
เป็นศูนย์กลางเชื่อมต่อพื้นที่ระหว่างเมืองกับชานเมือง ประกอบด้วย 3 จังหวัด คือ กรุงเทพฯ – ปทุมธานี – นครนายก และใกล้สนามบินดอนเมือง รถไฟฟ้า มหาวิทยาลัยชื่อดัง รวมถึงเป็นที่ตั้งของชุมชนดั้งเดิมริมคลองและชุมชนเมืองใหม่
แต่เดิมมีการตั้งชื่อคลองว่า “คลองรังสิตประยูรศักดิ์” เพื่อเป็นเกียรติแด่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ารังสิตประยูรศักดิ์ พระราชโอรสในรัชกาลที่ 5 ต่อมาเมื่อพื้นที่สองฝั่งคลองเริ่มมีชุมชนเกิดขึ้น ชื่อ “รังสิต” จึงกลายเป็นชื่อเรียกโดยทั่วไปของพื้นที่นี้
เป็นศูนย์กลางเชื่อมต่อพื้นที่ระหว่างเมืองกับชานเมือง ประกอบด้วย 3 จังหวัด คือ กรุงเทพฯ – ปทุมธานี – นครนายก และใกล้สนามบินดอนเมือง รถไฟฟ้า มหาวิทยาลัยชื่อดัง รวมถึงเป็นที่ตั้งของชุมชนดั้งเดิมริมคลองและชุมชนเมืองใหม่
ชุมชน ”ย่านรังสิต“ มีประวัติความเป็นมาตามช่วงเวลา ดังนี้
- ยุคก่อนพัฒนา (ก่อน พ.ศ. 2435) พื้นที่นี้เคยเป็นส่วนหนึ่งของ ทุ่งหลวง หรือ “ทุ่งรังสิต” ซึ่งเป็นพื้นที่ราบกว้างใหญ่ มีลักษณะเป็นทุ่งหญ้า น้ำหลาก และป่าราบ เป็นพื้นที่อุดมสมบูรณ์ แต่ยังไม่สามารถใช้ทำเกษตรกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากไม่มีระบบชลประทานที่เหมาะสม มีการใช้ประโยชน์อย่างจำกัด เช่น การล่าสัตว์ ทำไร่เล็ก ๆ และบางจุดเป็นที่ลุ่มน้ำขัง
- ยุครัชกาลที่ 5: การขุดคลองรังสิตประยูรศักดิ์ (พ.ศ. 2435 เป็นต้นไป) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ทรงมีพระราชดำริที่จะพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ พระองค์ทรงเล็งเห็นว่า พื้นที่ทุ่งรังสิตมีศักยภาพในการทำเกษตรถ้าได้รับการจัดการน้ำที่ดี โดยมีการเริ่มขุดคลองรังสิตประยูรศักดิ์ ใน พ.ศ. 2435 เพื่อเป็นคลองชลประทานสายหลัก เชื่อมจากแม่น้ำเจ้าพระยา (อำเภอเมืองปทุมธานี) ไปทางตะวันออกถึงแม่น้ำป่าสัก จากคลองใหญ่ มีการขุด คลองซอยแยกย่อย ออกเป็น คลอง 1-13 ขนานกันเป็นตารางตัดผ่านพื้นที่ทั้งหมด ส่งผลให้เกิดการตั้งถิ่นฐานของประชาชนสองฝั่งคลอง และเริ่มมีการทำเกษตรกรรมอย่างจริงจัง
- ยุคเฟื่องฟูเกษตรกรรม (พ.ศ. 2440–2500) พื้นที่รังสิตกลายเป็นแหล่งเพาะปลูกข้าว แหล่งชลประทานหลักของภาคกลาง เป็นต้นแบบของระบบชลประทานแบบสมัยใหม่ในไทย รัฐบาลสนับสนุนให้ราษฎรเข้าไปตั้งถิ่นฐาน จัดสรรที่ดินตามแนวคลองซอยต่าง ๆ มีการตั้งวัด ศาลเจ้า และตลาดชุมชน เช่น ตลาดรังสิตเดิม
- ยุคเริ่มพัฒนาเมือง (พ.ศ. 2500–2530) เริ่มมีการสร้างถนนสายหลัก เช่น ถนนพหลโยธิน, ถนนรังสิต-นครนายก, และ ถนนคลองหลวง รถเมล์และรถไฟเริ่มเข้าถึง ทำให้เกิดความสะดวกในการเดินทางระหว่างกรุงเทพฯ และรังสิต มีการจัดตั้ง เทศบาลเมืองรังสิต (ต่อมาเป็นเทศบาลนคร) เพื่อบริหารเมืองที่เติบโตเร็ว
