บ้านซำแฮด หมู่ที่ 2 ตำบลบรบือ อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม เดิมทีก่อนที่จะมาตั้งหมู่บ้านซำแฮดนั้น มาจากครอบครัวในหมู่ บ้านโนนหนองกอก ซึ่งปัจจุบันนี้เป็นโนนบ้านร้างมีชื่อว่า โนนหนองกอก อยู่ทางทิศใต้ของตัวอำเภอบรบืออยู่ทางทิศตะวันตกของหนองบ่อ ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 25 กิโลเมตร และพื้นที่แห่งนี้ยังมีเจดีย์เก่าแก่องค์หนึ่งยังประดิษฐานอยู่และเป็นพื้นที่ที่มีข้อมูลและร่องรอยทางวัฒนธรรมในพื้นที่ เมื่อถึงเทศกาลสรงน้ำเจ้าปู่ชาวบ้านในละแวกนั้น จะพากันไปนมัสการสรงน้ำองค์เจดีย์องค์นี้อยู่เป็นประจำทุกปี สาเหตุที่ย้ายจากบ้านเดิมเนื่องจากบริเวณที่ตั้งบ้านอยู่ในที่ลุ่มและเป็นโนนสูงเพียงแห่งเดียว และพื้นที่ตั้งหมู่บ้านมีพื้นที่ขนาดเล็กทำให้ผู้คนที่มาอยู่อาศัยเริ่มมีพื้นที่แออัดและเกิดโรคระบาดจึงได้พากันอพยพจากหมู่บ้านเดิม

โดยแยกออกเป็น 3 กลุ่ม ตามความสมัครใจ โดยกลุ่มที่ 1 ย้ายไปอยู่ทางตะวันออกของหมู่บ้านเดิมข้ามทุ่งหนองบ่อ กลุ่มที่ 2 ย้ายไปทางทิศตะวันตกของหมู่บ้านเดิม และกลุ่มที่ 3 มุ่งหน้าไปทางทิศเหนือของหมู่บ้านเดิม เข้าไปอยู่ในเขต ดงซำแฮด ซึ่งเป็นดงทึบในดงนี้มีหนองน้ำเล็ก ๆ อยู่กลางดง มีแรดอาศัยอยู่ ลงนอนปรัก (ซำ) อยู่เป็นประจำอยู่ห่างจากบ้านเดิมประมาณ 3 กิโลเมตร ในขบวนอพยพกลุ่มที่ 3 ขบวนนี้มีพ่อใหญ่แสน ผู้ซึ่งมีอายุมากซึ่งเป็นที่เคารพนับถือของลูกหลานเป็นผู้นำขบวนได้พาลูกหลานมาสร้างบ้านแปลงเรือนลงที่ดงบริเวณ หนองซำแฮด ซึ่งขณะนั้นจากบริเวณนี้ไปจนถึงเขตอำเภอโกสุมพิสัยล้วนเป็นป่าไม้ทึบ ไม่มีหมู่บ้านในพื้นที่แห่งนี้ หลังจากนั้นจึงได้เกิดหมู่บ้านนี้ ตามชื่อของหนองที่เป็นปรักของแรดนี้ว่า บ้านซำแฮด มาจนปัจจุบันนี้

และต่อมาในราว พ.ศ. 2454 ทางการจึงให้มีการตั้งผู้ใหญ่บ้านเป็นคนแรกของบ้านซำแฮด มีชื่อว่า นายอ่อนศรี ละครพล ซึ่งเป็นต้นตระกูล ละครพล ของบ้านซำแฮดเป็นต้นมา หลังจากสิ้นบุญของนายอ่อนศรี ละครพลแล้ว ได้ตั้งนายหล้า ละครพล (ราชาเนตร) เป็นผู้ใหญ่บ้านแทนในสมัยนั้นบ้านซำแฮดเป็น หมู่ที่ 21 (พ.ศ. 2457-2463) ต่อมาบ้านซำแฮดหมู่ที่ 21 มีจำนวนพลเมืองมากขึ้นทางการจึงได้แยกออกเป็น บ้านซำแฮดหมู่ที่ 22 อีกหมู่หนึ่ง ซึ่งมีนายคำมี สิงขรอาจ เป็นผู้ใหญ่บ้าน ต่อมานายคำมี สิงขรอาจ ได้พาลูกหลานส่วนหนึ่งแยกไปตั้งบ้านใหม่ที่หนองกุงฮี ซึ่งกลายเป็นบ้านโคกกลางจนถึงทุกวันนี้ เพราะอยู่ใกล้นา ดังนั้นบ้านซำแฮดหมู่ที่ 22 จึงต้องยุบไป และปัจจุบันนี้บ้านโคกกลางเป็นหมู่ที่ 3 ในขณะที่บ้านซำแฮดหมู่ที่ 22 กำลังจะแยกตัวออกไปนั้นบ้านซำแฮดหมู่ที่ 21 ก็มีราษฎรเพิ่มจำนวนมากขึ้นทางการจึงแยกออกเป็นบ้านซำแฮดหมู่ที่ 23 อีกหมู่บ้านหนึ่ง โดยมีนายยา จิณรักษ์ เป็นผู้ใหญ่บ้านจนกระทั่งนายยา จิณรักษ์ รับราชการมีความชอบได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น "หมื่นจง จิณรักษ์" มีขุนบรบือบำรุงเป็นกำนันตำบลบรบือ

