ชุมชนบ้านไม้รูด มีรากเหง้าทางประวัติศาสตร์ที่ยาวนานและสะท้อนถึงวิถีชีวิตของชาวเลชายฝั่งจวบจนปัจจุบัน เดิมเป็นส่วนหนึ่งของตำบลคลองใหญ่ ก่อนจะได้รับการจัดตั้งขึ้นเป็น องค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด เมื่อวันที่ 23 มีนาคม 2540 ตาม พ.ร.บ. สภาตำบลและ อบต. พ.ศ. 2537 โดยมี นายสุรศักดิ์ อินทรประเสริฐ ดำรงตำแหน่งเป็นกำนันและประธานกรรมการบริหารคนแรก และต่อมาเป็นนายก อบต. คนแรกของตำบลด้วย 

ที่มาของชื่อ "ไม้รูด" มีที่มาจากตำนานท้องถิ่นที่เล่าว่า ในอดีตกาล บริเวณนี้มีเสือชุกชุม ลูกเรือสำเภาที่เข้ามาในพื้นที่หนีเสือขึ้นไปบนต้นไม้ชนิดหนึ่งแต่ลื่นหล่น ("รูดตก") และถูกเสือกัดจนเสียชีวิต ชาวบ้านจึงเรียกชื่อพื้นที่นี้ว่า "ไม้รูด" จวบจนปัจจุบัน 

ในช่วงประมาณปี 2554 ชาวบ้านร่วมกันก่อตั้ง ธนาคารปูม้า เพื่อฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลที่ลดลง พัฒนามาจนชุมชนไม้รูดประกาศเป็น "กรีนซีตี้" หรือ "ชุมชนสีเขียว" เน้นการบริหารทรัพยากรอย่างยั่งยืน โดยได้รับการสนับสนุนจาก อพท. ทั้งในเชิงการจัดการท่องเที่ยวและสิ่งแวดล้อม 

นอกจากนี้ ผู้คนในตำบลไม้รูดยังร่วมกันเฝ้าระวังเรือประมงขนาดใหญ่และการใช้เครื่องมือแปลกปลอมที่ผิดกฎหมาย ผ่านการจัดเวรยามกองไฟริมชายหาดควบคู่กับการแจ้งหน่วยตรวจประมง โดยมีชาวบ้านจำนวนมากสืบทอดอาชีพประมงพื้นบ้านมานานกว่า 30 ปี และดำเนินการเสนอขายสัตว์น้ำสด ได้แก่ กุ้ง กั้ง ปู หอย ปลาหมึก ไปยังตลาดหลักในกรุงเทพฯ อย่างต่อเนื่อง 

ชุมชนบ้านไม้รูด หมู่ที่ 1 ตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด 

ตำบลไม้รูดเป็นหนึ่งในสามตำบลของอำเภอคลองใหญ่ ได้รับการประกาศจากกระทรวงมหาดไทยเป็นองค์การบริหารส่วนตำบล เมื่อวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2540 ตามพระราชบัญญัติสภาตำบลและองค์การบริหารส่วนตำบล พ.ศ. 2537 มาตรา 40 และ มาตรา 41 มีฐานะเป็นนิติบุคคลและเป็นราชการ บริหารส่วนท้องถิ่นที่ทำการองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด ตั้งอยู่ที่ หมู่ที่ 1 ตำบลไม้รูด อำเภอคอคลองใหญ่ จังหวัดตราด องค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด อยู่ทางทิศเหนือของอ๋าเภอคลองใหญ่ ห่างจากตัวอำเภอคลองใหญ่ ประมาณ 22 กิโลเมตร มีเนื้อที่รวม 27.25 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 17,000 ไร่ มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลแหลมกลัด อำเภอเมืองตราด
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลคลองใหญ่ อำเภอคลองใหญ่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เทือกเขาบรรทัด ชายแดน ไทย-กัมพูชา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับทะเลด้านอ่าวไทย

องค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด มีหมู่บ้านในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด ทั้งหมด 6 หมู่บ้าน ดังนี้

