บ้านดงช้างแก้ว ตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง เชียงใหม่ เป็นหมู่บ้านเล็กท่ามกลางธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ มีอากาศเย็นตลอดปี เหมาะสำหรับคนรักความสงบและวิวภูเขา
บ้านดงช้างแก้ว เป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ในพื้นที่หุบเขาอันอุดมสมบูรณ์ของตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ชื่อของหมู่บ้านมีที่มาจากตำนานท้องถิ่นและลักษณะทางภูมิศาสตร์ของพื้นที่ โดยคำว่า “ดงช้าง” หมายถึง “ป่าที่เคยเป็นแหล่งอาศัยของช้าง” ซึ่งเชื่อกันว่าในอดีตสมัยโบราณ โดยเฉพาะในยุคที่ชนเผ่าลั๊วะยังตั้งถิ่นฐานอยู่ในภาคเหนือ พื้นที่บริเวณนี้เคยถูกใช้เป็นสถานที่เลี้ยงช้างหรือที่อยู่ของช้างป่า ส่วนคำว่า “แก้ว” นั้น เป็นชื่อเฉพาะที่ชาวบ้านใช้เรียกพื้นที่แห่งนี้ และยังสะท้อนถึงความเคารพศรัทธาที่ชาวบ้านมีต่อสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ในชุมชน คือ “ศาลเจ้าพ่อดงช้างแก้ว” ซึ่งเป็นศาลเพียงตาที่ตั้งอยู่บริเวณใกล้หมู่บ้าน
บ้านดงช้างแก้ว ตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง เชียงใหม่ เป็นหมู่บ้านเล็กท่ามกลางธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ มีอากาศเย็นตลอดปี เหมาะสำหรับคนรักความสงบและวิวภูเขา
บ้านดงช้างแก้ว ตั้งอยู่ในตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ โดยเดิมทีชุมชนแห่งนี้เป็นส่วนหนึ่งของหมู่ที่ 3 บ้านห้วยคอก ก่อนที่จะได้รับการแยกออกมาเป็นหมู่ที่ 10 ในปี พ.ศ. 2534 ตามตำนานท้องถิ่นเล่าว่าพื้นที่บริเวณนี้เคยเป็นสถานที่เลี้ยงช้างตั้งแต่สมัยลั๊วะ ซึ่งเป็นชนชาติที่อาศัยอยู่ในภาคเหนือของประเทศไทยในอดีต นอกจากนี้ ชาวบ้านยังให้ความเคารพนับถือศาลเจ้าพ่อดงช้างแก้ว ซึ่งเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์และมีความสำคัญทางจิตใจของชุมชน ส่วนทางธรรมชาติในพื้นที่มีน้ำผุดธรรมชาติที่เรียกว่า “น้ำออกรู” ซึ่งถือเป็นแหล่งน้ำที่สำคัญและมีบทบาทในการหล่อเลี้ยงชุมชนมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
บ้านดงช้างแก้ว หมู่ 10 ตำบลสะเมิงใต้ ตั้งอยู่ในพื้นที่หุบเขา รายล้อมด้วยภูเขาสูงของแนวป่าสะเมิง มีระดับความสูงเฉลี่ยประมาณ 600–1,200 เมตรจากระดับน้ำทะเล พื้นที่มีลักษณะลาดเอียง มีลำห้วยสายเล็กไหลผ่าน และมีแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่น น้ำพุ "น้ำออกรู" โดยบ้านดงช้าวแก้ว มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้
- ทิศเหนือ ตั้งแต่หลักเขตที่ 1 ซึ่งตั้งอยู่ฟากตะวันตกของถนนไปตำบลสะเมิงเหนือ ตรงที่อยู่ห่างจากวัดกองขากหลวงไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ 500 เมตร หลักเขตที่ 1 เป็นเส้นตรงไปทางทิศ
- ตะวันออกเฉียงใต้ ถึงถนนสายสะเมิง - แม่ริม ตรงหลักกิโลเมตรที่ 9.500 ซึ่งเป็นหลักเขตที่ 2
- ทิศตะวันออก จากหลักเขตที่ 2 ตรงไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ถึงฝั่งตะวันตกของห้วยหมื่นตรงที่อยู่ห่างจากปากน้ำแม่ลานคำตอนที่จบกับห้วยหมื่น
- ทิศใต้ จากหลักเขตที่ 3 เลียบตามฝั่งตะวันตกของห้วยหมื่น และฝั่งของน้ำแม่ขาน ไปทางทิศตะวัน
- ตกเฉียงเหนือ ถึงฝั่งใต้ของแม่น้ำแม่ขาน ตอนที่อยู่ห่างจากทางไปบ้านแม่สาบ ตรงที่บรรจบกับแม่น้ำแม่ขาน ไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นระยะ 400 เมตร
- ทิศตะวันตก จากหลักเขตที่ 4 เป็นเส้นตรงไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือถึงฝั่งเหนือของห้วยยาว ตอนที่ตัดกับถนนไปบ้านแม่สาบ ตรงที่บรรจุกับห้วยยาว ซึ่งเป็นหลักเขตที่ 5 จากเขตที่ 5 เป็นเส้นตรงไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือจนบรรจบกับหลักเขตที่ 1
