บ้านแม่กุหลวงตั้งอยู่หมู่ที่ 1 ตำบลแม่กุ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ในอดีตนั้นได้มีชาวบ้านอพยพมาจากอำเภอเถิน หมู่บ้านป่าตัน อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง และจังหวัดแพร่ เมื่อประมาณปี 2400 โดยอพยพมาไม่กี่ตระกูล ได้สันนิษฐานว่ามีตระกูลขุนกุละและเกษตรสม ได้ขี่ช้างและใช้วัวเทียบเกวียนขนสินค้ามาขายให้กับชาวมอญ ชาวปกาเกอะญอ และชาวไตล้านนา ซึ่งอาศัยอยู่แถบหมู่บ้านแม่กุหลวง ในปัจจุบันมีอาชีพการทำไร่ ทำนา ค้าขายและประกอบอาชีพเสริมต่าง ๆ บ้านแม่กุหลวง มีพื้นที่ที่ติดชายแดนสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา ซึ่งได้มีกลุ่มชาวพม่าได้เดินทางข้ามแม่น้ำเมยเข้ามาติดต่อค้าขายในหมู่บ้านแม่กุหลวง

ที่ตั้งและอาณาเขตหมู่บ้าน แม่กุหลวงเป็นหมู่บ้านในตำบลแม่กุ โดยตั้งอยู่ทางทิศใต้ของอำเภอแม่สอด โดยมีระยะทางห่างจากอำเภอประมาณ 10 กม. และระยะทางจากตัวจังหวัดประมาณ 96 กิโลเมตร พื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบล ประมาณ 102.353 ตารางกิโลเมตร โดยมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลแม่ตาว และตำบลพระธาตุผาแดง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลพะวอ และตำบลด่านแม่ละเมา
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลมหาวัน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ แม่น้ำเมย และประเทศพม่า

สภาพภูมิประเทศ ลักษณะภูมิประเทศของตำบลแม่กุเป็นที่ราบเหมาะแก่การทำกสิกรรม ทางทิศทางตะวันออก และทิศใต้เป็นเทือกเขาสูงติดต่อกัน ส่วนทิศตะวันตกติดกับแม่น้ำเมย ภายในพื้นที่มีลำห้วยและเหมืองสาธารณะหลายสาย ทำให้มีพื้นที่ราบลุ่มและแม่น้ำอยู่ทั่วไป ซึ่งเหมาะแก่การทำการเกษตรกรรม

บ้านแม่กุหลวง โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 1 ตำบลแม่กุ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 1,009 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 511 คน ประชากรหญิง 498 คน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2568)

ชุมชนมีการจักสาน กระด้ง กระจาด ตะกร้า เครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ มีองค์ความรู้เรื่องนวดไทยและนวดเท้าเพื่อสุขภาพ มีงานประดิษฐ์ตุงกระดาษที่มีลวดลายหลากหลายเพื่อใช้ในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา จากงานวิจัยของ ละอองดาว สีปัจฉม (2557) ได้แสดงให้เห็นว่าที่บ้านแม่กุหลวงยังมีการทำสุรากลั่นซึ่งเป็นภูมิปัญญาที่มีการสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน โดยการทำสุรากลั่น ซึ่งเป็นวิถีชีวิตของคนในชุมชน และมีการอยู่อาศัยอย่างเรียบง่ายของคนชุมชน บางครั้งการทำสุรากลั่นนั้นเพื่อใช้ในงานสังสรรค์และงานพิธีกรรมต่าง ๆ ในชุมชน ซึ่งเป็นวัฒนธรรมในกลุ่มของคนในหมู่บ้านที่ได้สืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่น

ประเพณีสงกรานต์

15 มีนาคม-20 เมษายน ของทุกปีจะมีการจัดงานประเพณีสงกรานต์ โดยมีการแสดงศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น การจำหน่ายสินค้าของชุมชน และกิจกรรมสรงน้ำพระ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและอนุรักษ์ประเพณีท้องถิ่น

1.นางธิดารัตน์ บุญศรี เป็นผู้มีความสามารถด้านจักสาน กระด้ง กระจาด ตะกร้า และงานจักสานอื่น ๆ มีความชำนาญในด้านการจักสานเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ ในชุมชนและส่งเสริมให้เยาวชนได้รู้วิถีชีวิตพื้นบ้าน และอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นในชุมชน

