ปัจจุบัน ยังไม่ปรากฏข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ของชุมชนบ้านแม่มะลอ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ที่เป็นลายลักษณ์อักษรหรือแหล่งข้อมูลที่สามารถตรวจสอบได้อย่างแน่ชัด ไม่พบหลักฐานทางเอกสารหรือคำบอกเล่าที่ได้รับการบันทึกอย่างเป็นระบบ ซึ่งระบุถึงประวัติการตั้งถิ่นฐาน การอพยพย้ายถิ่น หรือเหตุการณ์สำคัญต่าง ๆ ในชุมชนอย่างชัดเจน

บ้านแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ มีพื้นที่ดำเนินงานจำนวน 8 กลุ่มบ้าน ที่ตั้งหมู่บ้านอบู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ มีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 1057 เมตร ใช้เวลาเดินทางจากตัวเมืองเชียงใหม่ ประมาณ 2 ชั่วโมง 30 นาทีโดยบ้านแม่มะลอ ตำบลแม่นาจรและมีอาณาเขต ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลแม่แจ่มหลวง และตำบลแม่แดด อำเภอกัลยาณิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม่
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลช่างเคิ่ง อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลแม่ศึก อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ 

 

บ้านแม่มะลอ โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 9 บ้านแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 508 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 253 คน ประชากรหญิง 255 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 158 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2568)

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ปกาเกอะญอ

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถได้เสด็จเยี่ยมราษฎรทรงพบว่า มีราษฎรยากจนเป็นจำนวนมากขาดแคลนที่ดินทำกิน มีอาชีพรับจ้างทำไร่อ้อยและมันสำปะหลัง แต่มีความสามารถในการทำเครื่องเงินและผ้าปัก ซึ่งน่าจะได้มีการรวมกลุ่มราษฎรชาวไทยภูเขาเผ่าต่าง ๆ จึงจัดตั้งเป็นหมู่บ้านกลุ่มอาชีพที่ตนถนัด โดยใช้ชื่อว่า “โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่” โดยมีกองทัพภาคที่ 3 กรมป่าไม้ และหน่วยงานราชการในพื้นที่ร่วมดำเนินการ รวมทั้งมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้เข้ามาฝึกอบรมอาชีพให้กับราษฎร ต่อมาวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.2542 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้มูลนิธิโครงการหลวงเข้ามาช่วยเหลือ และสนับสนุนโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โดยให้ไปปฏิบัติงานตามแนวพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ ในการจัดที่ดินทำกินให้ราษฎร และเพื่อนำเอาผลงานและแนวทางการพัฒนาของศูนย์พัฒนาโครงการหลวง

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ทุนทางกายภาพ

• ลักษณะภูมิประเทศ เป็นเทือกเขาสลับซันซ้อนมีที่ราบแคบ ๆ ทอดจามลำห้วยแม่มะลอ บริเวณที่ตั้งหมู่บ้าน ตั้งอยู่บริเวณที่มีโครงสร้างทางธรณีวิทยาเป็นหินแกรนิตมีอายุอยู่ในยุคคาร์บอนิเฟอริสและจากแผนที่แสดงศักยภาพของดิน เพื่อการเกษตรภาคเหนือของประเทศโดยกองสำรวจที่ดิน กรมพัฒนาดินกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. 2525 พบว่าดินมีลักษณะเป็นดินร่วนปนทราย และดินเหนียวปนทราย ชั้นดินตื้นถึงลึก มีการระบายน้ำได้ดีมาก มีสีน้ำตาลแดง ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มดินหลัก หรืออยู่ในอนุกรมวิธาน ซึ่งมีต้นกำเนินจากหินแกรนิต หินลิกไนส์ และหินควอซ์ ลักษณะดินชนิดนี้จะพบในพื้นที่ลาดชัน เช่น บริเวณเนินเขาเทือกเขา ซึ่งไม่เหมาะสมที่จะนำมาใช้ในการเพาะหลูฏพืชเกษตรแล้วจะทำให้ไม่คุ้มกับการลงทุนและจะเกิดผลเสียหายต่อสภาพแวดล้อมลักษณะหินเป็นพวกหินทรายและหินปูน
• แหล่งน้ำ แหล่งน้ำสำคัญที่สำคัญสายหลักที่ใช้ในการเกษตร ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ ห้วยแม่วาก ห้วยแม่กากรอง และแม่น้ำสายรองลงมา ได้แก่ ห้วยอีรวก ห้วยหมู่บ้าน ห้วยปู่ขุนนวก และสำหรับแหล่งน้ำที่ใช้บริโภค ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ และห้วยหมู่บ้าน ซึ่งทำเป็นแบบการต่อเป็นระบบประปาภูเขามาตามครัวเรือน

