บ้านโป่งลึก ตั้งอยู่ในหมู่ที่ 2 ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี เป็นชุมชนของกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า “กะเหรี่ยงสะกอ” ซึ่งบางครั้งเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “กะเหรี่ยงขาว” หรือ “กะหร่าง” เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคตะวันตกของประเทศไทยมาช้านาน โดยเฉพาะบริเวณเทือกเขาตะนาวศรี ซึ่งเป็นพื้นที่ป่าดิบเขาอันอุดมสมบูรณ์

วิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวปกาเกอะญอในพื้นที่แห่งนี้มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับธรรมชาติ พึ่งพาทรัพยากรธรรมชาติในการดำรงชีพผ่านกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การล่าสัตว์ การหาของป่า และการทำไร่หมุนเวียนตามฤดูกาล ซึ่งเป็นระบบเกษตรกรรมที่สอดคล้องกับภูมิประเทศและระบบนิเวศ

ต่อมาเมื่อมีการประกาศจัดตั้งอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานใน พ.ศ. 2524 ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านสิทธิการใช้พื้นที่ป่าและการตั้งถิ่นฐานของชาวบ้าน โดยเฉพาะผู้ที่เคยตั้งบ้านเรือนกระจายอยู่ภายในพื้นที่อุทยาน จึงได้มีการจัดให้ชาวปกาเกอะญอหลายกลุ่มเข้ามาตั้งถิ่นฐานอย่างเป็นระบบ ณ พื้นที่ด้านนอกเขตอุทยาน ซึ่งรวมถึงพื้นที่บ้านโป่งลึกในปัจจุบัน

จากข้อมูลประชากรบ้านโป่งลึกเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอเกือบทั้งหมด ชุมชนมีโครงสร้างแบบเครือญาติแน่นแฟ้น และมีการสืบทอดวัฒนธรรมดั้งเดิม เช่น ภาษา การแต่งกาย อาหารพื้นบ้าน ความเชื่อและพิธีกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับธรรมชาติ

ปัจจุบันบ้านโป่งลึกได้รับความร่วมมือจากหลายภาคส่วนในการพัฒนาคุณภาพชีวิต อาทิ การส่งเสริมอาชีพที่เหมาะสมกับวิถีชีวิตและสิ่งแวดล้อม การพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร รวมถึงการสนับสนุนการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ โดยเน้นการใช้ทรัพยากรในพื้นที่อย่างยั่งยืนควบคู่กับการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งทำให้บ้านโป่งลึกเป็นชุมชนที่มีศักยภาพทั้งในด้านการอนุรักษ์และการพัฒนา

บ้านโป่งลึก ตั้งอยู่ในเขตเทือกเขาตะนาวศรีอันสูงชัน ใกล้ชายแดนไทย-พม่า ห่างจากที่ว่าการอำเภอแก่งกระจานประมาณ 54 กิโลเมตร พื้นที่ของหมู่บ้านเป็นเนินเขาริมฝั่งแม่น้ำเพชรบุรี โดยรอบหมู่บ้านรายล้อมด้วยภูเขาสูง ตัวหมู่บ้านมีระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 240 เมตร พื้นที่หมู่บ้านเป็นส่วนหนึ่งของอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ส่งผลให้สภาพภูมิประเทศของบ้านโป่งลึกเป็นภูเขาสูงชันและเนินเขาริมแม่น้ำ ซึ่งเป็นระบบนิเวศที่อุดมสมบูรณ์ มีป่าไม้ธรรมชาติและแหล่งน้ำสำคัญที่ส่งผลดีต่อการดำรงชีพของชุมชน

อาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดแม่น้ำเพชรบุรี
• ทิศตะวันออก ติดแม่น้ำเพชรบุรี
• ทิศตะวันตก ติดเทือกเขาตะนาวศรี
• ทิศใต้ ติดกับเขตบ้านห้วยแม่เพรียง หมู่ที่ 3 ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน

