ชุมชน "ลำสนุ่น" หมู่ 12 และหมู่ 13 ตำบลคลองสอง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี ส่วนใหญ่เป็นชาวมุสลิม สร้างบ้านเรือนอยู่สองฝั่ง "คลองสอง" โดยวิสัยทัศน์ของผู้นำและความสามัคคีของคนในชุมชน ทำให้ได้รับรางวัลพระราชทานการปฏิบัติงานดีเด่นด้านการพัฒนาชุมชนและภูมิทัศน์ จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ บรมราชชนนีพันปีหลวง

ชื่อ "ลำสนุ่น" มาจากต้นสนุ่น ซึ่งเป็นต้นไม้เนื้ออ่อนขนาดกลาง เรือนยอดโป่งสูง ลำต้นตั้งตรง โตเต็มที่สูงราว 5-6 เมตร ออกดอกเป็นช่อสีเหลืองอ่อน ขึ้นอยู่ริมน้ำ มีสรรพคุณทางยา เช่น ช่วยบำรุงหัวใจ แก้ตัวร้อน เป็นต้น ดังนั้น ชื่อลำสนุ่นจึงหมายถึง ลำน้ำที่มีต้นสนุ่น

การตั้งชุมชนลำสนุ่น สมัยกรุงศรีอยุธยาพื้นที่ยังเป็นป่าเต็มไปด้วยสัตว์นานาชนิด มีชาวบ้านส่วนหนึ่งได้เข้ามาตั้งรกราก ต่อมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อมีการขุดคลองเพื่อใช้พื้นที่ทำเกษตร ทำให้มีคนกลุ่มต่าง ๆ เข้ามาอยู่อาศัยทำมาหากิน ทั้งจากภาคกลางและภาคใต้ เช่น ยะลา ปัตตานี นราธิวาส ในจำนวนผู้อพยพเข้ามานั้นมีผู้นับถือศาสนาอิสลามรวมอยู่ด้วย จึงได้สร้างมัสยิดลำสนุ่น และมัสยิดใกล้เคียง เพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนา

สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่ของตําบลคลองสองเป็นที่ราบลุ่ม ดินมีลักษณะเป็นดินร่วนซุยและมีคลองระบายน้ำ 2 (คลองสอง) พื้นที่ในเขตที่รับผิดชอบ เป็นชุมชนเมือง/โซนเมือง ซึ่งเป็นพื้นที่ของหมู่บ้านจัดสรร โรงงานอุตสาหกรรม ตลาดการค้าส่งสินค้าเกษตรกรรมที่ใหญ่แห่งหนึ่งของประเทศ (ตลาดไท) ตลาดไอยรา และมีสถานที่ราชการหลายแห่ง เช่น เทศบาลเมืองท่าโขลง สํานักงานกรมที่ดินจังหวัดปทุมธานีสาขาคลองหลวงเป็นต้น

ประชากรของชุมชนลำสนุ่น มีจำนวนรวมทั้งสิ้น 3,079 คน โดยแบ่งเป็น

• ชาวไทยมุสลิม จำนวน 350 ครัวเรือน รวม 1,800 คน

  • ผู้ชาย 870 คน
  • ผู้หญิง 930 คน

• ชาวไทยพุทธ จำนวน 120 ครัวเรือน รวม 1,279 คน

  • ผู้ชาย 612 คน
  • ผู้หญิง 667 คน

ประธานชุมชน คือ นายสมหมาย กาฬภักดี มีรองประธาน 1 คน เหรัญญิก 1 คน เลขานุการร่วมกรรมการ 1 คนและกรรมการอีก 3 คน

การปกครอง ชุมชนลำสนุ่นมีลักษณะการบริหารงาน 2 รูปแบบ คือ รูปแบบเทศบาลเมืองท่าโขลง และรูปแบบการบริหารมัสยิดลำสนุ่น คนในชุมชนลำสนุ่นส่วนใหญ่เป็น "ชาวไทยมุสลิม" โดยมีมัสยิดเป็นศูนย์กลางของชุมชน และมี "อิหม่าม" เป็นผู้นำชุมชน ทางศาสนาอิสลามได้กำหนดหน้าที่ของผู้นำไว้ว่า "ปฏิบัติตนดี ให้คำปรึกษา และกำชับมนุษย์ให้ทำดี" ด้วยเหตุนี้ อิหม่ามจึงต้องปกครอง รับผิดชอบ ดูแลทุกข์สุขของคนในชุมชน และทำหน้าที่อบรมสั่งสอนเพื่อชีวิตที่ดีในโลกนี้และโลกหน้าตลอดจนเป็นผู้นำในการประกอบศาสนกิจ และพิธีกรรมทางศาสนาอิสลามในชุมชนลำสนุ่น