- ยุคเมืองใหม่/เขตเศรษฐกิจ (พ.ศ. 2530 – ปัจจุบัน) มีการเติบโตแบบก้าวกระโดด เริ่มจากการเปิด ห้างฟิวเจอร์พาร์ค รังสิต (2538) ดึงดูดผู้คนจากทั้งกรุงเทพฯ และต่างจังหวัด เกิดแหล่งอาศัยขนาดใหญ่ เช่น หมู่บ้านจัดสรร คอนโด และตลาดแรงงาน มีสถานศึกษาชั้นนำ เช่น มหาวิทยาลัยรังสิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต และมหาวิทยาลัยกรุงเทพ มีระบบคมนาคมที่รวดเร็วและสะดวกมายิ่งขึ้น เช่น รถไฟฟ้าสายสีแดง (บางซื่อ–รังสิต) เชื่อมกรุงเทพฯ กับชานเมือง การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น รถไฟทางคู่, ทางด่วน, และทางหลวงใหม่ มีการฟื้นฟูชุมชนโดยโครงการพัฒนาชุมชน เช่น บ้านมั่นคง, ชุมชนวัดรังสิต, ชุมชนตลาดสุชาติ ฯลฯ รวมไปถึงมีการอนุรักษ์คลองรังสิตเดิม และส่งเสริมเกษตรเมืองริมคลอง
อาณาเขต
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองปทุมธานี (ต.บางกะดี, ต.บ้านกลาง)
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอลำลูกกา
- ทิศใต้ ติดต่อกับเขตสายไหม, เขตดอนเมือง (กรุงเทพฯ)
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอคลองหลวง, แม่น้ำเจ้าพระยา
โดยมีจุดสังเกตทางภูมิศาสตร์สำคัญในย่านรังสิต ดังนี้
- คลองรังสิตประยูรศักดิ์ – คลองสายหลักที่ตั้งต้นจากแม่น้ำเจ้าพระยา
- ถนนพหลโยธิน (ทางหลวงหมายเลข 1) – แกนหลักของย่านรังสิต
- ห้างฟิวเจอร์พาร์ครังสิต – จุดศูนย์กลางพาณิชย์ของย่าน
- มหาวิทยาลัยรังสิต, ม.ธรรมศาสตร์ รังสิต, ม.กรุงเทพ – เป็นขอบเขตฝั่งตะวันออกและเหนือติดคลองหลวง
โดยจากสถิติจำนวนประชากรพื้นที่จังหวัดปทุมธานี ท้องถิ่นเทศบาลนครรังสิต ตำบลประชาธิปัตย์ จากข้อมูลเดือนธันวาคม 2567 มีประชากรชาย 4,292 คน หญิง 3,751 คน รวม 8,043 คน ซึ่งประชากรส่วนใหญ่ในย่านนี้เป็นชาวไทยดั้งเดิม (ไทยภาคกลาง) เป็นกลุ่มประชากรดั้งเดิมในพื้นที่ตั้งแต่สมัยขุดคลองรังสิต (รัชกาลที่ 5) มีวิถีชีวิตผูกพันกับแม่น้ำ–คลอง เช่น คลองรังสิต คลองหนึ่ง–คลองสิบสาม ยังคงสืบสานวัฒนธรรมไทยแบบชาวบ้าน เช่น งานบุญกลางบ้าน รำวง แห่เทียน ลอยกระทง ฯลฯ
ชาวไทยเชื้อสายจีน เป็นกลุ่มพ่อค้า–แม่ค้าในตลาดรังสิตดั้งเดิม ศาลเจ้า และแหล่งธุรกิจครอบครัว สืบทอดประเพณีจีน เช่น ตรุษจีน สารทจีน การไหว้เจ้า ปัจจุบันหลายครอบครัวผสมผสานกับไทยภาคกลาง และเป็นเจ้าของกิจการท้องถิ่น
ชาวไทยมุสลิม มีชุมชนมุสลิมอยู่กระจายตัว เช่น แถวคลองหนึ่ง คลองสอง คลองหก และพื้นที่รอยต่อคลองหลวง–ลำลูกกา มีมัสยิด เช่น มัสยิดซอลาฮุดดีน มัสยิดบ้านคลองหนึ่ง ยึดถือวัฒนธรรมอิสลาม เช่น การแต่งกาย พิธีกรรมงานแต่ง การถือศีลอด
