ยุคก่อนการพัฒนา (ก่อน พ.ศ. 2400-2450) พื้นที่สะพานควายเดิมเป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งเต็มไปด้วยทุ่งนา คูคลอง และแหล่งน้ำตามธรรมชาติ ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เลี้ยงควาย ทำไร่นา และใช้ควายเป็นสัตว์ลากจูงในการทำงาน บริเวณนี้มีคลองเล็กๆ ไหลผ่านและมีสะพานไม้ข้ามคลองที่ใช้เป็นทางผ่านสำหรับควายและชาวบ้าน เรียกว่า “สะพานควาย” ซึ่งเป็นที่มาของชื่อย่าน วิถีชีวิตในยุคนั้นยังคงเรียบง่ายและเป็นชุมชนเกษตรกรรมแบบชนบท

ยุครัชกาลที่ 5 – ต้นรัชกาลที่ 6 (ปลาย พ.ศ. 2400 ถึงต้น 2500) กรุงเทพฯ เริ่มขยายเมืองและมีการสร้างถนนสายสำคัญหลายเส้น เช่น ถนนพหลโยธิน (ที่เรียกในเวลานั้นว่า “ถนนสายพหลโยธิน”) ถนนประดิพัทธ์ก็เริ่มพัฒนาขึ้นมาเชื่อมต่อพื้นที่สะพานควายกับใจกลางเมือง ชุมชนสะพานควายเริ่มเติบโตขึ้น มีบ้านเรือน ร้านค้าเล็กๆ เกิดขึ้นตามสองฝั่งถนน ชาวบ้านยังคงใช้ชีวิตเรียบง่ายแบบชนบทแต่มีความเชื่อมโยงกับตัวเมืองมากขึ้น

ยุคหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 - พ.ศ. 2530 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ เริ่มมีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว พื้นที่สะพานควายเริ่มเปลี่ยนจากพื้นที่เกษตรกรรมเป็นที่อยู่อาศัยและพาณิชย์มากขึ้น อาคารพาณิชย์และบ้านพักอาศัยเริ่มเข้ามาแทนที่ทุ่งนาและคลองบางส่วน ย่านนี้เริ่มมีความหลากหลายทางเศรษฐกิจ และเป็นที่ตั้งของตลาดสด ร้านอาหารท้องถิ่น ตลาดเก่าแก่ เช่น ตลาดสะพานควาย

ยุคการพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะ - พ.ศ. 2539 เป็นต้นมา การสร้างระบบรถไฟฟ้าบีทีเอสสายสุขุมวิทในช่วงปลายทศวรรษ 1990 ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของสะพานควาย สถานี BTS สะพานควาย เปิดให้บริการในปี 2539 (1996) ช่วยให้การเดินทางสะดวกและรวดเร็วขึ้นมาก ส่งผลให้สะพานควายกลายเป็นพื้นที่มีการลงทุนอสังหาริมทรัพย์อย่างหนัก ทั้งคอนโดมิเนียม อาคารสำนักงาน และร้านค้า ย่านนี้กลายเป็นพื้นที่พักอาศัยของคนเมืองยุคใหม่ที่ต้องการความสะดวกสบายและการเดินทางที่รวดเร็วไปยังใจกลางเมือง

ยุคปัจจุบัน ย่านเมืองที่ผสมผสานความเก่าและใหม่ สะพานควายกลายเป็นย่านที่ผสมผสานกันระหว่างตึกเก่า บ้านเช่า ตลาดสด และโครงการอสังหาริมทรัพย์ใหม่ๆ มีร้านอาหาร คาเฟ่ และบาร์มากมายที่ดึงดูดคนรุ่นใหม่และนักท่องเที่ยว ระบบขนส่งสาธารณะยังพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เช่น การเชื่อมต่อกับสถานีกลางบางซื่อ และ MRT กำแพงเพชร มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและสังคมสูง พร้อมบรรยากาศที่ยังรักษาความเป็นชุมชนท้องถิ่นได้ดี ปัจจุบันสะพานควายยังเป็นจุดศูนย์กลางของการค้าขายและไลฟ์สไตล์ย่านเมืองที่ครบครันทั้งที่อยู่อาศัย การเดินทางและความบันเทิง