ทุนภูมิปัญญา

“ยาดมเขย่า บ้านแม่มะลอ” ผลิตภัณฑ์สมุนไพรจากชุมชนชาวปกาเกอะญอ (กะเหรี่ยง) บ้านแม่มะลอ ต.แม่นาจร อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ ในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอยกระดับและต่อยอดสมุนไพรท้องถิ่นให้เป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนที่ประกอบด้วยพืชสมุนไพรท้องถิ่นและสมุนไพรทั่วไป จำนวน 13 ชนิด ได้แก่ ไม้สนสองใบ ไม้สนสามใบ เมล็ดตะไคร้ต้น ผิวมะกรูด เปลือกอบเชยป่า ยี่หร่า เปลือกกำลังเสือโคร่งพริกไทย โกฐหัวบัว กระวาน กานพลู ดอกจันทร์ และโป๊ยกั๊ก ซึ่งล้วนแต่มีกลิ่นหอมเฉพาะตัวและเมื่อนำมารวมกันในสัดส่วนที่เหมาะสมจึงให้กลิ่นหอมเฉพาะตัวเป็นที่ชื่นชอบของชุมชนและสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชน

ทุนสังคม

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถได้เสด็จเยี่ยมราษฎรทรงพบว่า มีราษฎรยากจนเป็นจำนวนมากขาดแคลนที่ดินทำกิน มีอาชีพรับจ้างทำไร่อ้อยและมันสำปะหลัง แต่มีความสามารถในการทำเครื่องเงินและผ้าปัก ซึ่งน่าจะได้มีการรวมกลุ่มราษฎรชาวไทยภูเขาเผ่าต่าง ๆ จึงจัดตั้งเป็นหมู่บ้านกลุ่มอาชีพที่ตนถนัด โดยใช้ชื่อว่า “โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่” โดยมีกองทัพภาคที่ 3 กรมป่าไม้ และหน่วยงานราชการในพื้นที่ร่วมดำเนินการ รวมทั้งมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้เข้ามาฝึกอบรมอาชีพให้กับราษฎร ต่อมาวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.2542 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้มูลนิธิโครงการหลวงเข้ามาช่วยเหลือ และสนับสนุนโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โดยให้ไปปฏิบัติงานตามแนวพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ ในการจัดที่ดินทำกินให้ราษฎร และเพื่อนำเอาผลงานและแนวทางการพัฒนาของศูนย์พัฒนาโครงการหลวง

ทุนเศรษฐกิจ

ประชาชนส่วนใหญ่ คือร้อยละ 90 ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ส่วนที่เหลือประกอบอาชีพอื่น ๆ เช่น รับจ้าง หัตถกรรม ค้าขาย รับราชการ และหาของป่า ทั้งนี้การเกษตรส่วนใหญ่เป็นแบบปลูกพืชเชิงเดี่ยว ทำให้เกษตรกรรมีปัญหารายได้ไม่เพียงพอต่อการดำรงชีพและมีหนี้สิน และยังมีการใช้สารกำจัดวัชพืช และปุ๋ยเคมีจำนวนมาก ส่วนการเลี้ยงสัตว์ เกษตรกรบางรายมีการเลี้ยงวัวพันธุ์พื้นเมืองเป็นอาชีพ มีการเลี้ยงไก่ และหมูพันธุ์พื้นเมือง เพื่อบริโภคในครัวเรือน การดำเนินงานส่งเสริมและพัฒนาอาชีพของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอที่ผ่านมาได้พัฒนาและส่งเสริมอาชีพแก่เกษตรกร เพื่อให้มีทางเลือกในการประกอบอาชีพและรายได้มากยิ่งขึ้น โดยพัฒนาการปลูกพืชเดิม คือ ข้าวหอมญี่ปุ่นและส่งเสริมการปลูกใหม่ ๆ เช่น พืชผักในและนอกโรงเรือน พืชตระกูลถั่ว ไม้ผลที่มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ได้แก่ มะม่วง เงาะ อะโวกาโด และเสาวรสหวาน ส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์เพื่อสร้างรายได้เสริม และบริโภคในครัวเรือน