ต่อมาคนในบ้านซำแฮดหมู่ที่ 23 ซึ่งส่วนมากมีไร่นาไปตามลำห้วยที่ไหลลงไปห้วยถ้ำเต่า เห็นว่าบ้านอยู่ห่างไกลนามากจึงย้ายไปตั้งบ้านใหม่ ซึ่งกลายเป็นบ้านโคกล่ามจนถึงทุกวันนี้ เมื่อหมื่นจง จิณรักษ์ตาย จึงยุบบ้านซำแฮดหมู่ที่ 23 ลงรวมกับหมู่ที่ 21 หมู่เดียว มีนายหล้า ละครพล (พ่อใหญ่ราชาเนตร) เป็นผู้ใหญ่บ้าน เมื่อ พ.ศ. 2463 นายหล้า ละครพล ลาออกจากผู้ใหญ่บ้านจึงตั้งนายสม บุญสม เป็นผู้ใหญ่บ้านซำแฮดหมู่ที่ 21 ระหว่าง พ.ศ. 2456-2483 จนกระทั่งนายสม บุญสม ตาย จึงตั้งนายหล้า จิณรักษ์ เป็นผู้ใหญ่บ้าน (พ.ศ. 2483-2491) เมื่อ พ.ศ. 2491 นายหล้า จิณรักษ์ ลาออกจากผู้ใหญ่บ้าน นายอินทร์ จันคำ ได้รับเลือกตั้งเป็นผู้ใหญ่บ้านซำแฮด ในสมัยนี้ทางการได้กำหนดให้มีนายทะเบียนบ้าน และกำหนดให้มีเลขหมายประจำบ้าน จึงได้เปลี่ยนจากบ้านซำแฮดหมู่ที่ 21 มาเป็นบ้านซำแฮด หมู่ที่ 2 ตั้งแต่สมัยนั้นเป็นต้นมา

บ้านซำแฮดหมู่ที่ 2 ตำบลบรบือ อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม อยู่ทางทิศใต้ของตำบลบรบือ ห่างจากที่ตั้งอำเภอบรบือ ประมาณ 1 กิโลเมตร ห่างจากตัวจังหวัดมหาสารคาม 26 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานคร 425 กิโลเมตร โดยมีอาณาเขตติดกับพื้นที่ใกล้เคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ หมู่ที่ 15 หมู่ที่ 9 ตำบลบรบือ
• ทิศใต้ ติดต่อกับ บ้านศรีพาลา ตำบลหนองสิม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ หมู่ที่ 1 ตำบลบรบือ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ หมู่ที่ 15 ตำบลบรบือ

สภาพแวดล้อมชุมชน บ้านซำแฮด หมู่ที่ 2 มีลักษณะภูมิอากาศแบบร้อนชื้น เพราะได้รับอิทธิพลของมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ และมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ซึ่งมี 3 ฤดู คือ ฤดูร้อน อากาศร้อนจัด ฤดูฝน  ฤดูหนาว 

จากสถิติประชากร กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย บ้านซำแฮดหมู่ที่ 2 มีประชากรทั้งสิ้น 481 คน แบ่งเป็นชาย 222 คน แบ่งเป็นหญิง 259 คน

กลุ่มอาชีพ เกษตรกรเป็นหลัก หมู่บ้านมีพื้นที่เกษตรกรรมจำนวนมาก โดยเฉพาะการทำนาและทำไร่มันแกวมันเทศ นับเป็นรายได้หลักของชาวบ้าน