แรงงานข้ามชาติ ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์จากประเทศเพื่อนบ้าน ได้แก่ ชาวพม่า (เมียนมา), ชาวลาว, ชาวกัมพูชา มักทำงานในภาคก่อสร้าง อุตสาหกรรม และตลาดแรงงาน อาศัยอยู่รวมกลุ่มในห้องเช่า/ชุมชนแรงงาน เช่น บริเวณ ตลาดพรพัฒน์ และรอบเขตอุตสาหกรรม
และชาวไทยอีสาน, ไทยเหนือ, ไทยใต้ (อพยพเข้ามาทำงานและตั้งถิ่นฐาน) ในรูปแบบของ “คนเมืองใหม่” หรือแรงงานในภาคบริการ–ค้าขาย บางส่วนอาศัยในหมู่บ้านจัดสรร/แฟลต/คอนโด ยังคงมีการรักษาวัฒนธรรมท้องถิ่น เช่น สำเนียง ภาษา อาหาร
อาชีพหลักของคนในชุมชนย่านรังสิต คือแรงงานภาคบริการและอุตสาหกรรม โดยทำงานในโรงงานอุตสาหกรรม (ย่านคลองหลวง ธัญบุรี ลำลูกกา) ทำงานในภาคบริการ เช่น พนักงานในห้าง ฟิวเจอร์พาร์ค, ร้านอาหาร, ธุรกิจขนส่ง ขับแท็กซี่, มอเตอร์ไซค์รับจ้าง, แกร็บ, ส่งของ ฯลฯ ข้าราชการและพนักงานรัฐ/เอกชน ทำงานในมหาวิทยาลัยหรือหน่วยงานรัฐ เช่น ม.รังสิต, ม.ธรรมศาสตร์, การประปา, กฟภ. ฯลฯ ผู้รับเหมา/ช่างฝีมือ ช่างซ่อมรถ ช่างก่อสร้าง ช่างไฟฟ้า ฯลฯ โดยกลุ่มนี้กระจายตัวอยู่ตามชุมชนบ้านจัดสรรหรือชุมชนดั้งเดิม นอกจากนี้ยังมีบางส่วนค้าขาย/ผู้ประกอบการรายย่อย ขายอาหาร/เครื่องดื่มในตลาดชุมชน เช่น ตลาดสุชาติ, ตลาดพรพัฒน์, ตลาดนานา ขายของออนไลน์จากบ้าน (ค้าปลีก/ส่ง) ร้านซ่อมจักรยานยนต์, ร้านขายของชำ, ร้านเสริมสวย ฯลฯ
- มกราคม : กิจกรรมวันเด็ก- ทำบุญต้นปี จัดโดยเทศบาลและวัดในชุมชน เช่น วัดรังสิต, วัดเปรมประชา
- กุมภาพันธ์ : ตรุษจีน มีขบวนแห่มังกร-สิงโต บูชาศาลเจ้า เช่น ศาลเจ้าปุนเถ่ากง ตลาดรังสิต
- มีนาคม : สอบเข้า/กิจกรรมเปิดภาคเรียน กิจกรรมแนะแนวการศึกษาโดยโรงเรียนและ ม.รังสิต
- เมษายน : สงกรานต์ชุมชน- ประเพณีรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุ จัดตามวัดและชุมชน เช่น ชุมชนชลประทาน, ตลาดสุชาติ
- พฤษภาคม : ปลูกต้นไม้- วันพืชมงคล กิจกรรมปลูกผักชุมชน รณรงค์สิ่งแวดล้อม
- มิถุนายน : กิจกรรมเยาวชน-อาสา- เวทีชุมชน มีเวทีแลกเปลี่ยนกลุ่มออมทรัพย์ กลุ่มอาชีพ ฯลฯ
- กรกฎาคม : วันอาสาฬหบูชา- เข้าพรรษา แห่เทียนเข้าพรรษาในวัดชุมชน เช่น วัดรังสิต
- สิงหาคม : วันแม่แห่งชาติ งานเชิดชูแม่ดีเด่น / ตลาดนัดชุมชน
- กันยายน : ตลาดนัดสินค้าชุมชน / สินค้า OTOP เครือข่ายชุมชนและเทศบาลร่วมจัดตลาดขนาดย่อม
- ตุลาคม : วันออกพรรษา- ทำบุญตักบาตรเทโว วัดในชุมชนจะจัดงานร่วมกับโรงเรียน
- พฤศจิกายน : ลอยกระทง มีการประกวดนางนพมาศในชุมชนริมคลอง เช่น คลองหนึ่ง–สาม