นอกจากจะมีอิหม่ามเป็นผู้นำชุมชนมุสลิมแล้ว ยังมีตำแหน่งผู้ช่วยอิหม่ามอีก 2 ตำแหน่ง คือ คอเต็บ (ผู้แสดงธรรมประจำมัสยิด) บิหลัน (ผู้ประกาศเชิญชวนให้มุสลิมปฏิบัติศาสนกิจตามเวลา) ทั้ง 2 ตำแหน่งนี้ทำหน้าที่แทนอิหม่ามในกรณีที่อิหม่ามไม่อยู่ หรือไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ ตำแหน่งทั้ง 3 ดังกล่าวเป็นตำแหน่งถาวร ไม่มีวาระกำหนด หากจะพ้นจากตำแหน่งได้มี 3 กรณี คือ ตาย ลาออก คณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัดลงมติให้ออก ส่วนตำแหน่งอื่นที่แต่งตั้งขึ้น จะมีวาระการบริหารคราวละ 4 ปีเมื่อมีตำแหน่งใดว่างลง ให้ดำเนินการคัดเลือกทดแทนภายใน 180 วัน นับตั้งแต่วันที่ตำแหน่งว่างลง การบริหารงานมัสยิดลำสนุ่นเป็นไปในรูปแบบของคณะกรรมการมัสยิด โดยมีคณะกรรมการบริหารทั้งหมด 15 คนซึ่งมีอำนาจหน้าที่ในการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติการบริหารที่เกี่ยวข้อง

สภาพเศรษฐกิจชุมชน ส่วนใหญ่อาชีพรับจ้าง รองลงมาคือทําอาชีพค้าขาย และอาชีพ เกษตรกรรม เศรษฐกิจชุมชนส่วนใหญ่อาชีพรับจ้าง รายได้เฉลี่ยต่อหัวประชากร 100,000 บาท/คน/ปี การเกษตรประชากรที่ประกอบอาชีพด้านการเกษตรมีไม่มากนัก เนื่องจากปัจจุบันที่ดินมีราคาสูงจะมีบ้าง เช่น ทํานา เลี้ยงสัตว์และปลูกผักเพียงเล็กน้อย

ปฏิทินชุมชนลำสนุ่น ประกอบไปด้วย ปฏิทินศาสนาพุทธและศาสนาอิสลาม ประเพณีทั้ง 12 เดือน ของสมาชิกในชุมชนที่นับถือศาสนาพุทธจะมีประเพณีเช่นเดียวกับบุคคลที่นับถือศาสนาพุทธทั่วไป เช่น วันมาฆบูชา วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา รวมไปถึงประเพณีอื่น ๆ ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับศาสนา เช่น วันพ่อแห่งชาติ วันแม่แห่งชาติ แต่ประเพณีที่แตกต่างไปจากชุมชนอื่น ๆ คือ ประเพณีแข่งขันเรือ 7 ฝีพาย โดนจะจัดขึ้นที่บริเวณคลองสอง หน้ามัสยิดอาลีย์ยิสซากีรอยน์ลําสนุ่น เป็นความร่วมมือระหว่างคณะกรรมการมัสยิดลําสนุ่น กลุ่มท่าโขลงก้าวหน้า โรงเรียนลําสนุ่น วัดทวีการะอนันต์ ชุมชนชาวท่าโขลง และองค์การบริหารส่วนตําบลคลองสี่ โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริม และรักษาประเพณีอันดีงามของท้องถิ่น ส่งเสริมให้เกิดความสัมพันธ์อันดีระหว่างชุมชน ทั้งไทยพุทธ และไทยมุสลิม ทั้งต้องการสนับสนุนให้เกิดการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ และเพื่อสืบสานประเพณีการแข่งเรือพายให้คงอยู่อย่างยั่งยืนเป็นความร่วมมือระหว่างคณะกรรมการมัสยิดลําสนุ่น กลุ่มท่าโขลงก้าวหน้า โรงเรียนลําสนุ่น วัดทวีการะอนันต์ ชุมชนชาวท่าโขลง และองค์การบริหารส่วนตําบลคลองสี่ โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริม และรักษาประเพณีอันดีงามของท้องถิ่น ส่งเสริมให้เกิดความสัมพันธ์อันดีระหว่างชุมชน ทั้งไทยพุทธ และไทยมุสลิม ทั้งต้องการสนับสนุนให้เกิดการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ และเพื่อสืบสานประเพณีการแข่งเรือพายให้คงอยู่อย่างยั่งยืน ปฏิทินชุมชนแบ่งตามศาสนา 2 ศาสนา ปรากฏดังภาพ