ขอบเขตของแขวงสะพานควาย มีดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ แขวงลาดยาว เขตจตุจักร
• ทิศใต้ ติดต่อกับ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ แขวงพญาไท และแขวงพญาไท เขตพญาไท
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ แขวงจอมพล เขตจตุจักร

ถนนสายหลักในพื้นที่สะพานควาย

• ถนนพหลโยธิน (ถนนทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 เป็นถนนสายหลักที่สำคัญของกรุงเทพฯ)
• ถนนประดิพัทธ์
• ถนนสาลีรัฐวิภาค

พื้นที่ครอบคลุม

ย่านสะพานควายรวมถึงพื้นที่บริเวณรอบสถานี BTS สะพานควาย เป็นพื้นที่ผสมผสานระหว่างชุมชนเก่าและโซนอาคารพาณิชย์ใหม่

ประชากรส่วนใหญ่เป็นคนไทยภาคกลาง ที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ในย่านสะพานควายมายาวนาน ชาวไทยเชื้อสายกรุงเทพฯ และคนจากจังหวัดใกล้เคียงที่ย้ายเข้ามาทำงานและอยู่อาศัย รองลงมาคือชาวจีนโพ้นทะเล มีชุมชนชาวจีนอยู่ในกรุงเทพฯ หลายพื้นที่ รวมถึงบริเวณใกล้เคียงสะพานควายด้วย คนต่างชาติยุโรปและเอเชีย ด้วยความที่สะพานควายเป็นย่านเมืองเก่าและมีคาเฟ่ ร้านอาหาร จึงมีชาวต่างชาติมาอยู่อาศัยและทำงานจำนวนหนึ่ง มีชาวมุสลิมไทยและกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆ อาศัยอยู่ย่านสะพานควายบ้างเล็กน้อย

อาชีพหลักของคนในย่านนี้คือ พนักงานบริษัทและข้าราชการ เนื่องจากสะพานควายอยู่ใกล้ใจกลางธุรกิจของกรุงเทพฯ และมีระบบขนส่งสาธารณะที่ดี คนส่วนใหญ่ทำงานในออฟฟิศ บริษัทเอกชน รัฐวิสาหกิจ หรือหน่วยงานราชการ เจ้าของกิจการร้านค้าและธุรกิจขนาดเล็ก ร้านอาหาร ร้านค้า ร้านสะดวกซื้อในย่านนี้มีจำนวนมาก ธุรกิจบริการ เช่น ร้านซักรีด ร้านทำผม และร้านซ่อมต่าง ๆ พนักงานในธุรกิจบริการและค้าปลีก ทำงานในห้างสรรพสินค้า ตลาดสด ตลาดนัด และร้านค้าต่าง ๆ

• มกราคม : งานเทศกาลปีใหม่ — ชุมชนมักมีการจัดกิจกรรมเฉลิมฉลองปีใหม่ร่วมกัน เช่น ทำบุญตักบาตร ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ
• เมษายน : สงกรานต์ — ประเพณีปีใหม่ไทย ชาวสะพานควายจะร่วมสรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้สูงอายุ และจัดงานรื่นเริงแบบท้องถิ่น
• กรกฎาคม - สิงหาคม : ประเพณีเข้าพรรษา — มีการทำบุญตักบาตร การเวียนเทียน และกิจกรรมทางศาสนาในวัดท้องถิ่น
• ตุลาคม - พฤศจิกายน : ประเพณีลอยกระทง — ชาวบ้านจะทำกระทงเอง ร่วมกันลอยกระทงในคลองหรือแหล่งน้ำใกล้เคียง เพื่อขอขมาต่อแม่น้ำและสิ่งศักดิ์สิทธิ์
• ธันวาคม : งานส่งท้ายปีเก่า — กิจกรรมรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุในชุมชน และงานเลี้ยงรวมใจเพื่อส่งท้ายปีเก่า