• หมู่ที่ 1 บ้านไม้รูด
• หมู่ที่ 2 บ้านหนองม่วง
• หมู่ที่ 3 บ้านห้วงโสม
• หมู่ที่ 4 บ้านคลองมะนาว 
• หมู่ที่ 5 บ้านห้วงบอน
• หมู่ที่ 6 บ้านร่วมสุข

ลักษณะทางกายภาพ 

ภูมิประเทศขององค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด มีลักษณะเรียวยาวจากทิศเหนือลงมาทางใต้ มีแนวเทือกเขาบรรทัดเป็นแนวพรมแดนระหว่างประเทศไทย-กัมพูชา ทางทิศตะวันตกติดทะเลด้านอ่าวไทย พื้นที่ส่วนใหญ่จึงเป็นภูเขา ที่ราบเชิงเขา และที่ราบริมฝั่งทะเล ซึ่งสามารถแบ่งพื้นที่เป็นสัดส่วน ได้ดังนี้ พื้นที่ราบ ร้อยละ 30 พื้นที่ราบเชิงเขา ร้อยละ 24.75 พื้นที่เป็นเขา ร้อยละ 45 พื้นที่เป็นน้ำ ร้อยละ 0.25  

ภูมิอากาศ 

มีลักษณะเป็นแบบร้อนชื้น ทั้งยังเป็นพื้นที่ที่ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้มีฝนตกตลอดปี มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 4,000 มิลลิลิตร/ปี โดยสามารถแบ่งได้เป็น 2 ฤดู คือ ฤดูฝนและฤดูร้อนโดยฤดูฝนจะมีระยะเวลายาวนานกว่าฤดูร้อน ทิศทางของกระแสลมที่พัดผ่านตำบลไม้รูด อำเภอ คลองใหญ่ จังหวัดตราด ประกอบไปด้วยลมประจำฤดู 2 ชนิด ประกอบไปด้วย

(1) ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ซึ่งพัดมาจากมหาสมุทรเข้าหาฝั่งทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ลมมรสุมนี้จะพัดประมาณเดือนกุมภาพันธ์ถึงปลายเดือนกันยายน คนในพื้นที่จะเรียกลมมรสุมนี้ว่า "ลมตะเภา" ในหน้าลมมรสุมนี้คนในพื้นที่ส่วนใหญ่จะไม่ออกไปทำการประมงห่างจากฝั่งมากนัก เนื่องจากมักจะเกิดฝนฟ้าคะนองคลื่นลมแรง เสี่ยงเกิดอันตรายต่อการออกเรือในทะเล

(2) ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ลมมรสุมนี้จะพัดจากทะเลจีนใต้และอ่าวไทยพัดเข้าสู่ฝัง ผ่านภาคตะวันออก พัดเข้าสู่ตำบลไม้รูดทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ คนในพื้นที่จะเรียกลมในฤดูกาลนี้ว่า "ลมว่าว" ซึ่งจะเริ่มพัดตั้งแต่เดือนตุลาคมถึงเดือนมกราคม ในฤดูกาลนี้จะมีฝนตกน้อยทะเลไม่ค่อยมีคลื่นลมแรงจึงเหมาะสำหรับการออกทะเลทำการประมง

