บ้านเจดีย์โคะเหนือ หมู่ที่ 10 ตำบลมหาวัน อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก เดิมเป็นชาวปกาเกอะญอเป็นผู้อยู่อาศัยอยู่ก่อนในช่วงปี พ.ศ. 2515 มีผู้ใหญ่บ้านคนแรกชื่อ "สายน้ำตก" และในปีเดียวกันได้เริ่มมีชาวม้งอพยพเข้ามาอยู่อาศัยในหมู่บ้านแห่งนี้โดยมีเพียง 4 หลังคาเรือน ต่อมาในช่วงประมาณปี พ.ศ. 2515-2517 ได้มีการจัดสรรที่อยู่โดยศูนย์พัฒนาชาวเขา และในปี พ.ศ. 2519 มีชาวม้งอพยพเข้าอยู่ในโครงการมากขึ้น และหมู่บ้านบ้านเจดีย์โคะ ตำบลมหาวัน อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ได้ตั้งเป็นหมู่บ้านขึ้นมาในช่วงเวลานั้น และในปี พ.ศ. 2520 เนื่องจากมีคนอพยพเข้ามาอยู่จำนวนมากจึงแต่งตั้งผู้ใหญ่บ้าน คือ นายบัวฟา แช่ว่าง เป็นผู้นำชุมชน เพื่อให้การบริหารจัดการได้อย่างทั่วถึง และปัจจุบันบ้านเจดีย์โคะเหนือตั้งอยู่ในตำบลมหาวัน อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก

บ้านเจดีย์โคะเหนือ มีลักษณะเป็นพื้นที่ราบสลับเนินเขา มีความลาดชัน และพื้นที่เนินเขากระจายตัวอยู่โดยรอบพื้นที่ชุมชน โดยมีอาณาเขตติดต่อกัน ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดกับ หมู่ที่ 12 บ้านปางวัว ตำบลมหาวัน
• ทิศตะวันออก ติดกับ หมู่ที่ หมู่ 9 ตำบลช่องแคบ
• ทิศใต้ ติดกับ หมู่ที่ 7 บ้านเจดีย์โคะ ตำบลมหาวัน
• ทิศตะวันตก ติดกับ หมู่ที่ 6 ตำบลช่องแคบ

บ้านเจดีย์โคะเหนือเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง มีประชากรทั้งสิ้น จำนวน 2,877 คน แบ่งเป็นชาย 1,426 คน เป็นหญิง 1,451 คน และแบ่งเป็นคนไทย 2,832 คน ไม่ใช่คนไทย 45 คน

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ม้ง

กลุ่มแม่บ้านบ้านเจดีย์โคะ ทำงานด้านหัตถกรรม เช่น ตัดเย็บเสื้อผ้าพื้นเมือง หรือผลิตภัณฑ์ที่ระลึกของชุมชน 

อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน (อสม.) ดำเนินงานด้านสุขภาพเบื้องต้น ร่วมกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล

กลุ่มผ้าปักชาวเขา จากการสัมภาษณ์ กลุ่มผ้าปักชาวเขาได้กล่าวว่า กลุ่มตนเองเป็นสมาชิกโครงการศิลปาชีพ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 ปักผ้าเป็นอาชีพเสริมโดยจะปักผ้าส่งโครงการศิลปาชีพปีละ 2 ครั้ง มีรายได้ 30,000 บาท ต่อปี

มกราคม-มีนาคม

• ช่วงตรุษจีนและขึ้นปีใหม่ ชุมชนจัดพิธีเรียกขวัญ ส่งเสริมความเป็นสิริมงคล
• โรงเรียนบ้านเจดีย์โคะจัดกิจกรรม วันแม่แห่งชาติ (12 สิงหาคม) เต็มรูปแบบ

เมษายน

• ประเพณีสงกรานต์ ทำบุญตักบาตรรดน้ำขอพรผู้ใหญ่
• กิจกรรมกีฬาเชื่อมสัมพันธ์ เช่น "ดาวแดงเกม" ของกลุ่มโรงเรียนแม่กุ-มหาวัน  

พฤษภาคม-มิถุนายน

• ช่วงฤดูฝน ชุมชนร่วมกัน ปลูกป่าและฟื้นฟูสิ่งแวดล้อม ตามโครงการป่าชุมชน  
• มีการประชุม-ซักซ้อมแผนจัดการภัย เช่น ดินสไลด์บริเวณสะพานลำห้วย  

กรกฎาคม-กันยายน

• กิจกรรมการศึกษา "ดาวแดงเกม" ต่อเนื่องตลอดปี
• ทำขวัญข้าวในฤดูกาลเก็บเกี่ยว เสริมสิริมงคลแก่ชุมชน  

