สมัยรัชกาลที่ 5 (ประมาณ พ.ศ. 2436-2453) ศาลเจ้าพ่อองครักษ์ ถูกสร้างขึ้นเพื่อรำลึกถึงนายทหารองครักษ์ที่เสียชีวิตระหว่างปฏิบัติภารกิจร่วมเสด็จพระราชดำเนินไปยังภาคตะวันออกของประเทศ

ก่อน พ.ศ. 2500 เริ่มมีการตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ใกล้คลองศาลเจ้า ผู้คนประกอบอาชีพเกษตรกรรม พึ่งพาแม่น้ำนครนายกและคลองธรรมชาติในการดำรงชีวิต

พ.ศ. 2508 พื้นที่ได้รับการยกระดับเป็น อำเภอองครักษ์ โดยตั้งชื่อตาม “ศาลเจ้าพ่อองครักษ์” ซึ่งเป็นจุดศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้านในชุมชน

พ.ศ. 2540 - 2550 มีการส่งเสริมให้ชาวบ้านรวมกลุ่มพัฒนาอาชีพ เช่น กลุ่มจักสาน กลุ่มแม่บ้านแปรรูปอาหาร

พ.ศ. 2552 ชุมชนได้รับการส่งเสริมเป็น แหล่งเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง ตามแนวพระราชดำริในรัชกาลที่ 9

พ.ศ. 2561 บ้านคลองศาลเจ้าได้รับการคัดเลือกให้เป็น ชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี ภายใต้การส่งเสริมของกรมพัฒนาชุมชน

พ.ศ. 2562 - ปัจจุบัน มีการจัดกิจกรรมท่องเที่ยววิถีชุมชน สาธิตการเกษตร ปลูกผักลืมดิน และจัดเวิร์กช็อปสำหรับนักท่องเที่ยวและนักเรียน

ที่ราบลุ่มริมแม่น้ำ ชุมชนตั้งอยู่ใกล้กับแม่น้ำนครนายก และมีคลองธรรมชาติไหลผ่าน ได้แก่ คลองศาลเจ้า ซึ่งเป็นแหล่งน้ำสำคัญของชุมชน เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม: ดินอุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับปลูกข้าว พืชผักสวนครัว และผลไม้ เช่น กล้วย มะม่วง และฝรั่ง มีพื้นที่บางส่วนเป็น ที่ดอนสูงเล็กน้อย เหมาะกับการตั้งบ้านเรือนและเลี้ยงสัตว์

อาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดกับบ้านบางสมบูรณ์ ต.บางสมบูรณ์ อ.องครักษ์
• ทิศใต้ ติดกับบ้านคลองบอน และพื้นที่ ต.โพธิ์แทน
• ทิศตะวันออก ติดกับแม่น้ำนครนายก และหมู่บ้านฝั่งตรงข้ามใน ต.ทรายมูล
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับพื้นที่ อำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี ผ่านทางเส้นทางถนนรองและเส้นคลองส่งน้ำ

บ้านคลองศาลเจ้า หมู่ที่ 7 ตำบลทรายมูล อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก มีประชากรชาย 305 คน และหญิง 313 คน รวม 618 คน

อาชีพเกษตรกรรม เป็นอาชีพหลักของคนในชุมชนมาช้านาน พื้นที่ส่วนใหญ่เป็น นาข้าว, สวนผลไม้, และ พืชผักสวนครัว ปลูกพืชหมุนเวียนตามฤดูกาล เช่น ข้าว กล้วย มะม่วง มะละกอ และพืชผักอินทรีย์ เลี้ยงสัตว์ เช่น เลี้ยงไก่พื้นเมือง เป็ด วัว และสุกรในระดับครัวเรือน เลี้ยงปลาในกระชังริมคลองหรือลำน้ำธรรมชาติ เช่น ปลานิล ปลาตะเพียน การแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร ชาวบ้านมีการแปรรูปอาหาร เช่น กล้วยฉาบ ข้าวแต๋น น้ำพริก ขนมไทย และผักดอง สินค้าบางชนิดวางขายในตลาดท้องถิ่นและผ่านโครงการ OTOP กลุ่มวิสาหกิจชุมชนผักลืมดิน ปลูกผักปลอดสารตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง มีระบบจัดการน้ำเอง ขายผลผลิตและจัดกิจกรรมเรียนรู้สำหรับนักท่องเที่ยว กลุ่มแปรรูปอาหาร ทำขนมพื้นบ้าน เช่น ข้าวแต๋น กล้วยฉาบ น้ำพริก และของฝากท้องถิ่น กลุ่มจักสานและงานฝีมือ สานเสื่อ กระเป๋า พัดจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบจาก ใบเตย กลุ่มแม่บ้านเกษตรกร รวมกลุ่มทำอาหาร ขนม และผลิตภัณฑ์ชุมชน ขายงานในตลาดนัดและงานแสดงสินค้า OTOP กลุ่มท่องเที่ยวชุมชน (OTOP นวัตวิถี) จัดกิจกรรมเชิงวัฒนธรรม เช่น การไหว้ศาลเจ้าพ่อองครักษ์ สาธิตการทำอาหาร การปลูกผัก การพายเรือชมคลอง

