ช่วง ปี พ.ศ. 2538 เกิดน้ำท่วมใหญ่ในพื้นที่บางกระเจ้า ทำให้พื้นที่เกษตรได้รับความเสียหายอย่างหนัก ต้องใช้เวลาฟื้นฟูถึง 5-6 ปี 

ปลายทศวรรษ 2540 (ราวปี 2542-2543) คุณสุวัฒน์ นวลสอาด หรือที่ชาวบ้านรู้จักในนาม "ลุงต้อย" เห็นแนวคิดนำสมุนไพรท้องถิ่นมาใช้ทำธูปหอมเพื่อไล่ยุง จนเริ่มต้นความรู้จากภายนอกและผลิตธูปหอมไหว้พระหลายสี มีรายการโทรทัศน์หลายช่องนำเสนอ แต่ต้นทุนสูงและขายไม่ดีในช่วงแรก 

มีการพัฒนาเป็นวิสาหกิจชุมชน เพื่อแก้ปัญหาต้นทุนสูง ลุงต้อยจึงปรับมาใช้สมุนไพรพื้นบ้านในท้องถิ่น เช่น ขมิ้นชัน มะกรูด อบเชย ตะไคร้หอม ใบสะเดา เป็นต้น และตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2548-2549 เป็นต้นมา ชุมชนเริ่มเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง มีนักท่องเที่ยวและกลุ่มกรุ๊ปต่าง ๆ มาสนใจเข้าร่วมเวิร์คช็อป ทำให้กลายเป็น วิสาหกิจชุมชนบ้านธูปหอมสมุนไพร อย่างเป็นทางการ 

ปัจจุบันชุมชนยังคงสืบทอดกระบวนการทำธูปจากสมุนไพร ตลอดจนมีการฝึกทักษะการผ้ามัดย้อมลายน่ารัก อย่างต่อเนื่อง ไม่ได้หยุดแค่สินค้าตลาดแต่สร้างประสบการณ์ให้กับผู้มาเยือน

พื้นที่ของชุมชนบ้านธูปหอมสมุนไพรอยู่ไม่ไกลจาก ตลาดน้ำบางน้ำผึ้งลักษณะภูมิประเทศเป็นสวนเกษตร ร่องสวน และป่าชายเลน มีอากาศบริสุทธิ์ เหมาะสำหรับกิจกรรมเชิงอนุรักษ์และท่องเที่ยวเชิงวิถีชุมชน

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ เขตราษฎร์บูรณะ และเขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร โดยมี แม่น้ำเจ้าพระยา คั่นกลาง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลบางกระเจ้า และ ตำบลบางกอบัว อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลบางยอ และ ตำบลบางกะเจ้า
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ แม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งล้อมรอบพื้นที่บางส่วนของคุ้งบางกระเจ้า

ประชากรในชุมชนมีทั้งหมด 300 คน เป็นชาย 136 คน หญิง 164 คน โดยชาวมอญ (รามัญ) เป็นกลุ่มชาติพันธุ์หลักที่อาศัยอยู่ในพื้นที่คุ้งบางกระเจ้า รวมถึงตำบลบางน้ำผึ้ง บรรพบุรุษชาวมอญอพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในสมัยอยุธยาและต้นกรุงรัตนโกสินทร์ โดยได้รับการอำนวยความสะดวกจากราชสำนักให้ตั้งถิ่นฐานในบริเวณพระประแดง รองลงมาคือ ชาวไทยเชื้อสายจีนซึ่งอพยพเข้ามาประกอบอาชีพค้าขายในพื้นที่เมืองและปริมณฑล คนไทยเชื้อสายจีนในชุมชนส่วนใหญ่ผสมกลมกลืนกับวัฒนธรรมไทย-มอญและร่วมกิจกรรมชุมชนอย่างกลมกลืน

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: มอญ

อาชีพหลักของคนในชุมชนคือ เกษตรกรรมพื้นบ้าน ทำสวนผลไม้ เช่น มะม่วง กล้วย มะพร้าว ฯลฯ ปลูกสมุนไพรพื้นถิ่น เช่น ตะไคร้หอม ขมิ้นชัน ใบสะเดา อบเชย เป็นต้น เพื่อนำมาใช้ในการผลิตธูปหอม อาชีพการแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพร ผลิตธูปสมุนไพรไล่ยุง จากวัตถุดิบธรรมชาติ, ผลิต น้ำสมุนไพร/สเปรย์สมุนไพร และสินค้าอื่น ๆ ที่ต่อยอดจากภูมิปัญญาท้องถิ่น งานหัตถกรรมและงานฝีมือ ทำผ้ามัดย้อมจากสีธรรมชาติ ผลิตของที่ระลึกจากวัสดุธรรมชาติ เช่น พัด, กระเป๋า, ปลอกหมอน, กล่องของฝาก ฯลฯ และการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ เปิดเป็นแหล่งเรียนรู้และเวิร์คช็อป สำหรับนักท่องเที่ยว เช่น ทำธูปหอม ทำผ้ามัดย้อม บางครอบครัวเปิดบ้านเป็นโฮมสเตย์เล็ก ๆ หรือให้บริการเช่าจักรยาน ปั่นเที่ยวบางกระเจ้า ซึ่งชาวบ้านในพื้นที่รวมตัวกันเป็น วิสาหกิจชุมชนบ้านธูปหอมสมุนไพร โดยจัดตั้งเป็นกลุ่มแม่บ้านเกษตรกร/กลุ่มวิสาหกิจชุมชน มีโครงสร้างการบริหารชัดเจน เช่น ประธาน รองประธาน เลขานุการ และฝ่ายการตลาด