ทรัพยากรธรรมชาติ

ทรัพยากรดิน ลักษณะดินภายในตำบลไม้รดส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชมชุดดินในพื้นที่ตอน คือ ดินที่ไม่มีนำแช่ชัง พบบริเวณที่เป็นเนิน มีการระบายน้ำดี สภาพพื้นที่อาจเป็นที่ราบเรียบ เป็นลูกคลื่น หรือเนินเขาใช้ปลูกพืชไร่ ไม้ผลและไม้ยืนต้น ซึ่งต้องการน้ำน้อย ไม่มีน้ำแช่ขัง แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มย่อย คือ ดินใน พื้นที่ตอนเขตดินแห้ง เป็นเขตพื้นที่ส่วนใหญ่ของประเทศ โดยเฉพาะพื้นที่ส่วนใหญ่ของภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง โดยทั่วไปมีฝนตกน้อยและตกกระจายไม่สม่ำเสมอ ปริมาณฝนฝนตก เฉลี่ยน้อยกว่า 1,500 มิลลิเมตรต่อปี ดินในพื้นที่ดอนในเขตดินขึ้นเขตดินชื้น หมายถึง เขตที่มีฝนตกชุกและกระจายสม่ำเสมอเกือบทั้งปี โดยทั่วไปมีปริมาณฝนตกเฉลี่ยมากกว่า 1,500 มิลลิเมตรต่อปี ดินบนพื้นที่ลาดชันเชิงซ้อนหรือพื้นที่ภูเขา และรองลงมาเป็นกลุ่มชุดดินในพื้นที่ลุ่ม หมายถึง ดินในบริเวณที่ลุ่ม การระบายน้ำของดินไม่ดี มักมีน้ำแช่ขังในฤดูฝน ไม่เหมาะสำหรับเพาะปลูกพืชไร่ ไม้ผล และไม้ยืนต้น

ทรัพยากรน้ำ

• ฝาย จำนวน 8 แห่ง
• สระน้ำ จำนวน 4 แห่ง
• บ่อโยก จำนวน 20 แห่ง
• อ่างเก็บน้ำ จำนวน 2 แห่ง
• คลองธรรมชาติ จำนวน 6 แห่ง

การคมนาคมขนส่ง เส้นทางคมนาคมของตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดหวัดตราด เป็นระบบถนนรูปแบบโครงข่ายเชิงเส้น (Spatial Road) ซึ่งลักษณะของถนนรูปแบบนี้จะมีลักษณะเชื่อมโยงกันทุกเส้น โดยมีถนนสายหลักตัดผ่านจำนวน 1 เส้นทาง และมีถนนสายรองใช่สัญจรในหมู่บ้าน รวมไปถึงถนนสายย่อยเชื่อมต่อถึงกันผ่านถนนสายหลักและถนนสายรอง

• ถนนสายหลัก คือ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 318 ที่ตัดผ่านไปจนจึงตำบลหาดเล็ก ซึ่งเป็นพื้นพื้นที่ชายแดนไทย-กัมพูชา
• ถนนสายรอง คือ ถนนที่ใช้สัญจรเป็นหลักในพื้นที่ตำบลไม้รูด ถนนสายย่อย คือ ถนนเชื่อมต่อระหว่างหมู่บ้าน ซึ่งใช้ในการเข้าถึงพื้นที่และการใช้ประโยชน์ต่าง ๆ

การไฟฟ้า ในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด หน่วยงานที่ให้บริการไฟฟ้าแก่ประชาชน ได้แก่ การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สาขาอำเภอคลองใหญ่ ปัจจุบันมีไฟฟ้าใช้ทุกครัวเรือนทั้งหมดเต็มพื้นพื้นที่ทุกหมู่บ้าน

การประปา ระบบประปาที่ใช้หมู่บ้าน มาจาก 5 แหล่ง ซึ่งมีสถานที่ ดังนี้ โรงเรียนบ้านไม้รูด ครอบคลุมพื้นที่ให้บริการหมู่ที่1และหมู่ที่6 อ่างเก็บน้ำห้วงบอน ครอบคลุมพื้นที่ให้บริการ หมู่ที่ 2 และ หมู่ที่ 5 ปากทางเข้าวัดห้วงโสม ครอบคลุมพื้นที่ให้บริการหมู่ที่3อ่างเก็บน้ำคลองมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ให้บริการ หมู่ที่ 4 อ่างเก็บน้ำคลองมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ให้บริการ หมู่ที่ 4

