ปัจจุบันยังไม่ปรากฏข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ชุมชนบ้านแม่ตุงติงที่เป็นลายลักษณ์อักษรหรือแหล่งข้อมูลที่แน่ชัด ไม่มีหลักฐานทางเอกสารหรือคำบอกเล่าที่ระบุชัดเจนว่าบ้านแม่ตุงติงเริ่มก่อตั้งขึ้นเมื่อใด โดยใคร และด้วยเหตุผลใด อย่างไรก็ตาม พื้นที่ตำบลแม่สาบโดยรอบมีหลักฐานว่ามีชาวไทลื้ออพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ราวปลายพุทธศตวรรษที่ 24

ชุมชนบ้านแม่ตุงติงตั้งอยู่ในหมู่ที่ 5 ของตำบลแม่สาบ ซึ่งอยู่ในอำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ตำบลแม่สาบล้อมรอบด้วยเทือกเขาและมีลำห้วยสายหลัก 2 สายคือ แม่สาบและแม่ขาน ไหลผ่านบริเวณชุมชน พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ มีเพียงที่ราบสั้น ๆ ริมห้วยที่ชาวบ้านตั้งถิ่นฐานและทำเกษตรกรรมได้ โดยบ้านแม่ตุงติง มีอาณาเขตติดต่อกับ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลป่าแป่
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลบ่อแก้ว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลสะเมิงเหนือ และตำบลสะเมิงใต้
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลยั้งเมิน และตำบลบ่อแก้ว

บ้านแม่ตุงติง โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 5 บ้านแม่ตุงติง ตำบลแม่สาบ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 173 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 94 คน ประชากรหญิง 79 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 69 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2568)

โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ บ้านแม่ตุงติง จัดตั้งขึ้นตามพระราชดำริของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถฯ เมื่อปี พ.ศ. 2540 เพื่อช่วยเหลือราษฎรที่มีฐานะยากจนแต่ยังอนุรักษ์ป่าได้อย่างดี โครงการเน้นส่งเสริมอาชีพตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง เช่น ปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ ทอผ้า และเลี้ยงไหม ทำให้ชุมชนมีรายได้มั่นคง และกลายเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการพัฒนาอย่างยั่งยืนในพื้นที่ภูเขา

ชาวบ้าน บ้านแม่ตุงติง หมู่ 5 ตำบลแม่สาบ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ประกอบอาชีพ ทำนาดำ หลังนาดำปลูกพืชเศรษฐกิจ คือ ถั่วแระ ถัวแขก ข้าวโพดหวาน กระเทียม และอาชีพรับจ้าง

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

1. นายเกียรติพันธ์ แสงคำกุล หัวหน้าฟาร์มตัวอย่างในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ บ้านแม่ตุงติง ต.แม่สาบ อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่

ทุนกายภาพ 

ชุมชนตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ของตำบลแม่สาบ อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่ มีลำห้วยแม่สาบและแม่ขานไหลผ่าน เทือกเขาล้อมรอบ และพื้นที่ป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และป่าดิบแล้งกว่า 4,970 ไร่ ซึ่งยังอุดมสมบูรณ์ พื้นที่โครงการกว่า 147 ไร่ รวมพื้นที่ปลูกหม่อน ไม้ยูคาลิปตัส สัก ตะเคียน และอื่น ๆ สำหรับเป็นไม้ใช้สอย 

ทุนมนุษย์

1. นายเกียรติพันธ์ แสงคำกุล หัวหน้าฟาร์มตัวอย่างในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ บ้านแม่ตุงติง ต.แม่สาบ อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่

ทุนเศรษฐกิจ

ชุมชนเริ่มต้นในสภาพยากจน รายได้ประมาณ 15,000 บาทต่อครอบครัวต่อปี ภายหลังดำเนินโครงการ รายได้เฉลี่ยเพิ่มเป็นประมาณ 70,000 บาทต่อคนต่อปีโดยไม่ต้องอพยพไปทำงานต่างจังหวัด

ทุนสังคม/การเมือง 

ชุมชนสะท้อนจากความร่วมมือในโครงการร่วม 16 หน่วยงานภาครัฐ เช่น กองทัพภาคที่ 3 สำนักพระราชวัง และกรมป่าไม้ ในการจัดตั้งและขับเคลื่อนฟาร์มตัวอย่างฯ

โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริบ้านแม่ตุงติง ซึ่งจัดทำขึ้นเพื่อเป็นต้นแบบของการพัฒนาชุมชนบนฐาน “เศรษฐกิจพอเพียง” โครงการแบ่งงานออกเป็นกลุ่มเกษตร (ปลูกกล้วย, หม่อน, ปลูกไม้ใช้สอย) และกลุ่มอาชีพ (เลี้ยงสัตว์พื้นเมือง ไก่ ฟ้า เป็ด ห่าน นกกระทา แกะ กระต่ายนม สุกร) รวมทั้งฝึกอบรมทอผ้า หัตถกรรม ไม้แกะสลัก และแปรรูปหม่อน เช่น น้ำหม่อนสกัดและหม่อนหยี โครงการถือเป็นต้นแบบของการดำเนินโครงการที่ผสานการอนุรักษ์ทรัพยากร พร้อมสร้างรายได้และพัฒนาเยาวชนในชุมชน การรวมตัวของภาคประชาชนกับภาครัฐช่วยสร้างความเข้มแข็งทางสังคม โดยชุมชนได้รับการยอมรับระดับชาติในฐานะ “ชุมชนรักษ์ป่าแห่งชาติ”

บ้านตุงติง หมู่ที่ 5 ตำบลแม่สาบ อำเภอสะเมิง กลุ่มผู้สูงอายุและในงานวัฒนธรรม ส่วนภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ใช้กันอย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน ขณะที่ภาษาไทยกลางใช้ในการศึกษาและติดต่อราชการ

ด้านสังคมและประชากร:

โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริบ้านแม่ตุงติงเป็นผลจากความร่วมมืออย่างเข้มแข็งของคนในชุมชน ที่ร่วมกันอนุรักษ์ป่า ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และพัฒนาคุณภาพชีวิตตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ชาวบ้านมีบทบาทในการจัดการพื้นที่ป่าชุมชน การฟื้นฟูอาชีพ และสร้างระบบการผลิตที่ยั่งยืน ความเข้มแข็งดังกล่าวทำให้ชุมชนได้รับการยอมรับในระดับประเทศ และได้รับรางวัลชุมชนรักษ์ป่า พร้อมถ้วยพระราชทานจากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เป็นเครื่องยืนยันถึงความสำเร็จของการรวมพลังภายในชุมชน

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนบ้านแม่ตุงติง ตำบลแม่สาบ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นตัวอย่างของความร่วมมือระหว่างชาวบ้านกับภาครัฐที่ประสบความสำเร็จอย่างเด่นชัด ชุมชนมีการจัดตั้งกลุ่มอาสาพิทักษ์ป่า (รสทป.) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2539 เพื่อดูแลและป้องกันการบุกรุกพื้นที่ป่าในเขตป่าสงวนแห่งชาติอย่างเข้มแข็ง ชาวบ้านมีบทบาทในการจัดการทรัพยากรโดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น การจัดเขตป่าชุมชน ป่าต้นน้ำ และพื้นที่เกษตรกรรมให้สอดคล้องกับธรรมชาติ นอกจากนี้ โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริยังมีส่วนสำคัญในการส่งเสริมการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน เช่น การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม พืชสมุนไพร และการปลูกไม้ใช้สอย โดยไม่ทำลายระบบนิเวศ ทำให้ชุมชนได้รับการยอมรับในฐานะต้นแบบชุมชนอนุรักษ์ป่าและได้รับรางวัลระดับชาติ รวมถึงถ้วยพระราชทานจากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.th

กาศรีวิชัย น. (2024). ความสำเร็จของเครือข่ายความร่วมมือในการทำงานด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติบ้านแม่ตุงติง ตำบลแม่สาบ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่. วารสารสมาคมรัฐประศาสนศาสตร์แห่งประเทศไทย, 6(1), 109–120. สืบค้น จาก https://so10.tci-thaijo.org

สยามรัฐออนไลน์. (2565). บ้านแม่ตุงติง ต.แม่สาบ จ.เชียงใหม่ คุณภาพชีวิตดีขึ้นหลังมีฟาร์มตัวอย่างฯ. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://siamrath.co.th

เกษตรปลอดสารพิษ. (ม.ป.ป). ชุมชนคนรักษ์ป่า ที่บ้านแม่ตุงติง. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://www.kasetorganics.org

กรมหม่อนไหม. (2558). โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ บ้านแม่ตุงติง. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://qsds.go.th

องค์การบริหารส่วนตำบลแม่สาบ. (ม.ป.ป.) สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://maesab.go.th

90 Route. (ม.ป.ป.). ฟาร์มตัวอย่างจามพระราชดำริบ้านแม่ตุงติง. สืบค้นเมื่อ 11 กรกฎาคม 2568. https://90route.com