 

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ใช้ภาษาไทยในการติดต่อสื่อสารและติดต่อราชการ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ศาลเจ้าพ่อองครักษ์ตั้งอยู่ที่หมู่ 7 บ้านคลองศาลเจ้า ตำบลสันทรายมูล อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก ศาลเจ้าพ่อองครักษ์นั้นเป็นศาลที่เก่าแก่คู่เมืองนครนายก มีประวัติความเป็นมานับตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นที่เคารพศรัทธาของชาวนครนายกและผู้ที่สัญจรผ่านไปมา ศาลแห่งนี้นอกจากมีความศักดิ์สิทธิ์ที่เลื่องลือแล้วยังมีตำนาน เป็นที่มาของชื่ออำเภอองครักษ์ในปัจจุบัน อ้างอิงจากหนังสือวัฒนธรรมเพื่อการพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์ และภูมิปัญญาจังหวัดนครนายก เผยแพร่โดยกรมศิลปากร มีเรื่องเล่าว่าครั้นที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสโดยเสด็จพระราชดำเนินทางชลมารคไปยังจังหวัดปราจีนบุรี โดยเสด็จผ่านตามแม่น้ำนครนายกและประทับแรม ณ บริเวณริมแม่น้ำนครนายกซึ่งเป็นที่ตั้งของศาลเจ้าพ่อองครักษ์ในปัจจุบัน ระหว่างที่ประทับอยู่นายทหารราชองครักษ์ได้ป่วยและถึงแก่กรรมลง พระองค์จึงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งศาลขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ และด้วยเหตุที่บริเวณหน้าศาลเป็นวังน้ำวน น้ำไหลเชี่ยวกราก จึงมีความเชื่อว่ามีจระเข้ เจ้าพ่อองครักษ์อาศัยอยู่ หากจะนำเรือผ่านหรือสัญจรไปมาในบริเวณน้ำดังกล่าว จะต้องทำพิธีเซ่นไหว้ด้วยมะพร้าวอ่อนเสียก่อนจึงจะผ่านได้อย่างปลอดภัย และด้วยความเชื่อที่ว่าน้ำบริเวณนั้นเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ จึงได้นำไปเข้าพิธีพุทธาภิเษกในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ในปัจจุบัน ศาลเจ้าพ่อองครักษ์เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวนครนายกและประชาชนทั่วไปให้ความเคารพนับถือยำเกรง และมากราบไหว้ขอพร เป็นที่พึ่งทางด้านจิตใจของชาวจังหวัดนครนายกอยู่ไม่ขาด หากท่านสนใจจะไปสักการะบูชาศาลเจ้าพ่อองครักษ์ สามารถไปกราบไหว้ขอพรหรือบวงสรวง ไหว้ด้วยเครื่องบูชาต่างๆเพื่อเป็นศิริมงคลแก่ชีวิต

กรมการปกครอง. (2567). สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร. สืบค้นจาก https://stat.bora.dopa.go.th

นครนายก Tiny. (2563). กลุ่มวิสาหกิจชุมชนผักลืมดิน บ้านคลองศาลเจ้า. สืบค้นจาก tiny.NakhonNayok

OTOP นวัตวิถีนครนายก. (2561). บ้านคลองศาลเจ้า หมู่ที่ 7 ตำบลทรายมูล อำเภอองครักษ์. สืบค้นจาก https://fb.watch

Thailandtourism. (ม.ป.ป.). ศาลเจ้าพ่อองครักษ์. สืบค้นจาก https://www.thailandtourismdirectory.go.th