กลุ่มสตรีแปรรูปมันแกว เริ่มรวมตัวก่อตั้งแต่ ปี 2541 ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น กลุ่มผลิตภัณฑ์แปรรูปทางการเกษตรบ้านซำแฮด (ต้นปี 2544) โดยมีสมาชิก 50 คน ผลิตขนมจากมันแกว เช่น กะหรี่ปั๊บ, โมจิ, พายมันแกว เป็นต้น

• กุมภาพันธ์-มีนาคม : เทศกาลมันแกวหวาน และมหกรรมปศุสัตว์อีสาน 
• เมษายน : ประเพณีสงกรานต์ ชุมชนร่วมสรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ และจัดกิจกรรมพื้นบ้านประจำตำบล
• กรกฎาคม : กิจกรรมเฉลิมพระชนมพรรษา ร.10 (28 กรกฎาคม) กิจกรรมลงนามถวายพระพรและกิจกรรมจิตอาสาของ อบต. และชุมชน
• ตุลาคม-พฤศจิกายน : ลอยกระทง ชุมชนร่วมกันปล่อยโคมลอยและจัดกิจกรรมริมหนองน้ำประจำหมู่บ้าน

1.นายชาตรี นามคำมี ผู้ใหญ่บ้าน

2.นายวีรชน พุทธบาล ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน

3.นางจันมณี คำมา ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน

4.นายอุดม สิงขรอาจ สมาชิก อบต.

5.นายสุวรรณ คำจันทร์ สมาชิก อบต.

6.น.ส.สุนทร พุทธบาละ ผู้นำกลุ่มผลิตภัณฑ์แปรรูปทางการเกษตรบ้านซำแฮด

ทุนมนุษย์

• ชาวบ้านส่วนใหญ่มีความรู้ด้านเกษตรกรรมพื้นบ้าน เช่น การทำนา การปลูกมันแกว และการแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร
• กลุ่มสตรีและกลุ่มเยาวชนเริ่มมีบทบาทมากขึ้น เช่น กลุ่มแปรรูปอาหารจากมันแกว

ทุนทางสังคม

• มีการรวมกลุ่มเพื่อสร้างอาชีพ เช่น กลุ่มแปรรูปมันแกว กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มเกษตรอินทรีย์
• ชุมชนมีส่วนร่วมในการพัฒนา เช่น เข้าร่วมกิจกรรมกับ อบต. และโครงการต่าง ๆ

ทุนภูมิปัญญาท้องถิ่น

• ภูมิปัญญาการปลูกและแปรรูปมันแกว เช่น การทำโมจิมันแกว กะหรี่ปั๊บ พาย ฯลฯ
• ความรู้ดั้งเดิมด้านการทำนา เช่น คัดเมล็ดพันธุ์ข้าวพื้นเมือง การดูฤกษ์ทำนา

ทุนเศรษฐกิจ

• มีรายได้หลักจากการทำนาและการปลูกมันแกว
• รายได้รองจากการรับจ้างทั่วไป และการแปรรูปผลิตภัณฑ์จำหน่ายในตลาดตำบล
• กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต และสหกรณ์การเกษตรในชุมชน
• ได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ เช่น อบต. สำนักงานเกษตรอำเภอ ฯลฯ

บ้านซำแฮด จะใช้ภาษาอีสาน (ลาวอีสาน) เป็นภาษาหลักของหมู่บ้าน และรองลงมาคือภาษาไทยใช้ในที่ราชการและโรงเรียน

ด้านการเมืองการปกครอง:

หมู่บ้านซำแฮด มีการตั้งคณะกรรมการหมู่บ้านเพื่อร่วมบริหารจัดการงานต่าง ๆ เช่น สาธารณสุข ความปลอดภัย สิ่งแวดล้อม ฯลฯ มีตัวแทนจากหมู่บ้านเป็น สมาชิกสภา อบต. เข้าร่วมกำหนดนโยบายระดับตำบล นอกจากนี้ประชาชนสามารถเข้าร่วมเวทีประชาคมหมู่บ้าน เพื่อแสดงความคิดเห็นและเสนอความต้องการต่อ อบต.