บ้านดงช้างแก้ว รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 10 บ้านดงช้างแก้ว ตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 593 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 325 คน ประชากรหญิง 267 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 452 หลังคาเรือน
- กลุ่มแปรรูปผู้ผลิตสมุนไพร บ้านดงช้างแก้ว
เมษายน
- ประเพณีสรงน้ำพระวัดแสนตอง
- ประเพณีสรงน้ำพระวัดท่าศาลา
- ประเพณีสรงน้ำพระพุทธบาทวัดป่ากล้วย
- ประเพณีสืบชะตาบ้าน
- ประเพณีเลี้ยงผีปู่ย่า (ให้บรรพบุรุษคุ้มครองลูกหลานให้อยู่เย็นเป็นสุข)
- ประเพณีดำหัวเจ้าพ่อน้ำออกรู
- ประเพณีดำหัวเจ้าพ่อดงช้างแก้ว
- ประเพณีการแข่งบุญบั้งไฟบ้านแม่สาบ
พฤศจิกายน
- ประเพณีปอยหลวง ผ้าป่า
ทุกฤดูกาล
- ประเพณีทำบุญบ้านใหม่
ทุนกายภาพพื้นที่ของบ้านดงช้างแก้วเป็นภูเขาสลับซับซ้อน มีป่าไม้ธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ รวมถึงลำธารและน้ำผุดธรรมชาติที่เรียกว่า “น้ำออกรู” ซึ่งเป็นแหล่งน้ำสำคัญที่หล่อเลี้ยงชุมชน พื้นที่ดินมีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การทำเกษตรกรรม เช่น การปลูกพืชสวนและการเลี้ยงสัตว์พันธุ์พื้นถิ่น
ทุนวัฒนธรรม
เมษายน
- ประเพณีสรงน้ำพระวัดแสนตอง
- ประเพณีสรงน้ำพระวัดท่าศาลา
- ประเพณีสรงน้ำพระพุทธบาทวัดป่ากล้วย
- ประเพณีสืบชะตาบ้าน
- ประเพณีเลี้ยงผีปู่ย่า (ให้บรรพบุรุษคุ้มครองลูกหลานให้อยู่เย็นเป็นสุข)
- ประเพณีดำหัวเจ้าพ่อน้ำออกรู
- ประเพณีดำหัวเจ้าพ่อดงช้างแก้ว
- ประเพณีการแข่งบุญบั้งไฟบ้านแม่สาบ
พฤศจิกายน
- ประเพณีปอยหลวง ผ้าป่า
ทุกฤดูกาล
- ประเพณีทำบุญบ้านใหม่
บ้านดงช้าวแก้ว หมู่ที่ 10 ตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง กลุ่มผู้สูงอายุและในงานวัฒนธรรม ส่วนภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ใช้กันอย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน ขณะที่ภาษาไทยกลางใช้ในการศึกษาและติดต่อราชการ
ชุมชนบ้านดงช้างแก้วอยู่ภายใต้การปกครองของเทศบาลตำบลสะเมิงใต้ ซึ่งมีการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการตัดสินใจ ผ่านการประชุมชุมชนและกลุ่มต่าง ๆ
ชุมชนรักษาและสืบสานประเพณีท้องถิ่น เช่น การเคารพศาลเจ้าพ่อดงช้างแก้ว งานเทศกาลและการทอผ้า
พื้นที่ชุมชนตั้งอยู่ในเขตภูเขาและป่าไม้ธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ แต่ประสบปัญหาการลดลงของพื้นที่ป่าและการจัดการทรัพยากรที่ไม่เหมาะสม บางส่วนของชุมชนทับซ้อนกับพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ
แม่สะเมิง
Samoeng Tour. (2557). บ้านดงช้างแก้ว ต.สะเมิงใต้ อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่. บล็อก. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://samoengtour.blogspot.com
เทศบาลตำบลสะเมิงใต้. (n.d.). สภาพทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://samoengtai.go.th
กรมการปกครอง. (2568). รายงานทะเบียนราษฎรและประชากร. กระทรวงมหาดไทย. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.
บุญธรรม น., ดำรงกิตติกุล ส. และ บุญระหงษ์ ช. 2018. สมาร์ท-วิลเลจ: ตัวแบบการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต. 3, 3 (ก.ค. 2018), 249–259. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://so02.tci-thaijo.org
Facebook. (2565). ชุมชนบ้านดงช้าวแก้ว. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.facebook.com