- ธันวาคม : วันพ่อแห่งชาติ- กิจกรรมส่งท้ายปีเก่า รวมตัวทำความดี ทำบุญ ส่งเสริมจิตอาสา
มีประชากรหลากหลาย ทั้งชาวไทย-จีน-มุสลิม และแรงงานข้ามชาติ เช่น ลาว พม่า กัมพูชา มีกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่ได้รับการศึกษาดีจากสถาบันในพื้นที่ เช่น ม.รังสิต, ม.ธรรมศาสตร์, ม.กรุงเทพ มี “กลุ่มแกนนำชุมชน” เช่น ผู้สูงอายุ, ผู้นำศาสนา, กลุ่มแม่บ้าน, เยาวชนอาสา
พื้นที่ชานเมืองยังคงมีพื้นที่ว่างและคลองมากมาย เช่น คลองรังสิต, คลองเปรมฯ, คลองหลวง มีพื้นที่เหมาะสำหรับ “เกษตรในเมือง” และการพัฒนาเป็นสวนผัก/แปลงปลูกผักปลอดสาร แหล่งน้ำธรรมชาติที่ยังใช้งานได้ในบางพื้นที่ เช่น หนองบัว หนองแฝก
ประเพณีดั้งเดิม เช่น ลอยกระทงริมคลอง, สงกรานต์ชุมชน, แห่เทียนเข้าพรรษา มีวัดเก่าและศาลเจ้าที่ชุมชนเคารพ เช่น วัดรังสิต, ศาลเจ้าปุนเถ้ากง, วัดเปรมประชา มีงานศิลป์/หัตถกรรมจากชุมชน เช่น งานจักสาน งานเย็บผ้า งานแปรรูปอาหาร
มีองค์กรสนับสนุนการเรียนรู้ เช่น มหาวิทยาลัยรังสิต, ศูนย์พัฒนาเยาวชนหลักหก, กลุ่มเยาวชนอาสา ความรู้ท้องถิ่น การปลูกผักในเมือง, การจัดการน้ำชุมชน, การทำบัญชีครัวเรือน กลุ่มผู้สูงอายุในชุมชนบางแห่งทำหน้าที่ “ถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น” เช่น การทำขนม การแพทย์พื้นบ้าน
ตลาดชุมชนเข้มแข็ง: ตลาดรังสิต, ตลาดสุชาติ, ตลาดนานา, ตลาดพรพัฒน์ กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต / กลุ่มอาชีพเสริม เช่น กลุ่มแม่บ้านทำขนม กลุ่มปลูกผัก เครือข่าย OTOP ท้องถิ่น สนับสนุนโดยเทศบาลนครรังสิตและหน่วยงานภาครัฐ
ความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นของคนในชุมชน ผ่านวัด ศาลเจ้า โรงเรียน และเทศบาล เครือข่ายอาสาสมัคร เช่น สภาเด็กและเยาวชน, อสม., อปพร., ชมรมผู้สูงอายุ การร่วมมือกับหน่วยงานภายนอก เช่น ม.รังสิต – สสส. – เทศบาล – อบต. – สำนักงานพัฒนาชุมชน
มีการเติบโตของเมืองและอสังหาริมทรัพย์รังสิตกลายเป็น “เมืองชานกรุง” ที่มีการเติบโตของโครงการบ้านจัดสรร คอนโด และห้างสรรพสินค้าอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ที่ดินมีมูลค่าสูงขึ้น เกษตรกรและชาวบ้านบางส่วนขายที่ดิน และกลายเป็นแรงงานหรือผู้เช่าที่อยู่อาศัยแทน ซึ่งการเปลี่ยนแปลงนี้ลดความมั่นคงด้านทรัพย์สิน ของชาวบ้านดั้งเดิม และเพิ่มค่าใช้จ่ายการดำรงชีวิต มีการเปลี่ยนแปลงของตลาดแรงงาน แรงงานท้องถิ่นส่วนใหญ่เคยทำงานในโรงงานหรือสถานประกอบการใกล้บ้าน ปัจจุบัน เริ่มมีการใช้แรงงานต่างด้าวมากขึ้น โดยเฉพาะในงานก่อสร้างและบริการ ส่งกระทบต่อค่าจ้างแรงงานไทย อาชีพแบบดั้งเดิม เช่น ขายอาหารพื้นถิ่น ทำเกษตร ยังคงอยู่แต่ มีการแข่งขันกับร้านแฟรนไชส์/ร้านทันสมัย มากขึ้น นำไปสู่ความไม่มั่นคงทางรายได้ในครัวเรือน รายได้ไม่พอรายจ่าย เนื่องจากราคาของใช้สูงขึ้น รายได้ไม่แน่นอน (โดยเฉพาะกลุ่มค้าขายอิสระ/แรงงานไม่ประจำ) หนี้สินเพิ่มขึ้นจากการผ่อนบ้าน/รถ/สินค้า บางครอบครัวพึ่งพาเงินจากคนในวัยทำงานที่เดินทางเข้ากรุงเทพฯ หรือส่งเงินจากต่างจังหวัด การใช้เทคโนโลยีและบริการออนไลน์ เช่น สั่งอาหาร แอปพลิเคชันส่งของ และการซื้อของออนไลน์ ส่งผลกระทบต่อผู้ค้ารายย่อยที่ไม่มีทักษะด้านดิจิทัลและผู้ค้าในตลาดดั้งเดิม เช่น ตลาดสุชาติ ตลาดนานา เริ่มเผชิญกับการแข่งขันจากร้านสะดวกซื้อขนาดเล็ก/แฟรนไชส์
จากชุมชนริมคลองสู่เมืองจัดสรร ทำให้พื้นที่เดิม เช่น ชุมชนริมน้ำ/ริมนา มีวิถีชีวิตผูกพันกับคลอง ที่เคยมีการจัดประเพณีและวัฒนธรรมการลอยกระทง, ทำบุญทางน้ำ, ตลาดน้ำ ฯลฯ ปัจจุบันถูกแทนที่ด้วยหมู่บ้านจัดสรร คอนโด ห้างสรรพสินค้า, ชุมชนใหม่ “ไม่รู้จักกัน” และไม่มีวัฒนธรรมร่วมแบบเดิม ความสัมพันธ์ในชุมชนลดลง กิจกรรมวัฒนธรรมบางอย่างขาดคนสานต่อ มีความเปลี่ยนแปลงทางรุ่นเกิดช่องว่างระหว่างวัย คนรุ่นใหม่ใช้เวลาส่วนใหญ่ในโลกออนไลน์ ไม่รู้จักหรือไม่สนใจกิจกรรมท้องถิ่น เช่น ประเพณีสงกรานต์แบบชาวบ้าน, แห่เทียน, ลอยกระทงดั้งเดิม คนรุ่นเก่าพยายามรักษาไว้ แต่ ขาดผู้สืบทอด เช่น กลุ่มทำขนมไทย, ช่างฝีมือ, ปราชญ์ชาวบ้าน ฯลฯ
ทั้งนี้ ยังมีวัฒนธรรมต่างๆ ที่มาจากกลุ่มชาติพันธุ์ เนื่องจากชุมชนรังสิตมีความหลากหลายทางชาติพันธุ์ (ไทย-จีน-มุสลิม-แรงงานต่างด้าว) แม้เป็นจุดแข็ง แต่บางพื้นที่มีความแตกต่างด้านความเชื่อและวิถีชีวิต ที่ทำให้กิจกรรมวัฒนธรรมแบบเดิมจัดได้ยากขึ้น เช่น งานบวชพระ, งานทอดกฐิน หรือพิธีแห่นางแมว บางชุมชนไม่ร่วมเพราะความเชื่อไม่ตรงกัน เกิดกระแสสมัยนิยม-บริโภคนิยมกลืนวิถีเดิม วัฒนธรรมท้องถิ่นถูกรบกวนจากวัฒนธรรมเมือง เช่น เทศกาลในห้าง, การแต่งกาย, พิธีสมรสแบบตะวันตก ฯลฯ การแสดงพื้นบ้าน เช่น รำโทน, ลำตัด, หนังตะลุง ไม่ค่อยถูกจัดแสดงในพื้นที่แล้ว ตลาดนัดเชิงวัฒนธรรมเริ่มหายไป ถูกแทนที่ด้วยตลาดสมัยใหม่ ทำให้เกิดการลดลงของพื้นที่วัฒนธรรม พื้นที่ริมน้ำ, ศาลาชุมชน, ศูนย์วัฒนธรรมท้องถิ่นบางแห่งถูกลดบทบาทหรือถูกเปลี่ยนเป็นพื้นที่เชิงพาณิชย์ ส่งผลให้กิจกรรมที่เคยจัดเป็นประจำ เช่น ลานกิจกรรมเยาวชน, งานบุญกลางบ้าน ฯลฯ ต้องเลิกจัดหรือย้ายสถานที่ไป
กรมชลประทาน. (2562). 100 ปี คลองรังสิต: ต้นแบบชลประทานของชาติ. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก http://www.rid.go.th