 

บ้านแม่มะลอ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ กลุ่มผู้สูงอายุและในงานวัฒนธรรม ส่วนภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ใช้กันอย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน ขณะที่ภาษาไทยกลางใช้ในการศึกษาและติดต่อราชการ

ด้านเศรษฐกิจ:

ประชาชนส่วนใหญ่ คือร้อยละ 90 ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ส่วนที่เหลือประกอบอาชีพอื่น ๆ เช่น รับจ้าง หัตถกรรม ค้าขาย รับราชการ และหาของป่า ทั้งนี้การเกษตรส่วนใหญ่เป็นแบบปลูกพืชเชิงเดี่ยว ทำให้เกษตรกรรมีปัญหารายได้ไม่เพียงพอต่อการดำรงชีพและมีหนี้สิน และยังมีการใช้สารกำจัดวัชพืช และปุ๋ยเคมีจำนวนมาก ส่วนการเลี้ยงสัตว์ เกษตรกรบางรายมีการเลี้ยงวัวพันธุ์พื้นเมืองเป็นอาชีพ มีการเลี้ยงไก่ และหมูพันธุ์พื้นเมือง เพื่อบริโภคในครัวเรือน การดำเนินงานส่งเสริมและพัฒนาอาชีพของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอที่ผ่านมาได้พัฒนาและส่งเสริมอาชีพแก่เกษตรกร เพื่อให้มีทางเลือกในการประกอบอาชีพและรายได้มากยิ่งขึ้น โดยพัฒนาการปลูกพืชเดิม คือ ข้าวหอมญี่ปุ่นและส่งเสริมการปลูกใหม่ ๆ เช่น พืชผักในและนอกโรงเรือน พืชตระกูลถั่ว ไม้ผลที่มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ได้แก่ มะม่วง เงาะ อะโวกาโด และเสาวรสหวาน ส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์เพื่อสร้างรายได้เสริม และบริโภคในครัวเรือน

ด้านสังคมและประชากร:

โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถได้เสด็จเยี่ยมราษฎรทรงพบว่า มีราษฎรยากจนเป็นจำนวนมากขาดแคลนที่ดินทำกิน มีอาชีพรับจ้างทำไร่อ้อยและมันสำปะหลัง แต่มีความสามารถในการทำเครื่องเงินและผ้าปัก ซึ่งน่าจะได้มีการรวมกลุ่มราษฎรชาวไทยภูเขาเผ่าต่าง ๆ จึงจัดตั้งเป็นหมู่บ้านกลุ่มอาชีพที่ตนถนัด โดยใช้ชื่อว่า “โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่” โดยมีกองทัพภาคที่ 3 กรมป่าไม้ และหน่วยงานราชการในพื้นที่ร่วมดำเนินการ รวมทั้งมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้เข้ามาฝึกอบรมอาชีพให้กับราษฎร ต่อมาวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.2542 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้มูลนิธิโครงการหลวงเข้ามาช่วยเหลือ และสนับสนุนโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โดยให้ไปปฏิบัติงานตามแนวพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ ในการจัดที่ดินทำกินให้ราษฎร และเพื่อนำเอาผลงานและแนวทางการพัฒนาของศูนย์พัฒนาโครงการหลวง

ด้านวัฒนธรรม:

ภูมิปัญญา “ยาดมเขย่า บ้านแม่มะลอ” ผลิตภัณฑ์สมุนไพรจากชุมชนชาวปกาเกอะญอ (กะเหรี่ยง) บ้านแม่มะลอ ต.แม่นาจร อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ ในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอยกระดับและต่อยอดสมุนไพรท้องถิ่นให้เป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนที่ประกอบด้วยพืชสมุนไพรท้องถิ่นและสมุนไพรทั่วไป จำนวน 13 ชนิด ได้แก่ ไม้สนสองใบ ไม้สนสามใบ เมล็ดตะไคร้ต้น ผิวมะกรูด เปลือกอบเชยป่า ยี่หร่า เปลือกกำลังเสือโคร่งพริกไทย โกฐหัวบัว กระวาน กานพลู ดอกจันทร์ และโป๊ยกั๊ก ซึ่งล้วนแต่มีกลิ่นหอมเฉพาะตัวและเมื่อนำมารวมกันในสัดส่วนที่เหมาะสมจึงให้กลิ่นหอมเฉพาะตัวเป็นที่ชื่นชอบของชุมชนและสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชน

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

บ้านแม่มะลอ ตำบลแม่นาจร อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ มีพื้นที่ดำเนินงานจำนวน 8 กลุ่มบ้าน ที่ตั้งหมู่บ้านอบู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ มีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 1057 เมตร ใช้เวลาเดินทางจากตัวเมืองเชียงใหม่ ประมาณ 2 ชั่วโมง 30 นาที

• ลักษณะภูมิประเทศ เป็นเทือกเขาสลับซันซ้อนมีที่ราบแคบ ๆ ทอดจามลำห้วยแม่มะลอ บริเวณที่ตั้งหมู่บ้าน ตั้งอยู่บริเวณที่มีโครงสร้างทางธรณีวิทยาเป็นหินแกรนิตมีอายุอยู่ในยุคคาร์บอนิเฟอริสและจากแผนที่แสดงศักยภาพของดิน เพื่อการเกษตรภาคเหนือของประเทศโดยกองสำรวจที่ดิน กรมพัฒนาดินกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. 2525 พบว่าดินมีลักษณะเป็นดินร่วนปนทราย และดินเหนียวปนทราย ชั้นดินตื้นถึงลึก มีการระบายน้ำได้ดีมาก มีสีน้ำตาลแดง ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มดินหลัก หรืออยู่ในอนุกรมวิธาน ซึ่งมีต้นกำเนินจากหินแกรนิต หินลิกไนส์ และหินควอซ์ ลักษณะดินชนิดนี้จะพบในพื้นที่ลาดชัน เช่น บริเวณเนินเขาเทือกเขา ซึ่งไม่เหมาะสมที่จะนำมาใช้ในการเพาะหลูฏพืชเกษตรแล้วจะทำให้ไม่คุ้มกับการลงทุนและจะเกิดผลเสียหายต่อสภาพแวดล้อมลักษณะหินเป็นพวกหินทรายและหินปูน
• แหล่งน้ำ แหล่งน้ำสำคัญที่สำคัญสายหลักที่ใช้ในการเกษตร ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ ห้วยแม่วาก ห้วยแม่กากรอง และแม่น้ำสายรองลงมา ได้แก่ ห้วยอีรวก ห้วยหมู่บ้าน ห้วยปู่ขุนนวก และสำหรับแหล่งน้ำที่ใช้บริโภค ได้แก่ ห้วยแม่มะลอ และห้วยหมู่บ้าน ซึ่งทำเป็นแบบการต่อเป็นระบบประปาภูเขามาตามครัวเรือน

พื้นที่ซ้อนทับ:
อุทยานแห่งชาติ: ดอยอินทนนท์

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

อุทยานหลวงราชพฤกษ์. (2564). ยาดมเขย่า บ้านแม่มะลอ. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.royalparkrajapruek.org

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.th

สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน). (ม.ป.ป.). โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://chiangmaizone.net

องค์การบริหารส่วนตำบลแม่นาจร. (ม.ป.ป.). ข้อมูลพื้นฐาน. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.maenajohn.go.th

สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (ม.ป.ป). ข้อมูลพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.hrdi.or.th