จากข้อมูลขององค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด ณ ปีล่าสุด(2566) พบว่าตำบลไม้รูดมีประชากรรวมทั้งสิ้น 4,680 คน แบ่งเป็นเพศชายจำนวน 2,433 คน คิดเป็นร้อยละ 52.0 และเพศหญิงจำนวน 2,247 คน คิดเป็นร้อยละ 48.0 ของประชากรทั้งหมด โดยมีจำนวน ครัวเรือนทั้งสิ้น 1,193 ครัวเรือน หรือเฉลี่ยประมาณ 3.92 คนต่อครัวเรือน ทั้งนี้ ตำบลไม้รูดประกอบด้วยหมู่บ้านทั้งหมด 6 หมู่ ได้แก่ หมู่ที่ 1 บ้านไม้รูด, หมู่ที่ 2 บ้านหนองม่วง, หมู่ที่ 3 บ้านห้วงโสม, หมู่ที่ 4 บ้านคลองมะนาว, หมู่ที่ 5 บ้านห้วงบอน และหมู่ที่ 6 บ้านร่วมสุข

หากกระจายจำนวนประชากรและครัวเรือนในเชิงเฉลี่ยเท่ากันทั้ง 6 หมู่บ้าน จะพบว่าในแต่ละหมู่มีประชากรเฉลี่ยประมาณ 780 คน และครัวเรือนเฉลี่ยประมาณ 199 ครัวเรือน โดยมีความหนาแน่นประชากรเฉลี่ยประมาณ 171.7 คนต่อตารางกิโลเมตร (จากพื้นที่รวมประมาณ 27.25 ตารางกิโลเมตร) ซึ่งจัดอยู่ในระดับปานกลางตามเกณฑ์ของการจัดการชุมชนท้องถิ่น

ชุมชนบ้านไม้รูด ซึ่งตั้งอยู่ในเขตตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด เป็นพื้นที่ชายแดนที่มีความหลากหลายทางชาติพันธุ์อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะจากการเป็นชุมชนชายฝั่งทะเลที่มีประวัติการอพยพและตั้งถิ่นฐานมายาวนานจากหลายกลุ่มชาติพันธุ์ ส่งผลให้โครงสร้างประชากรของบ้านไม้รูดประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์หลักจำนวนสามกลุ่ม ได้แก่ คนไทยพื้นถิ่น กลุ่มชาติพันธุ์ชอง–ซำเร และกลุ่มผู้พลัดถิ่นเชื้อสายไทยจากเกาะกง ประเทศกัมพูชา

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ชอง, ซำเร

พื้นที่ตำบลไม้รูดส่วนใหญ่มีลักษณะเป็นชุมชนชนชายฝั่ง ประชาชนส่วนใหญ่ในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด จึงประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านและเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง ได้แก่ การวางอวนกุ้ง อวนปู อวนปลา วางลอบปู ลอบหมึก และการเลี้ยงปลาในกระชัง ฯลฯ นอกจากนี้จะเป็นการประกอบอาชีพเกษตรกรรมซึงในพื้นที่เป็นการปลูกยางพารา ปาล์ม มะพร้าว ทุเรียน เงาะ มังคุด ผลไม้ตามฤดูกาล เป็นต้น มีร้านค้าปลีกของชำ/เบ็ดเตล็ดจำนวนมากเป็นศูนย์กลางในการแลกเปลี่ยนสินค้าเพื่อตอบสนองความต้องการในด้านการอุปโภค/บริโภคของประชาชน 

ตำบลไม้รูดยังมีพืชประจำถิ่น คือ เท้ายายม่อม ซึ่งเป็นพืชสมุนไพรไทยที่มีจำนวนมากในชุมชนไม้รูด เท้ายายม่อมเป็นพืชล้มลุก มีหัวได้ดินสะสมอาหาร มีประโยชน์และสรรพคุณที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นช่วยแก้ไข้ แก้อ่อนเพลีย แก้ท้องอืดท้องเสีย ขับเสมหะ บำรุงร่างกายและหัวใจ เป็นต้น เท้ายายม่อมจะพบได้ตามป่าผลัดใบและป่าดิบแล้ง ตามบริเวณที่เป็นดินดินทรายและที่ ๆ มีร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวโดยชุมชนตำบลไม้รูดได้นำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาสร้างเป็นผลิตภัณฑ์แป้งเท้ายายม่อม ซึ่งเป็นการนำหัวของตันที่อยู่ใต้ดินมาแปรรูปเป็นแป้งซึ่งสามารถนำไปใช้เป็นส่วนผสมของอาหารและขนมได้หลาย ชนิด เช่น ขนมเปียกปูน ขนมบันตุ๊ก ฯลฯ ปัจจุบันแป้งเท้ายายม่อมมีราคาอยู่ที่กิโลกรัมละ 400 บาท