กองทุนพัฒนาบทบาทสตรี เทศบาลนครรังสิต. (2564). รายงานกิจกรรมกลุ่มอาชีพชุมชนและแม่บ้านในเขตรังสิต. [เอกสารที่ไม่ได้ตีพิมพ์].
เทศบาลนครรังสิต. (2566). แผนพัฒนาท้องถิ่น (พ.ศ. 2566–2570) ฉบับทบทวน. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.rangsit.org
นวลทิพย์ แก้วศรี. (2556). การสำรวจสถานการณ์และรายละเอียดการซ่อมแซมบ้านพักอาศัยหลังภัย พิบัติน้ำท่วมปี พ.ศ.2554 (กรณีศึกษาบ้านพักอาศัยบริเวณย่านรังสิต). สาขาวิชาวิศวกรรมโยธา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต.
พิพัฒน์ กระแจะจันทร์. (13 กันยายน 2566). ชีวิตชาวนาที่คลองรังสิตสมัยร.5 เป็นทุกข์จากโจร โรคระบาด และเจ้าของนาทำนาบนหลังคน. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.silpa-mag.com/
ภัคพล มั่นเหมาะ. (2551). แนวทางการออกแบบตลาดชุมชนเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและศักยภาพของท้องถิ่น กรณีศึกษาย่านรังสิต. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
มหาวิทยาลัยรังสิต. (2566). รายงานโครงการพัฒนาชุมชนเมืองและการจัดการสิ่งแวดล้อมย่านรังสิต. สำนักวิจัยเพื่อการพัฒนา.
ย้อนอดีต...วันวาน. (30 มิถุนายน 2555). Scene along Klong Rangsit [Prathun Thani], circa 1899. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/
สุนทรี อาสะไวย์ และเรืองวิทย์ ลิ่มปนาท. (2539.) บทที่ 2 ร้อยปีรังสิต : การศึกษาในมิติประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจและสังคม. หนังสือร้อยปีคลองรังสิต. โครงการวิจัยนำร่องเฉลิมฉลองวโรกาสกาญจนาภิเษก. สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดปทุมธานี. (2565). รายงานการวิเคราะห์ศักยภาพทุนชุมชนจังหวัดปทุมธานี. กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2565). รายงานสถิติประชากรและแรงงานเขตรังสิตและปริมณฑล พ.ศ. 2565. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.nso.go.th
โฮมบายเออร์ไกด์. (20 ธันวาคม 2560). “รังสิต” ทำเลใหญ่ของแหล่งที่อยู่อาศัย. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.home.co.th/
Ddproperty. (ม.ป.ป.). รังสิต. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://www.ddproperty.com/
Mampp. (9 พฤศจิกายน 2565). คลองรังสิต ประยูรศักดิ์. สืบค้น 9 มิถุนายน 2568, จาก https://th.trip.com/moments/
Explore Word. (1 มิถุนายน 2567). เรือโดยสารในคลองรังสิต เมื่อในอดีต. สืบค้น 20 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/ExplorerWorld/posts