ลักษณะภูมิอากาศ

ชุมชนบ้านโป่งลึกตั้งอยู่ในเขตภูมิอากาศแบบเขตร้อนที่มีการแบ่งฤดูชัดเจน ดังนี้

• ฤดูฝน จะเริ่มต้นตั้งแต่เดือนพฤษภาคม-เดือนตุลาคม รวมระยะเวลาประมาณ 5–6 เดือน โดยในบางปีจะพบช่วงฝนทิ้งช่วงในระหว่างเดือนมิถุนายน–กรกฎาคม หรือกรกฎาคม–สิงหาคม และมักจะมีฝนตกชุกมากในเดือนตุลาคม ส่งผลให้น้ำป่าไหลหลากเกิดขึ้นอย่างสม่ำเสมอในทุกปี
• ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่กลางเดือนพฤศจิกายน-กลางเดือนกุมภาพันธ์ รวมระยะเวลาประมาณ 3 เดือน แม้พื้นที่จะตั้งอยู่บนภูเขา แต่สภาพอากาศโดยรวมไม่หนาวเย็นเท่าภาคเหนือของประเทศ โดยบางพื้นที่อาจมีสภาพอากาศที่แปรปรวน ระหว่างความหนาวเย็นและอากาศร้อนในบางช่วง
• ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์-ต้นหรือกลางเดือนพฤษภาคม โดยเดือนเมษายนถือเป็นเดือนที่มีอุณหภูมิสูงสุด และในบางปีอาจมีฝนฤดูร้อนตกในบางพื้นที่

ทรัพยากรธรรมชาติ

ชุมชนบ้านโป่งลึกตั้งอยู่ในพื้นที่ที่อุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติหลากหลายประเภท โดยมีป่าไม้ธรรมชาติที่สมบูรณ์เป็นแหล่งทรัพยากรหลัก ซึ่งช่วยรองรับการดำรงชีวิตของชาวบ้านอย่างยั่งยืน ป่าไม้ในพื้นที่นี้มีความหลากหลายของพันธุ์พืชทั้งไม้เศรษฐกิจและไม้พื้นถิ่น เช่น ไม้ยาง ไม้สัก รวมถึงพืชสมุนไพรและพืชอาหารป่า

นอกจากนี้ยังมีแหล่งน้ำธรรมชาติสำคัญ ได้แก่ แม่น้ำเพชรบุรีและลำธารหลายสายที่ไหลผ่านพื้นที่ ทำให้มีน้ำใช้ในการเกษตรและอุปโภคบริโภคอย่างเพียงพอ แหล่งน้ำเหล่านี้ยังเป็นแหล่งทรัพยากรที่สำคัญต่อระบบนิเวศและสัตว์ป่าในบริเวณใกล้เคียง

สัตว์ป่าในพื้นที่ยังคงพบเห็นได้หลากหลายชนิด เช่น นกป่า สัตว์เลื้อยคลาน และสัตว์ขนาดเล็ก ซึ่งชุมชนชาวปกาเกอะญอยังคงรักษาวิถีการใช้ทรัพยากรอย่างสมดุลและเคารพต่อธรรมชาติ ด้วยการใช้ประโยชน์จากป่าอย่างยั่งยืน เช่น การล่าสัตว์ในขอบเขตที่เหมาะสม และการทำไร่หมุนเวียน

การคมนาคม

การเดินทางระหว่างอำเภอแก่งกระจานถึงบ้านโป่งลึกมีความยากลำบาก เนื่องจากเส้นทางที่ใช้สัญจรเป็นถนนลูกรังขรุขระตามแนวริมฝั่งแม่น้ำเพชรบุรี ชาวบ้านส่วนใหญ่ใช้รถจักรยานยนต์ รถยนต์ขับเคลื่อนสี่ล้อ หรือเดินเท้าเป็นพาหนะหลัก เส้นทางดังกล่าวต้องข้ามลำห้วยหลายสาย โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝนซึ่งมีน้ำหลาก ทำให้ไม่สามารถสัญจรข้ามลำห้วยได้ตามปกติ ส่งผลกระทบต่อการเดินทางและการขนส่งในชุมชนอย่างมาก ในช่วงที่ระดับน้ำในเขื่อนสูง ชาวบ้านจึงใช้เรือหางยาวเป็นพาหนะหลักในการเดินทางแทน

สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากรหมู่ที่ 2 บ้านโป่งลึก ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 533 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 272 คน ประชากรหญิง 261 คน และมีจำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 136 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนธันวาคม 2567)

ชาวปกาเกอะญอเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ดั้งเดิมที่อาศัยอยู่ในพื้นที่หมู่บ้านโป่งลึก ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี โดยมีบรรพบุรุษตั้งถิ่นฐานบริเวณเทือกเขาตะนาวศรีมายาวนาน อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันชาวปกากเอะญอบ้านโป่งลึกยังคงยึดถือการทำเกษตรแบบไร่หมุนเวียนและปลูกข้าวนาขั้นบันไดตามธรรมชาติ พร้อมกับการเก็บหาของป่าและล่าสัตว์ตามวิถีดั้งเดิมอย่างสมดุลกับธรรมชาติ ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์นี้ได้รับการสืบทอดจากบรรพบุรุษและยังคงรักษาไว้ในชุมชนอย่างเข้มแข็ง ทั้งในด้านภาษา ประเพณี ความเชื่อ และพิธีกรรมต่าง ๆ

นอกจากนี้ ชาวปกาเกอะญอบ้านโป่งลึกมีความผูกพันกับธรรมชาติและผืนป่าเทือกเขาตะนาวศรีอย่างลึกซึ้ง อีกทั้งยังมีบทบาทสำคัญในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมท้องถิ่น ภายใต้ความร่วมมือกับหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืนและการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ในพื้นที่

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ปกาเกอะญอ

อาชีพหลักของชาวบ้านโป่งลึกคือการประกอบเกษตรกรรมที่อิงอยู่กับธรรมชาติ โดยเฉพาะการปลูกข้าวเพื่อยังชีพ โดยนิยมใช้ทั้งระบบนาขั้นบันไดและการทำไร่หมุนเวียน ซึ่งเป็นวิถีเกษตรดั้งเดิมที่สอดคล้องกับภูมิปัญญาท้องถิ่นและสภาพภูมิประเทศของพื้นที่ที่เป็นภูเขาสูงและลาดชัน

ชาวปกาเกอะญอนิยมทำไร่ข้าวในพื้นที่หนึ่งเพียงปีเดียว จากนั้นจะเว้นว่างไว้เพื่อให้ผืนดินได้ฟื้นฟูความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติ และจะเวียนกลับมาใช้พื้นที่เดิมในรอบประมาณ 5 ปี ซึ่งวิธีการดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงความเข้าใจและการปรับตัวต่อระบบนิเวศของท้องถิ่น ตลอดจนการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืนโดยไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม

การเพาะปลูกของชาวบ้านอาศัยน้ำฝนเป็นหลัก ไม่มีระบบชลประทานถาวร พืชที่ปลูกในไร่หมุนเวียนจะมีความหลากหลาย โดยเฉพาะพันธุ์ข้าวที่มีประมาณ 2–3 สายพันธุ์ รวมถึงพืชตระกูลถั่ว เช่น ถั่วเขียว ถั่วดำ ถั่วลิสง ตลอดจนพืชผักพื้นบ้าน เช่น แตงกวา ฟักทอง ฟักเขียว และสมุนไพรหรือเครื่องเทศหลากชนิด ซึ่งไม่เพียงใช้เป็นอาหาร แต่ยังเกี่ยวข้องกับภูมิปัญญาทางสุขภาพและวัฒนธรรมพื้นถิ่น

ทั้งนี้ ชาวบ้านโป่งลึกซึ่งเป็นชาวปกาเกอะญอมีความเชื่อเกี่ยวกับการทำไร่ว่าเปรียบเสมือนการ “เหยียบบนท่อนไม้ไผ่” ซึ่งหมายถึง ความไม่แน่นอนของผลผลิตที่อาจเกิดขึ้นจากปัจจัยที่ควบคุมไม่ได้ เช่น สภาพดินและภูมิอากาศในแต่ละปี ความเชื่อนี้มิได้เป็นเพียงคติความเชื่อ แต่ยังสะท้อนความตระหนักและยอมรับในพลวัตของธรรมชาติ ซึ่งมีอิทธิพลต่อการดำรงชีพของชาวบ้าน วิถีการทำเกษตรของชาวปกาเกอะญอบ้านโป่งลึกจึงมิได้เป็นเพียงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ หากแต่เป็นส่วนหนึ่งของระบบวัฒนธรรมและภูมิปัญญาที่หล่อหลอมผ่านกาลเวลา และยังคงรักษารูปแบบเดิมไว้อย่างมีนัยสำคัญในโลกยุคปัจจุบันที่การผลิตเชิงพาณิชย์กำลังเข้ามามีบทบาทมากขึ้น

ชาวปกาเกอะญอในชุมชนบ้านโป่งลึกมีความหลากหลายทางศาสนา และมีความเชื่อดั้งเดิมที่สืบทอดมาอย่างยาวนาน โดยประชาชนในชุมชนมีทั้งผู้นับถือศาสนาพุทธ ศาสนาคริสต์ และผู้ที่ยังคงยึดมั่นในระบบความเชื่อแบบดั้งเดิมที่เกี่ยวข้องกับวิญญาณหรือ "ผี" อันเป็นองค์ประกอบสำคัญของวัฒนธรรมความเชื่อท้องถิ่น อย่างไรก็ตาม ความเชื่อเกี่ยวกับผีได้ลดบทบาทลงอย่างเห็นได้ชัด เนื่องจากการเข้าถึงการศึกษาและศาสนาอย่างเป็นระบบมากขึ้น ส่งผลให้ชาวบ้านหลายคนมีแนวโน้มเปิดรับหลักคำสอนของศาสนาพุทธหรือศาสนาคริสต์มากขึ้น

ในอดีต ความเชื่อเรื่อง "ผี" มีบทบาทอย่างมากในวิถีชีวิตของชาวปกาเกอะญอ ซึ่งเชื่อว่าในทุกพื้นที่ของธรรมชาติล้วนมีวิญญาณสถิตอยู่ ทั้งในป่า ไร่ ลำธาร และบ้านเรือน โดยสามารถจำแนกประเภทของผีที่ชาวปกาเกอะญอนับถือได้หลายลักษณะ ได้แก่

• ผีบ้าน หรือผีเจ้าที่ประจำหมู่บ้าน ทำหน้าที่ปกปักรักษาความสงบเรียบร้อยและความเป็นสิริมงคลให้กับชุมชนโดยรวม
• ผีเรือน หรือผีบรรพบุรุษ เป็นวิญญาณของผู้ล่วงลับในสายตระกูล มีหน้าที่คอยดูแลและคุ้มครองลูกหลานผู้สืบเชื้อสาย ในทุกปีจะมีการประกอบพิธีเลี้ยงผีเรือนอย่างน้อยหนึ่งครั้ง เพื่อแสดงความกตัญญูและขอพรให้เกิดความมั่นคงปลอดภัยในชีวิต
• ผีป่า ซึ่งถือว่าเป็นผีร้าย แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ผีป่าบกและผีป่าน้ำ เชื่อกันว่าผีเหล่านี้สิงสถิตอยู่ตามป่าเขาและลำธาร การเข้าไปในพื้นที่ธรรมชาติโดยไม่ระมัดระวังหรือขาดความเคารพต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อาจก่อให้เกิดอาการเจ็บป่วยหรือเคราะห์ร้าย ชาวบ้านจึงมักต้องประกอบพิธีเลี้ยงผีเพื่อขอขมาและรักษาโรค ซึ่งนับเป็นหนึ่งในวิถีการบำบัดทางจิตวิญญาณตามความเชื่อท้องถิ่น