นอกจากนี้ วิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวโดยชุมชนตำบลไม้รูดยังได้มีการแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหารอื่น ๆ ที่ผลิตจากทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นน้ำพริกกั้ง ปลาอินทรีเค็มทรงเครื่อง กะปิเคยช้อน ฯลฯ เพื่อสนับสนุนการท่องเที่ยวภายในชุมชนอีกด้วย

ตำบลไม้รูดไม่มีอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ในพื้นที่ ส่วนใหญ่เป็นร้านซ่อมรถจักรยานยนต์และโรงผลิตน้ำแข็งขนาดเล็ก ทั้งนี้เนื่องจากพื้นที่ตำบลไม้รูดมีอาณาเขตติดต่อกับประเทศกัมพูชา แรงงานในพื้นที่ส่วนใหญ่จึงเป็นแรงงานไทยและแรงงานจากกัมพูชาจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส COVID-19 ที่ผ่านมาและกฎหมายในปัจจุบันทำให้แรงงานกัมพูชาในชุมชนมีจำนวนลดน้อยลง เนื่องจากนายจ้างส่วนใหญ่คือชาวบ้านในชุมชนที่ไม่ต้องการเสียค่าใช้จ่ายในการจดทะเบียนแรงงาน

ในพื้นที่ชุมชนบ้านไม้รูดและบ้านร่วมสุข (หมู่ที่ 1 และหมู่ 6) มีการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจและสถาบันทางการเงิน ดังนี้

(1) กลุ่มสัจจะออมทรัพย์ (2) กองทุนเงินล้าน (3) กลุ่มแปรรูปอาหารทะเลบ้านไม้รูด (4) กลุ่มประมงพื้นบ้านไม้รูด( 5) กลุ่มประมงและธนาคารปูม้าบ้านไม้รูด-ร่วมสุข ซึ่งได้มีการจัดตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2561 เพื่อเป็นแหล่งขยายพันธุ์และเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิตของลูกปูก่อนปล่อยกลับสู่ธรรมชาติเพื่อให้เติบโตเป็นปูม้ารุ่นถัดไป และเพื่อเป็นการส่งเสริมการทำประมงเชิงอนุรักษ์และฟื้นฟู ช่วยรักษาสมดลธรรมชาติและทำประมงอย่างยั่งยืน (6) กลุ่มวิสาหกิจท่องเที่ยวชุมชนท่องเที่ยวโดยชุมชน ต.ไม้รูด อีกทั้งยังมีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ที่ทำหน้าที่ดูแลด้านสาธารณสุขของคนในชุมชน ทั้งการตรวจเยี่ยมประชาชน ตรวจสุขภาพประจำเดือน ฉีดพ่นยุง ดูแลผู้ป่วยติดเตียง เป็นการดำเนินงานของกลุ่มแกนนำที่มีจิตอาสาคอยช่วยเหลือและพัฒนางานด้านสุขภาพอนามัยของประชาชนในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นการแจ้งข่าวสารสาธารณสุขให้ประชาชนได้รับทราบถึงข่าวสารเกี่ยวกับโรคระบาด โรคติดต่อต่าง ๆรวมถึงแนะนำและถ่ายทอดความรู้การดูแลรักษาเบื้องต้นเพื่อป้องกันและควบคุมไม่ให้เกิดโรคระบาดการดูแลสุขภาพอนามัยของแม่และเด็ก รวมถึงการวางแผนป้องกันและเฝ้าระวังปัญหาการเกิดโรคในหมู่บ้าน