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

1.คุณสุวัฒน์ นวลสอาด (ลุงต้อย) บทบาท ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้คิดค้นและสืบทอดภูมิปัญญาธูปหอมสมุนไพร

• ภูมิปัญญาการทำธูปสมุนไพร
• งานประเพณีสงกรานต์มอญพระประแดง และงานแห่ปราสาทผึ้ง

ชาวบ้านใช้ภาษาไทยกลาง หรือภาษากลางสำเนียงท้องถิ่นสมุทรปราการ สำเนียงพูดจะมีลักษณะอ่อนนุ่ม เนื่องจากพื้นที่พระประแดงเคยเป็นส่วนหนึ่งของกรุงเทพมหานครมาก่อน และชาวบ้านบางส่วน โดยเฉพาะผู้สูงอายุมีเชื้อสาย มอญ (รามัญ) ซึ่งเป็นชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่พระประแดงมายาวนาน ภาษามอญ จึงยังมีการใช้ในบางโอกาส เช่น พิธีกรรมประเพณี (เช่น ประเพณีสงกรานต์มอญ หรือแห่ปราสาทผึ้ง) เพลงพื้นบ้าน และคำทักทาย คำเรียกขานในครอบครัวผู้สูงอายุ

ด้านเศรษฐกิจ:

ชาวบ้านในพื้นที่ส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก เช่น ปลูกผลไม้ สมุนไพร ทำสวนผสม รายได้ขึ้นอยู่กับฤดูกาลและเสี่ยงต่อภัยธรรมชาติ เช่น น้ำท่วมใหญ่ในปี พ.ศ. 2538 ที่ทำให้สวนผลไม้เสียหายหนัก ต้องใช้เวลาฟื้นฟูหลายปี ขาดช่องทางการตลาดที่ชัดเจน และผลิตผลมักถูกกดราคาจากพ่อค้าคนกลาง

การเปลี่ยนผ่านในช่วงปี 2540-2550 ชุมชนเริ่มหันมาพัฒนาผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรท้องถิ่น เช่น ธูปหอมไล่ยุง โดย "ลุงต้อย" สุวัฒน์ นวลสอาด นำความรู้มาถ่ายทอดสู่คนในชุมชน มีการตั้งกลุ่ม วิสาหกิจชุมชนบ้านธูปหอมสมุนไพร โดยเริ่มจากกลุ่มแม่บ้าน เพื่อรวมตัวกันผลิตและแปรรูปสินค้าให้มีคุณค่า ส่งเสริมการตลาดผ่านงานแสดงสินค้า งานท่องเที่ยว และหน่วยงานภาครัฐสนับสนุนให้เข้าร่วมเครือข่าย OTOP และการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์

ธนาคารภูมิปัญญา บ้านธูปหอมสมุนไพร เปิดวันเสาร์-วันอาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์ เวลา 09.00-15.00 น. วันธรรมดาเปิดสำหรับนักท่องเที่ยวที่จองมาเป็นหมู่คณะ และต้องแจ้งล่วงหน้าอย่างน้อย 3 วัน โทรศัพท์ 0 2815 0729, 08 6569 1650

กรมการปกครอง. (2567). สถิติจำนวนประชากรทางการทะเบียนราษฎร. https://stat.bora.dopa.go.th

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (ม.ป.ป.). วิสาหกิจชุมชนบ้านธูปหอมสมุนไพร. https://thai.tourismthailand.org

ณุทยา ชมภูนุช. (2565). การจัดการวิสาหกิจชุมชนบ้านธุปหอมสมุนไพร ตำบลบางน้ำผึ้ง จังหวัดสมุทรปราการ. ภาคนิพนธ์. วิทยาลัยโพธิวิชชาลัย. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

Healthy Living Lovely. (ม.ป.ป.). บ้านธูปหอมสมุนไพร : ภูมิปัญญาจากธรรมชาติ สู่แหล่งเรียนรู้เชิงสร้างสรรค์. https://healthylivinglovely.blogspot.com

Thaiteawthaifair. (5 พฤษภาคม 2568). เที่ยว “บ้านธูปหอม บางกะเจ้า” ชุมชนสายสมุนไพร ธูปไล่ยุง ผ้ามัดย้อม ทำเองได้ สนุกด้วย!. https://www.thaiteawthaifair.net