แม้ความเชื่อแบบผีจะลดทอนลงตามกระแสของโลกสมัยใหม่ แต่ยังคงพบการปฏิบัติบางประการในระดับครัวเรือนหรือเฉพาะกลุ่ม โดยเฉพาะในครอบครัวผู้สูงอายุที่ยังคงรักษารูปแบบพิธีกรรมดั้งเดิมเอาไว้ ความเชื่อดังกล่าวจึงนับเป็นองค์ประกอบสำคัญที่สะท้อนให้เห็นถึงมิติทางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณของชาวปกาเกอะญอบ้านโป่งลึก ที่มีความสัมพันธ์อย่างลึกซึ้งกับธรรมชาติ สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นผ่านพิธีกรรม ความทรงจำ และการใช้ชีวิตร่วมกับสิ่งแวดล้อมโดยรอบอย่างเคารพและระมัดระวัง

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน

อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ของจังหวัดเพชรบุรีและจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 2,914 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1,820,000 ไร่ นับเป็นอุทยานแห่งชาติที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ได้รับการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2524 โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งด้านป่าไม้ สัตว์ป่า และแหล่งต้นน้ำลำธารที่สำคัญของแม่น้ำเพชรบุรี

พื้นที่ของอุทยานฯ ครอบคลุมผืนป่าที่ต่อเนื่องกับกลุ่มป่าตะวันตก ซึ่งถือเป็นหนึ่งในผืนป่าที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดของประเทศไทย และเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าหายากจำนวนมาก อาทิ เสือโคร่ง ช้างป่า สมเสร็จ และเลียงผา รวมถึงพืชพรรณหลากหลายชนิดที่เป็นพันธุ์ไม้ท้องถิ่น

ในด้านภูมิประเทศ อุทยานแห่งชาติแก่งกระจานมีลักษณะเป็นภูเขาสลับซับซ้อน อยู่ในแนวเทือกเขาตะนาวศรี ซึ่งเป็นแนวเขตธรรมชาติระหว่างประเทศไทยและประเทศเมียนมา เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำหลายสาย รวมถึงแม่น้ำเพชรบุรี อุทยานฯ ยังมีทะเลสาบขนาดใหญ่ที่เกิดจากการก่อสร้างเขื่อนแก่งกระจาน ซึ่งเป็นแหล่งน้ำต้นทุนสำคัญของพื้นที่เกษตรกรรมในจังหวัดเพชรบุรี

ความสำคัญระดับโลก

ในปี พ.ศ. 2564 อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ โดยองค์การยูเนสโก ภายใต้ชื่อกลุ่ม “ผืนป่าแก่งกระจาน” (Kaeng Krachan Forest Complex) เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง มีระบบนิเวศเฉพาะถิ่นที่สำคัญ และเป็นแหล่งอาศัยของชนิดพันธุ์ที่ใกล้สูญพันธุ์ในระดับโลก

ความสัมพันธ์ระหว่างอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานกับบ้านโป่งลึก

บ้านโป่งลึก หมู่ที่ 2 ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี เป็นชุมชนที่มีการตั้งถิ่นฐานมาอย่างยาวนานบริเวณเทือกเขาตะนาวศรี อันเป็นแนวเขตชายแดนธรรมชาติระหว่างประเทศไทยและประเทศเมียนมา โดยพื้นที่หมู่บ้านโป่งลึกตั้งอยู่ภายในเขตของอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ซึ่งได้รับการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อ พ.ศ. 2524 และในปี พ.ศ. 2564 ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นพื้นที่มรดกโลกทางธรรมชาติขององค์การยูเนสโก

ภายหลังการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ ส่งผลให้ชุมชนชาวปกาเกอะญอในพื้นที่หลายแห่งต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต โดยเฉพาะในด้านการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น พื้นที่ทำกิน การหาของป่า และการอยู่อาศัยในแนวเขตป่าอนุรักษ์ ซึ่งรวมถึงชาวบ้านในเขตบ้านโป่งลึกที่มีการอพยพหรือย้ายถิ่นฐานบางส่วนเข้ามาอยู่ในพื้นที่ที่รัฐจัดให้ เพื่อความสอดคล้องกับนโยบายด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

บ้านโป่งลึกจึงถือเป็นตัวอย่างของชุมชนชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่มรดกโลก และยังคงดำรงชีวิตด้วยวิถีที่สอดคล้องกับธรรมชาติและวัฒนธรรมดั้งเดิม ในขณะที่ต้องปรับตัวให้เข้ากับนโยบายการอนุรักษ์ของรัฐ ซึ่งถือเป็นประเด็นร่วมสมัยที่ท้าทายและต้องการความสมดุลระหว่างการรักษาทรัพยากรธรรมชาติกับการเคารพในสิทธิและวิถีชีวิตของชุมชนดั้งเดิม

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

การจัดตั้งอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานเป็นจุดเริ่มต้นของการบังคับใช้มาตรการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างเคร่งครัด ซึ่งมีการกำหนดขอบเขตการใช้ประโยชน์ในพื้นที่อย่างชัดเจน โดยเฉพาะในส่วนที่เป็นผืนป่าและแหล่งน้ำธรรมชาติ ส่งผลให้ชาวบ้านในพื้นที่ต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตและรูปแบบการทำมาหากินแบบดั้งเดิมที่เคยพึ่งพาการเก็บเกี่ยวทรัพยากรจากป่าอย่างเสรี เนื่องจากการใช้ประโยชน์ในพื้นที่ดังกล่าวถูกควบคุมและจำกัดตามกฎหมาย

อย่างไรก็ตาม ชุมชนบ้านโป่งลึกได้มีการร่วมมืออย่างใกล้ชิดกับหน่วยงานภาครัฐและองค์กรที่เกี่ยวข้องในการพัฒนาแนวทางการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องกับนโยบายการอนุรักษ์ เพื่อรักษาทรัพยากรธรรมชาติและความสมดุลของระบบนิเวศ พร้อมทั้งยังคงรักษาวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของตนเองไว้ได้อย่างยั่งยืน การมีส่วนร่วมของชุมชนในการวางแผนและดำเนินกิจกรรมด้านการอนุรักษ์จึงถือเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมให้เกิดการอยู่ร่วมกันอย่างสอดคล้องระหว่างมนุษย์และธรรมชาติในพื้นที่นี้

พื้นที่ซ้อนทับ:
อุทยานแห่งชาติ: แก่งกระจาน

ล่องแพต้นน้ำเพชรบุรีที่บ้านโป่งลึก

บ้านโป่งลึก เป็นชุมชนชาติพันธุ์ปกาเกอะญอซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่เทือกเขาตะนาวศรี อันเป็นส่วนหนึ่งของอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน อันอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ วิถีชีวิตของชาวบ้านที่ยังคงยึดถือขนบธรรมเนียมดั้งเดิม ความเรียบง่าย และกลมกลืนกับธรรมชาติ ได้กลายเป็นเสน่ห์ที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวที่สนใจการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและเชิงอนุรักษ์