ด้านเศรษฐกิจ:

ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เช่น ทำนา ปลูกมันแกว และเลี้ยงสัตว์ นอกจากนี้มี กลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์มันแกว เช่น โมจิ พาย ขนมท้องถิ่น และรายได้ครัวเรือนส่วนใหญ่มาจากภาคเกษตรและการขายผลิตภัณฑ์ในตลาดท้องถิ่น

ด้านสังคมและประชากร:

ชุมชนบ้านซำแฮด มีโครงสร้างเครือญาติแบบแน่นแฟ้นและวัฒนธรรมการช่วยเหลือกัน เยาวชนบางส่วนของหมู่บ้านได้ย้ายถิ่นฐานไปศึกษาหรือทำงานนอกพื้นที่ และมีผู้สูงอายุในหมู่บ้านมีเพิ่มขึ้น ส่งผลต่อโครงสร้างประชากรและการดูแล

ด้านการศึกษา:

บ้านซำแฮด มีเด็กและเยาวชนในวัยเรียนจำนวนหนึ่งเข้าเรียนที่โรงเรียนประถมในพื้นที่ใกล้เคียง เช่น โรงเรียนบ้านดอนโอง หรือในเขตตำบลบรบือ และระดับมัธยมศึกษาในเขตอำเภอบรบือ ส่วนเด็กก่อนวัยเรียนบางส่วนเข้าเรียนที่ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กของ อบต. หรือโรงเรียนอนุบาล โดยผู้ปกครองส่วนใหญ่ของหมู่บ้านซำแฮดสนับสนุนให้บุตรหลานเรียนต่อถึงระดับมัธยมหรืออาชีวะ

ด้านวัฒนธรรม:

บ้านซำแฮดยังคงสืบสานฮีตสิบสอง คลองสิบสี่ งานบุญต่าง ๆ เช่น บุญผะเหวด บุญบั้งไฟ แต่บางประเพณีก็เริ่มเลือนหายเนื่องจากคนรุ่นใหม่ไม่ให้ความสนใจเท่าเดิม

วัดบ้านซำแฮด ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 2 ตำบลบรบือ อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม มีพระครูเกษมปุญญาภิวัฒน์ เป็นเจ้าอาวาสและเป็นเจ้าคณะตำบลบรบือ

ประวัติวัดบ้านซำแฮด สร้างมาพร้อมกับตั้งหมู่บ้าน เป็นวัดเก่าแก่ในตำบล มีอดีตเจ้าอาวาสหลายรูปที่เป็นบุคคลสำคัญในการพัฒนาวัดให้เป็นศูนย์รวมจิตใจของคนในหมู่บ้าน และตำบล ชื่อบ้านซำแฮด มีที่มาจากสมัยก่อนบริเวณที่ตั้งวัดมีซำ (หนองน้ำที่ไม่ใหญ่) ที่เล่ากันว่ามีแฮด (แรด) มาเล่นน้ำในหนองน้ำนี้ จึงเป็นที่มาของชื่อบ้าน "ซำแฮด" และต่อมาชาวบ้านได้สร้างรูปปั้นแฮด (แรด) ไว้เป็นอนุสรณ์ อยู่ริมหนองน้ำ

สิ่งสำคัญในวัด

1. มีร่องรอยซุ้มกุฏิเก่า สร้างเมื่อปี 2484 ที่ยังคงอนุกรักษ์ไว้ ไม่มีการริ้อถอนฃ
2. สถูปบรรจุอัฐิของหลวงปู่ธรรมโมภาษผดุงกิจ อดีตเจ้าคณะตำบลบรบือ และเจ้าอาวาสวัดบ้านซำแฮด ซึ่งเป็นพระที่ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือ
3. สถูปบรรจุอัฐิของพระครูประสิทธิ์เขมคุณ อดีตเจ้าคณะตำบลบรบือ และเจ้าอาวาสวัดบ้านซำแฮด ซึ่งเป็นพระที่ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือ
4. หนองน้ำ และรูปปั้นแรด ที่เล่ากันว่าเคยมีแรดอาศัยอยู่ (ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม, ออนไลน์)

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2568, จาก https://stat.bora.dopa.go.th

เทศบาลตำบลบรบือ. (ม.ป.ป.). ข้อมูลทั่วไป. สืบค้นวันที่ 2 กรกฎาคม 2568, จาก https://www.borabuelocal.go.th

ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม. (2556). วัดบ้านซำแฮด. สืบค้นวันที่ 2 กรกฎาคม 2568, จาก http://www.m-culture.in.th/album/view/172907/

Ratana. (ม.ป.ป.). หมู่บ้านซำแฮด หมู่ที่ 2 ตำบลบรบือ อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม. SlideServe. สืบค้นวันที่ 2 กรกฎาคม 2568, จาก https://www.slideserve.com