• ประเพณีสงกรานต์ จัดขึ้นในช่วงเดือนเมษายนของทุกปี โดยวันสงกรานต์ตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด มักมี ประเพณีปล่อยเรือ ที่เชื่อกันว่าเป็นการเซ่นไหว้มีและเจ้ากรรมนายเวรให้ไม่มารบกวนชาวบ้าน เป็นการขอขมาแหล่งน้ำที่ชาวบ้านได้ใช้ในการเดินทางใช้เป็นแหล่งอาหารและแหล่งประกอบอาชีพ ให้ทำมาหาหากินได้ดีขึ้น จับปลาหรือสัตว์น้ำได้มากขึ้นและเป็นการสะเดาะเคราะห์เอาทุกข์โศกโรคภัยและสิ่งที่ไม่ดีทั้งหลายปล่อยไปกับแม่น้ำ เพื่อที่จะได้มีสิ่งที่ดีในชีวิตและมีโชคลาภ โดยประเพณีนี้จะมีการต่อเรือสำหรับใส่สิ่งของต่าง ๆ เพื่อนำดอกไม้ ธูปเทียน อาหาร ไปทำบุญตักบาตรทั้งของคาว ของหวาน ของแห้ง น้ำและเงิน ใส่ลงในเรือ แล้วนำเรือไปปล่อยในทะเลหรือลำคลอง
• ประเพณีทำบุญถวายสลากภัต เป็นประเพณีที่จะจัดขึ้นเนื่องใน วันวิสาขบูชา หรือในช่วงเดือนพฤษภาคมของทุกปี ซึ่งเป็นช่วงฤดูผลไม้จึงได้มีการถวายสลากภัตผลไม้แด่พระสงฆ์ โดยชาวบ้านที่ประกอบอาชีพทำสวนผลไม้จะนำผลไม้มาถวายแด่พระสงฆ์
• ประเพณีเข้าพรรษา เป็นประเพณีที่จัดขึ้นในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนตุลาคมของทุกปี คนในชุมชนมีการร่วมสืบสานประเพณีโดยมีกิจกรรมแห่เทียนพรรษาและถวายเทียนพรรษาที่วัดในชุมชนประเพณีออกพรรษา เป็นประเพณีที่จัดขึ้นในช่วงเดือนตุลาคมของทุกปี โดยคนในชุมชนจะร่วมน้ำข้าวสารอาหารแห้ง น้ำดื่ม และเครื่องสังฆทาน มาร่วมพิธีตามวัดต่าง ๆ เพื่อร่วมสืบสานวัฒนธรรมประเพณีทำบุญตักบาตรเทโวโรหณะ
• ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีที่จัดขึ้นในช่วงเดือนพฤศจิกายนของทุกปี ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทย เป็นประเพณีที่ยึดถือปฏิบัติการมาแต่โบราณเพื่อขอขมาแก่พระแม่คงคาเพื่อบูชารอยพระพุทธบาทและบูชาเทพเจ้าตามคติความเชื่อ และเพื่อตระหนักถึงคุณค่าของน้ำหรือแม่น้ำลำคลอง

1.นายสุรศักดิ์ อินทรประเสริฐ

เป็นบุคคลสำคัญที่สุดของชุมชนบ้านไม้รูดในปัจจุบัน ดำรงตำแหน่ง นายกองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด (อบต.ไม้รูด) มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาท้องถิ่นอย่างรอบด้าน ทั้งด้านสาธารณสุข การบริหารจัดการขยะ การส่งเสริมการท่องเที่ยวชุมชน และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เช่น การส่งเสริมโครงการธนาคารปูม้า การรณรงค์ไม่ทิ้งขยะลงคลอง การจัดกิจกรรมกีฬาและงานประเพณีท้องถิ่น นอกจากนี้ยังมีบทบาทในการประสานงานกับหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวบ้านไม้รูดให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน ถือเป็นผู้นำที่ได้รับการยอมรับและไว้วางใจจากชาวบ้านในทุกด้าน