ผู้นำทางศาสนาอิสลามประจำมัสยิดลำสนุ่น เรียกว่า โต๊ะอิหม่าม ชื่อ นายอุดม แมงทอง ทำหน้าที่เป็นประธานในกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การเกิด การสมรส และการตาย รวมถึงการสอนและปฏิบัติการละหมาดแก่สัปบุรุษ อีกทั้งยังมีบทบาทในการส่งเสริมความเจริญก้าวหน้าของมัสยิด รองประธานเรียกว่า คอเต็บ ชื่อ นายสมาน ไตรเวช มีหน้าที่เป็นผู้แสดงธรรมประจำมัสยิด อีกหนึ่งรองประธานเรียกว่า บิหลั่น ชื่อ นายธานี แมงทอง มีหน้าที่เป็นผู้ประกาศเชิญชวนให้มุสลิมปฏิบัติศาสนกิจตามเวลา

• ทุนเศรษฐกิจ กองทุนชุมชนเมืองบุญเมืองบุญช่วยหมู่ 13 เพื่อเป็นการเสริมสร้างกระบวนการพึ่งพาตนเองของหมู่บ้านและชุมชนเมืองด้วยการให้ชุมชนเป็นผู้กําหนด อนาคตและจัดการหมู่บ้านหรือชุมชนตามภูมิปัญญาหรือทุนทางสังคมของตนเองในด้านการเรียนรู้
• ทุนทางสังคม เครือข่ายต่าง ๆ เช่น ฝ่ายบริหาร ฝ่ายผู้นำทางศาสนา เพื่อรวบรวมจิตใจและความสงบสุขของคนในชุมชน
• ทุนทางทรัพยากร ตลาด 2 แห่ง ได้แก่ ตลาดไท ตลาดไอยรา อาสาสมัครสาธารณสุข จํานวน 136 คน วัด 2 แห่ง ได้แก่ วัดคลองสอง-ฟ้าคํารณ วัดพระธรรมกาย โรงเรียน 5 แห่ง ได้แก่ โรงเรียนสังข์อ่ํา โรงเรียนลําสนุ่น โรงเรียนปากคลองสอง โรงเรียน เทศบาลท่าโขลง1 สถาบันดารุ้ลอูลูม (โรงเรียนสอนศาสนาอิสลาม) สถานปฏิบัติธรรมในเขตตําบลคลองสอง 1 แห่ง ได้แก่ สํานักวิปัสนาดํารงธรรม มัสยิดในเขตคลองสอง 2 แห่ง ได้แก่ มัสยิดอาลีย์สชากีรอยน์ลําสนุ่น มัสยิดเจริญอิสลาม คริสตจักรในคลองสอง 1 แห่ง ได้แก่ คริสตจักรอิมมานูเอลคลองหลวง
• ทุนทรัพยากรธรรมชาติ ในด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชนลําสนุ่น โดยคนชุมชนลําสนุ่นได้ให้ความร่วมมือจัดการส่งเสริมรักษาสภาพแวดล้อมให้สวยงามน่าอยู่ปราศจากมลพิษทั้งในน้ำและบนบก ประกอบกับมีลําน้ำคลองสองใสสะอาดไหลผ่านกลางชุมชน ลําน้ำนี้อุดมไปด้วยสัตว์น้ำนานานาชนิด เช่น กุ้ง หอย ปูปลา โดยคงยังพบเห็นชาวบ้านจับสัตว์น้ำ เลี้ยงปลา ปลูกพืชน้ำเป็นระยะ ๆ ตลอดทางริมถนนเลียบคลอง สอง (ถนนเอราวัณ 1 และถนนไอยรา 2) ในส่วนริมทางถนนคลองสองชาวบ้านได้ปลูกต้นไม้ทั้งไม้ยืนต้น ไม้ดอก ไม้ผล และไม้ใบต่างชนิด เช่น มะพร้าว มะขาม มะม่วง มะยม ขนุน กล้วย ทับทิม เป็นต้น เพื่อใช้ประโยชน์ในการรับประทานและเพื่อความสวยงามของภูมิทัศน์ ทําให้ชาวบ้านมีความรู้สึกที่ดีทั้งทาง ร่างกายและจิตใจ เกิดการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีตามไปด้วย และทําให้ชุมชนลําสนุ่นเคยได้รับรางวัล พระราชทานการปฏิบัติงานดีเด่นด้านการพัฒนาชุมชน และภูมิทัศน์จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เมื่อ พ.ศ. 2542 ซึ่งชาวชุมชนลําสนุ่นรู้สึกภาคภูมิใจและยืนยันว่า "จะรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ให้คงสภาพดีอย่างต่อเนื่องและเป็นระบบต่อไป"