ตุลาคม-พฤศจิกายน

• ประเพณี ลอยกระทง-ลอยโคม ที่น้ำตกธารารักษ์ บ้านเจดีย์โคะ ซึ่งถือเป็นจุดศักดิ์สิทธิ์  
• มีกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่น้ำตกธารารักษ์ตลอดปี 

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ชุมชนมีฐานรายได้หลักจากการปลูกพืชสวน เช่น ข้าวไร่ ข้าวโพด ผักสวนครัว และเลี้ยงสัตว์ (หมู ไก่) ซึ่งเป็นเชิงเกษตรกรรมแบบครัวเรือน โดยทั่วไปรายได้ต่อครัวเรือนค่อนข้างจำกัด และหลายครอบครัวพึ่งพากองทุนหมู่บ้านเพื่อทำอาชีพเสริมเพื่อเพิ่มรายได้ให้เแก่ครอบครัว

วิสาหกิจชุมชน มีกลุ่มแม่บ้านผลิตผ้าพื้นเมือง กลุ่มผลิตน้ำดื่มชุมชน และมีโครงการฝึกอาชีพจากองค์การบริหารส่วนตำบลมหาวัน เช่น ตัดเย็บผ้าพื้นเมืองเพื่อเพิ่มรายได้และสร้างอัตลักษณ์วัฒนธรรม

ชาวบ้านบ้านเจดีย์โคะเหนือ ใช้ภาษาม้งเป็นภาษาหลัก ส่วนภาษาไทยใช้ในสถานที่ศึกษาและทางราชการ

ด้านการเมืองการปกครอง:

บ้านเจดีย์โคะเหนือ มีการจัดตั้งตัวแทนระดับหมู่บ้านและสมาชิกสภา อบต. ที่ชัดเจน ซึ่งช่วยเชื่อมงานระหว่างชุมชนกับ อบต. และหน่วยงานราชการ

ด้านเศรษฐกิจ:

บ้านเจดีย์โคะเหนือส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตร เช่น ปลูกข้าวไร่ ข้าวนาสวน ข้าวโพด พืชผัก พืชเศรษฐกิจตามฤดูกาล และมีการเลี้ยงปศุสัตว์ เช่น เป็ด ไก่ เพื่อบริโภคและจำหน่ายในชุมชน

ด้านวัฒนธรรม:

การปักผ้าสามารถนำมาตัดเย็บเป็นชุดม้งประจำเผ่าใช้ในงานพิธีกรรมและประเพณีของชุมชน เช่น ปีใหม่ม้ง งานแต่ง งานศพ เป็นต้น

บ้านเจดีย์โคะเหนือ มีการนำภูมิปัญญาท้องถิ่นผ้าปักชาวม้งมาพัฒนาให้เป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่น โดยการนำวัตถุดิบในชุมชนมาผลิต เช่น ผ้าใยกัญชง มาผสมผสานกับภูมิปัญญาการปักผ้าที่สืบทอดต่อกันมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งสามารถทำเป็นอาชีพให้แก่คนในชุมชนและสร้างอาชีพได้

ชาวม้งในบ้านเจดีย์โคะเหนือ มีความประณีตและพิถีพิถันในการปัก การคิดลวดลายต่าง ๆ เมื่อมีการปักลายเรียบร้อยแล้ว จะนำมาตกแต่งเป็นเสื้อผ้าชุดประจำเผ่า เพื่อใช้สวมอย่างภาคภูมิใจจนคุ้มค่าที่สุด ใส่ในเทศการปีใหม่หรือในวันสำคัญต่าง ๆ เพราะชาวม้งมีความเชื่อกันว่า ในเทศกาลปีใหม่ ชาวม้งทุกคนจะสวมผ้าใหม่เพื่อเป็นสิริมงคล และใส่ในพิธีสำคัญ เช่น งานศพ โดยศพของผู้ตายต้องสวมใส่ชุดของชนเผ่าเท่านั้น มิฉะนั้น ผีบรรพบุรุษจะจำไม่ได้และไม่ต้อนรับดวงวิญญาณ

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 20 มิถุนายน 2568, https://stat.bora.dopa.go.th

จันทร์จิรา แซ่ย้าง. (2561). การอนุรักษ์ภูมิปัญญาผ้าปักม้ง ในชุมชนบ้านเจดีย์โคะ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

โรงเรียนบ้านเจดีย์โคะ. (ม.ป.ป.). ข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้นเมื่อ 20 มิถุนายน 2568, จาก https://www.banjadeekhoschool.com

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน. (ม.ป.ป.). ข้อมูลชุมชน จังหวัดตาก. สืบค้นเมื่อ 20 มิถุนายน 2568, จาก https://www.codi.or.th

องค์การบริหารส่วนตำบลมหาวัน. (ม.ป.ป.). ประวัติความเป็นมา. สืบค้นเมื่อ 20 มิถุนายน 2568, จาก https://www.mahawan.go.th