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ชุมชนบ้านไม้รูดมีความหลากหลายทางภาษาอันสะท้อนถึงพลวัตทางชาติพันธุ์และประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของประชากรในพื้นที่ โดยภาษาหลักที่ใช้ในการสื่อสารในชีวิตประจำวันของคนส่วนใหญ่ในชุมชนคือ ภาษาไทยกลาง ซึ่งแพร่หลายในฐานะภาษาราชการและภาษากลางของประเทศ อย่างไรก็ตาม ภาษาไทยที่ใช้ในพื้นที่มีลักษณะเฉพาะทางเสียงและคำศัพท์บางส่วนที่ใกล้เคียงกับภาษาไทยถิ่นตะวันออก เช่น จังหวัดจันทบุรีและระยอง ซึ่งมีสำเนียงอ่อน มีคำศัพท์เฉพาะถิ่น และการออกเสียงสระบางคำที่แตกต่างจากมาตรฐาน

ภาษาชอง (Kasong) เป็นภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ชอง–ซำเร จัดอยู่ในตระกูลออสโตรเอเชียติก กลุ่ม Pearic ปัจจุบันมีผู้ใช้เป็นเจ้าของภาษาน้อยมาก ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ ใช้ในบางพิธีกรรม ความเชื่อท้องถิ่น และในบางครอบครัว จัดเป็นภาษาที่ใกล้สูญหาย

ภาษาเขมรท้องถิ่น (กลุ่มเกาะกง) ใช้ในกลุ่มผู้พลัดถิ่นจากเกาะกง ประเทศกัมพูชา มักใช้ในหมู่ผู้สูงอายุหรือในการพูดคุยภายในครัวเรือน ลักษณะผสมระหว่างภาษาเขมรและภาษาไทย มีแนวโน้มลดลงจากการกลมกลืนทางวัฒนธรรม

ด้านเศรษฐกิจ:

ชุมชนมีรายได้หลักจากการประมงพื้นบ้าน การเกษตร และการท่องเที่ยวโดยชุมชน ปัจจุบันรายได้จากประมงลดลงเนื่องจากทรัพยากรทางทะเลเสื่อมโทรม การแข่งขันกับเรืออวนลาก และผลกระทบจากนโยบายเขตเศรษฐกิจพิเศษ ทำให้เกิดข้อท้าทายการพัฒนาที่ยั่งยืนท่ามกลางแรงกดดันจากโครงการรัฐ เช่น การพัฒนาโลจิสติกส์ชายแดน และปัญหาความเหลื่อมล้ำของรายได้ชุมชนเริ่มรวมกลุ่มทำกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ วิสาหกิจชุมชน และตลาดออนไลน์เพื่อสร้างรายได้ทางเลือก

ด้านการศึกษา:

ด้านการศึกษาของชุมชนบ้านไม้รูดมีการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในระดับอนุบาลถึงมัธยมศึกษาตอนต้นผ่านโรงเรียนบ้านไม้รูด ซึ่งอยู่ภายใต้การดูแลของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตราด อย่างไรก็ตาม การเข้าถึงการศึกษาระดับสูงยังคงเป็นข้อจำกัดเนื่องจากต้องเดินทางไกลไปยังอำเภอคลองใหญ่หรือในตัวเมืองตราด ส่งผลให้เด็กบางส่วนหลุดออกจากระบบการศึกษาโดยเฉพาะในครัวเรือนที่มีรายได้น้อย นอกจากนี้ ความหลากหลายทาชาติพันธุ์ยังส่งผลให้เด็กบางกลุ่มมีปัญหาทางภาษาและการปรับตัวในระบบการเรียนการสอน แม้จะมีข้อจำกัดเหล่านี้ ชุมชนยังมีความพยายามในการส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมท้องถิ่น การสนับสนุนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และการบูรณาการภูมิปัญญาชุมชนเข้าสู่กระบวนการเรียนรู้ เพื่อพัฒนาทักษะชีวิตและสร้างโอกาสทางการศึกษาที่ยั่งยืนมากขึ้น

ด้านวัฒนธรรม:

แม้ปัจจุบันยังมีการปฏิบัติพิธีกรรมท้องถิ่น เช่น การไหว้ผี การทำบุญประจำปี และความเชื่อดั้งเดิมเกี่ยวกับป่าและทะเล แต่พิธีกรรมบางประเภทเริ่มถดถอยเนื่องจากไม่มีการส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ประกอบกับอิทธิพลจากสื่อสมัยใหม่และการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต 

