ชุมชนนิคมมักกะสัน เดิมพื้นที่ตั้งของชุมชนนี้เคยเป็นดินแดนประหารนักโทษ หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 สงบลง จึงได้ใช้เป็นอู่พักซุงและใช้จอดเรือเอี้ยมจุ๊น จึงเริ่มมีการเข้ามาปลูกสร้างบ้านเรือนอย่างหนาแน่นเมื่อประมาณ 45 ปีที่ผ่านมา ต่อมาการรถไฟแห่งประเทศไทยได้ขอที่ดินบริเวณที่ตั้งชุมชนนี้คืนเพื่อใช้ในกิจการของการรถไฟแห่งประเทศไทย โดยลักษณะของชุมชนเป็นชุมชนขนาดกลาง สภาพบ้านเรือนเป็นบ้านไม้ไม่มีความมั่นคงแข็งแรง สภาพค่อนข้างแออัด ทางเดินเท้าภายในชุมชนเป็นคอนกรีตและสะพานไม้บริเวณทางเดินเท้าใต้ถุนบ้านมีน้ำขัง มีมิเตอร์ไฟฟ้าและน้ำประปาโดยใช้มิเตอร์รวม มีศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ปัจจุบันสมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพหาเช้ากินคํ่า

โดยภาพรวมชุมชน มีประชากรทั้งสิ้น 15,751 คน แบ่งเป็นเพศชายจำนวน 7,636 คน และเพศหญิงจำนวน 8,115 คน

ผู้สูงอายุในชุมชนมักมีเครือญาติในชุมชนเดียวกัน รุ่นต่อรุ่น และเป็นชุมชนที่อยู่ร่วมกันอย่างใกล้ชิด

อาชีพหลัก ได้แก่ แผงลอยขายผัก, แรงงานก่อสร้าง, พนักงานร้านอาหารหรือค้าขายในเมือง

• คนในชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพรับจ้างและค้าขาย เช่น ผักไปรับจากตลาดและขายตั้งแต่เช้า

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

• ทุนมนุษย์ การสำรวจชุมชนพบว่า คนในชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพรับจ้างและค้าขาย คล้ายกับชุมชนริมทางรถไฟมักกะสัน ส่วนศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนชุมชนนิคมมักกะสันแม้มีเด็กมากและบุคลากรเป็นอาสาสมัครเหมือนกัน แต่มีความเข้มแข็งกว่าศูนย์อื่น เพราะบุคลากรมีบทบาทหน้าที่ชัดเจน แบ่งงานตามระดับชั้นอย่างเป็นระบบ ทำให้ศูนย์นี้โดดเด่นด้านทุนมนุษย์
• ทุนสังคม ชุมชนมีทุนสังคมที่เอื้อต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยมีวิถีชีวิตแบบช่วยเหลือเกื้อกูล และรับข้อมูลข่าวสารผ่านผู้นำชุมชน สำหรับศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ชุมชนนิคมมักกะสัน บุคลากรมีความสัมพันธ์ที่ดีและร่วมมือกับผู้ปกครอง พร้อมปฏิบัติหน้าที่ดูแลเด็กตามบทบาทของตน
• ทุนกายภาพ ชุมชนมีทุนทางกายภาพที่ช่วยสนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืน เช่น ศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ซึ่งเป็นผลจากความร่วมมือระหว่างชุมชนและภาครัฐเพื่อแก้ปัญหาพื้นฐานและสร้างสวัสดิการ แต่ศูนย์พัฒนาเด็กในชุมชนนิคมมักกะสันยังมีข้อจำกัดด้านสถานที่ที่คับแคบและไม่มั่นคงเพียงพอต่อจำนวนเด็กและบุคลากร
• ทุนวัฒนธรรม ชุมชนท้องถิ่นแห่งนี้เข้ามารวมตัวและอยู่อาศัยที่บริเวณดังกล่าวหลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 สงบลง มีวัฒนธรรมร่วมกันมาเป็นระยะเวลานานเช่นเดียวกับศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนชุมชนนิคมมักกะสัน  

ภาษาไทย

ด้านการเมืองการปกครอง:

• อยู่ภายใต้เขตราชเทวี ซึ่งอยู่ในการดูแลของกรุงเทพมหานคร

ด้านเศรษฐกิจ:

• ชุมชนมีกำลังซื้อต่ำ หลายครัวเรือนกู้ยืมเงิน ไม่มีการออม ทำให้ทุนการเงินยังบกพร่องคล้ายกับชุมชนริมทางรถไฟมักกะสัน ส่วนศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนได้รับทุนจากสำนักงานเขตราชเทวี และได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภายนอกเป็นครั้งคราว
• กิจกรรมเศรษฐกิจใหม่เชื่อมโยงกับโครงการมักกะสันคอมเพล็กซ์
• พื้นที่เป็นศูนย์กลางอุตสาหกรรมรถไฟ และกลายเป็นเขตเศรษฐกิจเมือง (office, retail, mixed‑use)

ด้านสังคมและประชากร:

• ประชากรหนาแน่นประมาณ 6,900 คน/ตร.กม.
• ส่วนใหญ่เป็นคนเมืองต่างจังหวัดย้ายเข้ามาทำงานในเมือง

ด้านสิทธิพลเมืองและสถานะบุคคล:

• ประชากรมีทะเบียนบ้านรองรับอยู่แล้ว ไม่มีปัญหาด้านสถานะบุคคล

ด้านระบบสาธารณูปโภค:

• การรับบริการสาธารณูปโภคอยู่ภายใต้ความรับผิดชอบของสำนักงานเขต เช่น ถนน ระบบน้ำ ไฟฟ้า ระบบขนส่ง

ด้านสาธารณสุข/ระบบสุขภาวะ:

• ชุมชนมีทุนธรรมชาติไม่เข้มแข็ง เนื่องจากถูกล้อมด้วยแม่น้ำและถนน ทำให้พื้นที่แคบ แออัด และได้รับผลกระทบจากมลพิษหลายรูปแบบ เช่น เสียง กลิ่น ฝุ่น และขยะ สำหรับศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ห้องนันทนาการตั้งติดแม่น้ำที่มีเรือโดยสารผ่าน จึงก่อความกังวลด้านสุขภาพต่อเด็กและผู้ดูแล
• ใกล้โรงพยาบาลรัฐบาล เช่น โรงพยาบาลราชวิถี, รามาธิบดี

ด้านการศึกษา:

• ใกล้โรงเรียนมัธยมและมหาวิทยาลัย เช่น ม.มหิดล วิทยาเขตพญาไท, สถาบันสอนพิเศษมากมายในย่านนี้

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

• มีบึงมักกะสัน (Bueng Makkasan) ซึ่งเดิมเป็นบึงธรรมชาติยาว 2.4 กม. แต่ปัจจุบันแวดล้อมด้วยทางด่วน

พื้นที่ซ้อนทับ:
พื้นที่หน่วยงานรัฐ: พื้นที่โรงงานของการรถไฟฯ (ประมาณ 356 ไร่) รวมโรงงาน สถานีรถไฟ บ้านพัก ลานซ่อมต่าง ๆ
พื้นที่ทับซ้อนเอกชน: ประมาณ 140–150 ไร่ ถูกให้เอกชนเช่าเพื่อพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ พื้นที่ส่วนหนึ่งยังมีชุมชนอยู่ภายในพื้นที่นั้น

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2566). รายงานการฝึกภาคปฏิบัติ 2 (ชุมชน) ปีการศึกษา 2566. คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

Sutthipath Kanittakul THE MATTER. (2 เมษายน 2565). ชีวิต 1 กม. ริมทางรถไฟพญาไท ผู้บุกรุกหรือผู้บุกเบิก. สืบค้นเมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2567, จาก https://thematter.co/social/payatai-railway-community- intruder-or-pioneer/