2.นางสาวจำเนียร สารขัด ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านนวดไทยและนวดเท้าเพื่อสุขภาพ

3.นายปุ๊ดคำ นวนดิบ เป็นผู้มีความสามารถด้านการประดิษฐ์ตุงกระดาษที่มีลวดลายหลากหลาย

ทุนภูมิปัญญาท้องถิ่น

• ด้านสุรากลั่น ทำขึ้นเพื่อใช้ในการดำรงวิถีชีวิตของชาวบ้าน ทำเพื่องานสังสรรค์ งานพิธีกรรมต่าง ๆ
• ด้านหัตถกรรม มีความชำนาญในด้านการจักสานเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ ในชุมชนและส่งเสริมให้เยาวชนได้รู้ถึงวิถีชีวิตพื้นบ้าน และอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นในชุมชน
• ด้านการแพทย์ไทย ชาวบ้านในชุมชนมีความสามารถด้านการนวดแผนไทย
• ด้านศิลปกรรม ชาวบ้านในชุมชนมีความสามารถด้านการประดิษฐ์ตุงกระดาษที่มีลวดลายที่หลากหลาย

ทุนมนุษย์

• นางธิดารัตน์ บุญศรี ด้านหัตถกรรม
• นางสาวจำเนียร สารขัด ด้านการแพทย์ไทย
• นายปุ๊ดคำ นวนดิบ ด้านศิลปกรรม

ทุนทางสังคมและวัฒนธรรม

• การจัดกิจกรรมประเพณีท้องถิ่น เช่น งานสงกรานต์ที่ท่าน้ำเมย ซึ่งเป็นการสืบสานวัฒนธรรมและเสริมสร้างความสามัคคีในชุมชน
• ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงไร่ขวัญข้าว เป็นแหล่งเรียนรู้ที่ส่งเสริมแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงและการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน โดยมีการจัดกิจกรรมและอบรมให้กับชาวบ้าน เพื่อเสริมสร้างความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

บ้านแม่กุหลวง หมู่ที่ 1 ตำบลแม่กุ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ใช้ภาษาถิ่นเหนือหรือคำเมืองเป็นภาษาที่สื่อสารในชุมชน

ด้านการเมืองการปกครอง:

ชุมชนมีส่วนร่วมทางการเมืองอย่างต่อเนื่อง โดยมีการจัดการเลือกตั้งผู้ใหญ่บ้านและการประชุมประชาคมเพื่อรับฟังความคิดเห็นของประชาชนในประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาชุมชน นอกจากนี้องค์การบริหารส่วนตำบลแม่กุยังมีการจัดกิจกรรมรณรงค์เชิญชวนประชาชนให้ออกมาใช้สิทธิเลือกตั้งและร่วมกันต่อต้านการทุจริต 

ด้านเศรษฐกิจ:

มีการทำเกษตรพอเพียง ชาวบ้านจะทำเกษตรสลับพืช ผสมพืชหลายชนิดในสวน ปลูกข้าว ผัก และผลไม้ เลี้ยงสัตว์เพื่อบริโภคและจำหน่ายภายในชุมชน

ด้านการศึกษา:

โรงเรียนบ้านแม่กุหลวงเป็นศูนย์กลางการศึกษาในหมู่บ้าน เชื่อมความรู้สู่ชุมชนและมีเป้าหมาย "พัฒนาการศึกษาให้มีคุณภาพ" จากทิศทางวิสัยทัศน์ อบต. แม่กุ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 20 มิถุนายน 2568, จาก https://stat.bora.dopa.go.th

ละอองดาว สีปัจฉิม. (2557). พัฒนาการของผู้ประกอบการสุรากลั่นชุมชนบ้านแม่กุหลวง ตำบลแม่กุ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

องค์การบริหารส่วนตำบลแม่กุ. (2568). ข้อมูลทั่วไป. สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2568, จาก https://www.maeku-tak.go.th

องค์การบริหารส่วนตำบลแม่กุ. (ม.ป.ป.). ฐานข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิ่น. สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2568, จาก https://www.maeku-tak.go.t1718173217800_88414_side1.pdf