆ เป็นต้น ซึ่งสามารถนำมาบริโภคหรือนำไปขายในตลาดท้องถิ่น

การทอผ้า ปักผ้า  

• กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านห้วยไผ่ มีกิจกรรมการทอผ้า ปักผ้า  

• เดือนธันวาคม-เดือนมกราคม ตามปฏิทินของม้งหลังจากการเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จสิ้นแล้ว เป็นช่วงเวลาของการเฉลิมฉลองที่สำคัญที่สุดในชีวิตของชาวม้ง โดยจะมีกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การเล่นกีฬาแบบดั้งเดิม การแข่งขันเตะลูกข่าง (ปา-ทา-ต่า) การร้องเพลง และการเต้นรำ เป็นต้น
• เดือนเมษายน เทศกาลสงกรานต์ของไทย จะมีการทำบุญ การสรงน้ำพระและผู้สูงอายุ เพื่อขอพรให้ชีวิตเจริญรุ่งเรือง รวมถึงการจัดกิจกรรมสันทนาการ เช่น การแข่งขันมวยม้ง
• เดือนพฤศจิกายน-เดือนธันวาคม หลังจากเก็บเกี่ยวข้าว ชุมชนจะร่วมมือกันในการเก็บเกี่ยวและจัดเก็บผลผลิต รวมถึงการแปรรูปข้าวให้เป็นข้าวสาร ซึ่งจะใช้เวลาหลายวัน

1.นายมนตรี แซ่ย่าง ผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 12 บ้านห้วยไผ่

2.นายแสงธง แซ่มี สภาองค์การบริหารส่วนตำบลคีรีราษฎร์ หมู่ที่ 12 บ้านห้วยไผ่

มีการรักษาประเพณีและภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ รวมถึงประเพณีสำคัญ เช่น การเฉลิมฉลองปีใหม่ม้งและพิธีกรรมทางศาสนา ซึ่งช่วยให้ชุมชนมีความเชื่อมโยงและรักษาเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม

ชาวบ้านห้วยไผ่มักจะใช้ภาษาม้งในการสื่อสารภายในครอบครัวและในชีวิตประจำวัน ส่วนภาษาไทยจะถูกใช้ในบริบทเป็นทางการ เช่น การเข้าเรียนในโรงเรียน การติดต่อกับเจ้าหน้าที่ของรัฐ หรือการเข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับภาครัฐ

ด้านสังคมและประชากร:

ความเปลี่ยนแปลงในโครงสร้างของครอบครัวและวิถีชีวิตชุมชน เช่น การออกไปหางานในเมือง ทำให้ชุมชนสูญเสียแรงงานท้องถิ่น

ด้านสิทธิพลเมืองและสถานะบุคคล:

การศึกษาในบ้านห้วยไผ่ยังคงเป็นเรื่องที่ชุมชนให้ความสำคัญ โดยเฉพาะการเข้าถึงการศึกษาขั้นพื้นฐาน แม้ว่าจะมีข้อจำกัดในการเข้าเรียนของเยาวชนบางส่วนเนื่องจากพื้นที่ที่ตั้งอยู่ห่างไกลจากศูนย์กลางการศึกษา แต่ชุมชนบ้านห้วยไผ่ยังคงส่งเสริมให้เยาวชนได้รับการศึกษาผ่านโรงเรียนท้องถิ่นและการศึกษานอกระบบ เช่น การศึกษาด้วยตนเองในเรื่องของการเกษตรหรือการฝึกทักษะชีวิต

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:
เนื่องจากบ้านห้วยไผ่ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่อุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ ชุมชนมีความใส่ใจในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ เช่น การรักษาป่าไม้และการจัดการแหล่งน้ำอย่างยั่งยืน ชุมชนได้มีส่วนร่วมในโครงการต่าง ๆ ที่สนับสนุนการฟื้นฟูป่าและการอนุรักษ์แหล่งน้ำ   

บ้านห้วยไผ่มีสถานที่สำคัญทั้งในด้านการท่องเที่ยวและศาสนา

• วัดห้วยไผ่ วัดในชุมชนที่มีบทบาทในการส่งเสริมกิจกรรมทางศาสนา เช่น การจัดพิธีทางพุทธศาสนาและการศึกษาธรรมะ ชุมชนให้ความสำคัญในการร่วมกิจกรรมทางศาสนาเพื่อเสริมสร้างความสงบสุขในชีวิต
• แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ ด้วยทำเลที่ตั้งในภูเขาและป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ ชุมชนบ้านห้วยไผ่ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวธรรมชาติ เช่น น้ำตก ป่าไม้ที่สามารถเข้าถึงได้ ซึ่งเป็นจุดดึงดูดนักท่องเที่ยวที่สนใจในธรรมชาติและกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การเดินป่า ดูนก หรือการศึกษาธรรมชาติ

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. (2568). สถิติจำนวนประชากร. https://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/

องค์การบริหารส่วนตำบลคีรีราษฎร์. (2568). ข้อมูลทั่วไป. https://khirirat.go.th/home

อดิศร บุญจรินทร์. (2557). การปรับตัวของม้งพม่าในการย้ายถิ่นฐานเข้าสู่ ตำบลคีรีราษฎ์ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก. ภาคนิพนธ์. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.