• ทุนเครือข่ายทางสังคม ภายในชุมชนลําสนุ่น ยังมีองค์กรในชุมชนที่ทําหน้าที่ขับเคลื่อนงานพัฒนาด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านอาชีพสุขภาพอนามัย ชีวิตความเป็นอยู่ กลุ่มองค์กรต่าง ๆ เหล่านี้เป็นกลุ่มที่จัดตั้งขึ้นอย่างเป็นทางการและไม่เป็นทางการ มีเจ้าหน้าที่อาสา และอาสาสมัครของแต่ละฝ้ายร่วมมือกันทํางานในชุมชน อย่างเช่น กลุ่มอาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมู่บ้าน (อ.ส.ม.) เนื่องจากเจ้าหน้าที่สาธารณสุขมีจํานวนน้อย ไม่สามารถดูแลเรื่องสุขภาพอนามัยของคนในชุมชนลําสนุ่นได้อย่างทั่วถึง จึงจัดตั้งอาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมู่บ้าน (อ.ส.ม.) โดยมีวัตถุประสงค์คือ เป็นผู้นําการดําเนินงานพัฒนาสุขภาพอนามัย และคุณภาพชีวิตของประชาชนในชุมชน และเป็นตัวกลางการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมด้านสุขภาพของประชาชนในชุมชน มีหน้าที่ แจ้งข่าวร้าย กระจายข่าวดี ชี้บริการประสานงานสาธารณสุข บําบัดทุกข์ประชาชน ดํารงตนเป็นตัวอย่างที่ดี กลุ่มกองทุนเอสเอ็มแอล (SML) เมื่อปี พ.ศ. 2548 รัฐบาลได้มอบเงินทุนเอสเอ็มแอล (SML) จํานวน 250,000 บาท ให้แก่กลุ่มกองทุนเอสเอ็มแอล จัดซื้อสิ่งอุปกรณ์จําเป็นสําหรับชุมชน ซึ่งชุมชนพิจารณาแล้วเห็นว่าสมควร โดยกลุ่มได้จัดซื้ออุปกรณ์ เพื่อใช้ประโยชน์ร่วมกันในชุมชน คือ เต็นท์ 3 หลัง โต๊ะพร้อมเก้าอี้ 30 ชุด ๆ ละ10 ตัว เครื่องขยายเสียง 1 ชุด พัดลมขนาดใหญ่ 5 ตัว และหลอดไฟฟ้าเพื่อให้บริการชุมชนทั้งส่วนบุคคลและส่วนรวม ซึ่งมีผู้ใช้บริการมากพอสมควรโดยเฉพาะงานแต่งงาน และงานบุญทั้งชาวไทยพุทธและชาวไทยมุสลิมในชุมชน โดยคณะกรรมการกลุ่มกองทุนเอสเอ็มแอล จะคิดอัตราค่าบริการยืมอุปกรณ์ดังกล่าวสําหรับซ่อมแซมบํารุงรักษาอุปกรณ์ หรือชื่อชื่อใหม่เพื่อทดแทนอุปกรณ์ชํารุด กองทุนชุมชนเมืองบุญเมืองบุญช่วยหมู่ 13 เพื่อเป็นการเสริมสร้างกระบวนการพึ่งพาตนเองของหมู่บ้านและชุมชนเมืองด้วยการให้ชุมชนเป็นผู้กําหนดอนาคตและจัดการหมู่บ้านหรือชุมชนตามภูมิปัญญาหรือทุนทางสังคมของตนเองในด้านการเรียนรู้ การสร้างและการพัฒนาความคิดริเริ่มเพื่อการแก้ปัญหา การสร้างศักยภาพและความเข้มแข็งทางด้านเศรษฐกิจและสังคมของประชาชนและองค์กรชุมชน รวมทั้งการกระตุ้นทางเศรษฐกิจของหมู่บ้านและชุมชนเมืองอันเป็นเศรษฐกิจระดับฐานรากของประเทศ

ใช้ภาษาไทยภาคกลางและภาษามลายูในการสื่อสารบางส่วน

ด้านสังคมและประชากร:

• ประชากรแฝงในชุมชนที่ยังได้รับสิทธิสวัสดิการต่าง ๆ ไม่ครอบคลุม

ด้านระบบสาธารณูปโภค:

• ไม่มีรถสาธารณะในชุมชน

ด้านสาธารณสุข/ระบบสุขภาวะ:

• ประชากรแฝงในชุมชนพบปัญหาสุขภาพ เช่น โรคมาลาเรีย
• ปัญหาด้านสุขภาพที่เกิดจากการรับประทานอาหาร มีแนวโน้มส่งผลกระทบต่อคนในชุมชน เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

• โรงงานปล่อยของเสียและปัญหาขยะไม่ได้รับการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพภายในชุมชน

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2566). รายงานการฝึกภาคปฏิบัติ 2 (ชุมชน) ปีการศึกษา 2566. คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.