รูปแบบการท่องเที่ยว

• การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม นักท่องเที่ยวจะได้สัมผัสวิถีชีวิตของชาวปกาเกอะญอ เช่น การเรียนรู้การทอผ้าด้วยกี่เอว การทำอาหารพื้นบ้าน การแสดงดนตรีและฟ้อนรำตามประเพณีท้องถิ่น รวมถึงการเรียนรู้พิธีกรรมและความเชื่อในระบบนิเวศของกลุ่มชาติพันธุ์
• การท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ ชุมชนตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเพชรบุรี รายล้อมด้วยภูเขาและป่าไม้ นักท่องเที่ยวสามารถเดินป่า ชมน้ำตก พายเรือ หรือเดินทางด้วยเรือหางยาวในฤดูน้ำหลาก
• การท่องเที่ยวเชิงนิเวศและเกษตรกรรม นักท่องเที่ยวสามารถเรียนรู้ระบบไร่หมุนเวียนแบบดั้งเดิม การปลูกข้าวในนาดำขั้นบันได การเก็บเมล็ดพันธุ์พื้นเมือง และร่วมกิจกรรมปลูกป่าเพื่อฟื้นฟูพื้นที่ร่วมกับชาวบ้าน

สัมผัสธรรมชาติวิถีปกาเกอะญอแห่งบ้านโป่งลึก

กิจกรรมล่องแพต้นน้ำเพชรบุรี ณ บ้านโป่งลึก หมู่ที่ 2 ตำบลห้วยแม่เพรียง อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี ถือเป็นหนึ่งในกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่โดดเด่นของชุมชน โดยนักท่องเที่ยวจะได้ล่องแพไม้ไผ่ไปตามลำน้ำเพชรบุรีตอนต้น ซึ่งเป็นแม่น้ำสายสำคัญที่หล่อเลี้ยงวิถีชีวิตของชาวปกาเกอะญอในพื้นที่มาอย่างยาวนาน

เส้นทางล่องแพไหลคดเคี้ยวผ่านป่าเขาและเนินหิน ท่ามกลางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ของแนวเทือกเขาตะนาวศรี โดยนักท่องเที่ยวจะได้ดื่มด่ำกับบรรยากาศอันเงียบสงบ เย็นฉ่ำ และเต็มไปด้วยเรื่องเล่าของผืนป่า จากชาวบ้านที่ทำหน้าที่เป็นผู้นำล่องแพ ซึ่งพร้อมถ่ายทอดภูมิปัญญา วัฒนธรรม และความเชื่อของกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอที่ผูกพันกับป่าและสายน้ำ

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (ม.ป.ป.). อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน. สืบค้น 7 มิถุนายน 2568, จาก https://thai.tourismthailand.org/

ดิษฐา สุเทพประทานวงศ์. (2561). องค์ประกอบพื้นที่บ้านปกาเกอะญอ กรณีศึกษา หมู่บ้านโป่งลึก-บางกลอย อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

โป่งลึก ต้นน้ำเพชรบุรี. (27 มีนาคม 2568). หนีเมืองมาเข้าป่า​ หมู่บ้านเล็กกลางป่าใหญ่​ บ้านโป่งลึก-บ้านบางกลอย. สืบค้น 7 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/

โป่งลึก ต้นน้ำเพชรบุรี. (13 เมษายน 2568). บ้านโป่งลึก. สืบค้น 7 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/

วิมานน้ำรีสอร์ท. (ม.ป.ป.). อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน. สืบค้น 7 มิถุนายน 2568. จาก https://www.vimannamresort.com/

เลอศักดิ์ ประจวบอารีย์. (2551). สมุนไพรพื้นบ้านของชนเผ่ากะหร่าง บ้านโป่งลีก อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี. มหาวิทยาลัยศิลปากร.

องค์การบริหารส่วนตำบลแม่เพรียง. (4 ตุลาคม 2565). แผนพัฒนาท้องถิ่น พ.ศ. 2566 - พ.ศ. 2570. สืบค้น 7 มิถุนายน 2568, จาก http://www.huaymaepriang.go.th/