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในชุมชน เช่น ความไว้วางใจ ความเข้าใจซึ่งกันและกัน และการให้คุณค่าร่วมกัน และมีสิ่งอำนวยความสะดวกที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น โครงสร้างพื้นฐาน ระบบคมนาคม การสื่อสาร และสิ่งปลูกสร้างต่าง ๆ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ด้านการเมืองการปกครอง:

มีการจัดระเบียบจราจรและความปลอดภัย สำนักงานเขตพญาไท ร่วมกับ สน.บางซื่อ และเทศกิจ ดูแลปัญหาการจราจรของรถจักรยานยนต์บริเวณทางม้าลาย เช่น หน้าธนาคารออมสิน และห้างบิ๊กซี นอกจากนี้ยังดูแลความปลอดภัยบนสะพานลอย ตรวจตราไฟส่องสว่าง และผู้ไร้ที่พึ่ง (ผู้อยู่อาศัย) ให้ความช่วยเหลือเบื้องต้น มีการพัฒนาพื้นที่สาธารณะ เขตพญาไทร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ ปรับปรุงสวนสาธารณะ เช่น พญาไทภิรมย์ และสวนหย่อมริมทาง ในพื้นที่แยกสะพานควาย เพื่อตอบโจทย์คุณภาพชีวิตและกิจกรรมชุมชน

ด้านเศรษฐกิจ:

อสังหาริมทรัพย์เติบโตอย่างรวดเร็ว ย่านพญาไทและย่านสะพานควายกลายเป็นทำเลทองของอสังหาฯ มีโครงการ mixed‑use เช่น One Origin, JKR Tower, Hampton Residence Phayathai และคอมมูนิตี้มอลล์ใหม่ๆ เติบโตสูงถึง 100% ในรอบ 10 ปี ราคาที่ดินและอัตราค่าเช่าสูงเป็นอันดับต้นๆ ของ กทม. (สูงสุด 94.9% occupancy) การเติบโตของธุรกิจด้านสุขภาพและเทคโนโลยี อาคารสำนักงาน, serviced apartment 5 ดาว และศูนย์สุขภาพ (Medical District) อยู่ในแนวโน้มเติบโตสูง กลายเป็นจุดศูนย์กลางของโรงพยาบาลเอกชน เช่น รพ. พญาไท พหลโยธิน (เดิม รพ. เปาโล) ที่ก่อตั้งตั้งแต่ พ.ค. 2515 และปัจจุบันอยู่ในเครือ BDMS พร้อมปรับภาพลักษณ์ใหม่และนำเทคโนโลยีมารองรับกลุ่มผู้ป่วยยุคใหม่ แรงหนุนจากศูนย์ราชการและนิคมอุตสาหกรรมใกล้เคียง พื้นที่พญาไทเป็นที่ตั้งหน่วยราชการและใกล้เขตนิคมอุตสาหกรรม ทำให้มีแรงงานเข้า–ออกจำนวนมาก ส่งผลให้ธุรกิจบริการ โรงแรม และร้านอาหารเติบโต

ด้านวัฒนธรรม:

ยังคงมีบ้านเก่า อาคารพาณิชย์ และร้านในซอกซอยเก่าแก่ เช่น มอร์นโลเฮียง เบเกอรี่ และร้านราดหน้าโรงแรมอลิซาเบธ ที่ยังเปิดดำเนินการตั้งแต่ยุคก่อนปี 2500 บางส่วนยังคงวิถีชุมชนใต้สะพานลอย หรือร้านสตรีทมากมายที่สะท้อนตัวตนของชุมชนที่อบอุ่นและมีเสน่ห์ของชาวสะพานควาย มีการเปิดรับวัฒนธรรมคนรุ่นใหม่ กลายเป็นแลนด์มาร์กแนวร้านกาแฟชิค (Hipster cafés) อย่าง Coffee Model, Coffee Gapi และร้านคอนเซ็ปต์แปลกใหม่ในซอยประดิพัทธ์–สุทธิสาร มีพื้นที่ Hang-out เช่น Coffee Gapi, Cat On The Roof, Dumbo Jazz & Vinyl Bar, Rooftop คาเฟ่/บาร์หลายแห่ง เน้นบรรยากาศผ่อนคลาย เปิดเช้า ปิดดึก รองรับกลุ่มวัยทำงานรุ่นใหม่  ผสมผสานความใส่ใจสุขภาพและ Well‑being หลังโควิด-19 เกิดแนวคิดวัฒนธรรม “Healthy living” มากขึ้น โรงพยาบาลพญาไท พหลโยธิน พัฒนาเป็นศูนย์สุขภาพครบวงจร การจัดคอมมูนิตี้มอลล์แทรกสีเขียวและบริการดูแลสุขภาพกลายเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชุนชนย่านนี้ สถาปัตยกรรมและสื่อศิลปะเชิงสร้างสรรค์ อาคารเก่าถูกรีโนเวตเป็นร้านอาหาร คาเฟ่ และร้านศิลป์ เช่น ร้านกาแฟที่ปรับจากห้องแผ่นเสียงยุค ’90s เกิดพื้นที่ Co‑Working Space และแกลเลอรีขนาดย่อมตอบไลฟ์สไตล์คนยุคดิจิทัล เช่น Muchroom Co‑Working

แนะนำสถานที่เที่ยวในย่านสะพานควาย เช่น

• ร้านอาหารที่ต้อนรับทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ สามารถเข้าไปสืบค้นได้ที่ https://vt.tiktok.com/ZSkg3KJ3B/
• ร้านคาเฟ โดยสถานที่บางแห่งจะมีกิจกรรม workshop ให้ลูกค้าร่วมทำกิจกรรมกับทางร้านอีกด้วย สามารถเข้าไปสืบค้นได้ที่ https://vt.tiktok.com/ZSkgThC1d/

ธีรวัฒน์ สร้อยมณี. (2535). บทบาทของย่านพาณิชยกรรมต่อชุมชน : กรณีศึกษาย่านสะพานควาย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ผู้จัดการออนไลน์. (2566, 1 กรกฎาคม). ราคาที่ดินเขตพญาไทขยับแรง นักลงทุนจับตาย่านสะพานควาย-อารีย์. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://mgronline.com

สำนักผังเมืองกรุงเทพมหานคร. (2564). ข้อมูลสถิติพื้นที่เขตพญาไทและแขวงสะพานควาย. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://www.bangkok.go.th

สำนักงานเขตพญาไท. (2566). รายงานแผนงานพัฒนาเขตและกิจกรรมชุมชนในพื้นที่แขวงสะพานควาย. สำนักงานเขตพญาไท.

Ddproperty. (30 มกราคม 2562). รู้จักย่านสะพานควายแบบเจาะลึก. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://www.ddproperty.com/

Inside2home. (ม.ป.ป.). ย่านน่าอยู่ สะพานควาย. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://www.inside2home.com/

Travel Happy. (n.d.). Saphan Khwai Bangkok Neighborhood Guide. received 15 June 2025, from https://www.travelhappy.info

YouTube. (2022). สารคดีสะพานควาย: วิถีชีวิตเมืองเก่า - เมืองใหม่. สืบค้นจาก https://www.youtube.com

_citygal. (2567). TikTok. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://vt.tiktok.com/ZSkg3KJ3B/

_citygal. (2567). TikTok. สืบค้น 15 มิถุนายน 2568, จาก https://vt.tiktok.com/ZSkgThC1d/