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

ทรัพยากรธรรมชาติอย่างป่าชายเลน คลองไม้รูด และชายฝั่งทะเล ซึ่งเคยเป็นแหล่งทำกินหลักของชุมชน กำลังถูกคุกคามจากการกัดเซาะชายฝั่ง การใช้ประโยชน์เกินขนาด และนโยบายพัฒนาเมืองบางประเภท ชาวบ้านจำนวนมากจึงหันมารวมตัวกันจัดตั้งกลุ่มอนุรักษ์ เช่น กลุ่มฟื้นฟูป่าโกงกาง และโครงการประมงพื้นบ้านแบบยั่งยืน เพื่อฟื้นฟูความสมดุลของสิ่งแวดล้อม

มีการจัดตั้งโรงคัดแยกขยะตะกาดคลองเจดีย์ ตั้งอยู่ในพื้นที่หมู่ 1 ตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด บนพื้นที่จำนวน 36 ไร่ 1 งาน 61 ตารางวา ก่อตั้งขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2562 เป็นโรงคัดแยกขยะที่มีหน้าที่ในการบริหารจัดการขยะมูลฝอยในพื้นที่อำเภอคลองใหญ่ จังหวัดตราด แต่เดิมการบริหารจัดการ ขยะเป็นการนำขยะมูลฝอยไปจัดเก็บในพื้นที่บริเวณหาดไพลิน หมู่ที่ 2 ตำบลไม้รูด อำเภอคลองใหญ่จังหวัดตราด ซึ่งเป็นที่ทิ้งขยะที่ไม่ได้มีการบริหารจัดการใด ๆ จึงมีสภาพเป็นกองภูเขาขยะกองอยู่ในพื้นที่เปิดโล่ง มีน้ำจากกองขยะไหลสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ มีแมลงวันชุกชุม มีสัตว์ที่เป็นพาหะนำโรคต่าง ๆ อาทิ เช่น หนู และมีสัตว์มาคุ้ยขยะ รวมถึงขยะส่งกลิ่นเหม็นเป็นแหล่งแพร่ระบาดของเชื้อโรค ซึ่งส่งผลกระทบต่อประชาชนผู้ที่อาศัยอยู่ในบริเวณใกล้เคียงและการท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก

ปัจจุบันได้มีการดำเนินการกำจัดขยะบริเวณดังกล่าวโดยวิธีฝังกลบตามหลักสุขาภิบาลและย้ายพื้นที่ในการบริหารจัดการขยะมายัง โรงคัดแยกขยะตะกาดคลองเจดีย์ ทั้งนี้ขยะทั้งหมดมาจากเทศบาลตำบลหาดเล็ก เทศบาลตำบลคลองใหญ่ องค์การบริหารส่วนตำบลคลองใหญ่และองค์การบริหารส่วนตำบลไม้รูด มีรถจัดเก็บขยะรวมทั้งหมด 8 คัน ขยะโดยเฉลี่ยต่อวันมีปริมาณมากถึง 13 ตัน ขยะส่วนใหญ่ไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อได้เนื่องจากมี การปนเปื้อนและไม่ได้มีการคัดแยกมาตั้งแต่ภายในครัวเรือนหรือชุมชนและมีปัญหาเกี่ยวกับรถเก็บขยะ ชำรุดเสียหาย ทำให้ไม่สามารถใช้งานได้ตามรอบปกติ ทำให้มีจำนวนรถที่ใช้เก็บขยะได้น้อยลง เนื่องจากการไม่แยกขยะตั้งแต่ต้นทาง ทำให้มีขยะเข้าไปติดในเครื่องกลทำให้ไม่สามารถใช้งานได้

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2566). รายงานการฝึกภาคปฏิบัติ 2 (ชุมชน) ปีการศึกษา 2566. คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

วิธวินท์ ไตรพิศ. (18 มิถุนายน 2565). สัมผัสวิถี “บ้านไม้รูด” จ. ตราด ชุมชนประมงพื้นบ้าน ที่ไร้การปรุงแต่ง. AUTOINFO. https://www.autoinfo.co.th/article/