ตั้งหมู่บ้านขึ้น ตั้งแต่มี พ.ศ. 2524 ซึ่งแยกมาจากบ้านห้วยอ่าง หมู่ที่ 6 เป็นราษฎรที่ขยายตัวออกไปอยู่ตามแนวป่าเชิงเขาที่มีพื้นที่ราบเรียบไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของหมู่บ้าน แต่ส่วนใหญ่อีกกลุ่มหนึ่งจะเคลื่อนย้ายมาจากบ้านหนองแสะ หมู่ที่ 2 ตำบลห้วยทราย เขตอำเภอสันกำแพง ซึ่งมีพื้นที่ติดต่อระหว่างกัน หมู่บ้านมีพื้นที่เป็นป่าอยู่หัวไร่ปลายนา ตามคำบอกเล่าของผู้สูงอายุในหมู่บ้านได้เล่าสืบต่อกันมาว่า เดิมพื้นที่ในบริเวณบ้านต้นผึ้งในปัจจุบัน เป็นพื้นที่ป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์ จะมีผึ้งจำนวนมากมาทำรังอาศัยอยู่ตามกิ่งไม้ จึงได้ตั้งชื่อตามสภาพพื้นที่ว่า “บ้านต้นผึ้ง” หลังจากที่ชาวบ้านกลุ่มแรกเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่ก่อนแล้ว ก็ได้มีชาวบ้านทยอยเข้ามาอาศัย ส่วนใหญ่จะเป็นชาวบ้านจากบ้านหนองแสะ และบ้านต้นผึ้งยังมีสระน้ำหรือหนองน้ำที่เป็นแหล่งชุ่มน้ำในพื้นที่ ชาวบ้านเรียกชื่อ “หนองแมงดา” ดังนั้นจึงมักเรียกชื่อหมู่บ้านว่า “ บ้านต้นผึ้ง (หนองแมงดา) ” ต่อมาทางราชการได้สร้างคลองชลประทานเขื่อนแม่กวงอุดมธาราไหลผ่านถึง 2 สาย

บ้านต้นผึ้งมีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบเชิงเขา และบางส่วนเป็นพื้นที่สลับลอนเนินเขา บริเวณหมู่บ้านติดอยู่กับพื้นที่ป่า ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีคลองชลประทาน 2 สายไหลผ่านหมู่บ้าน และมีถนนเลียบคลองชลประทานทั้ง 2 สาย ไหลผ่านเป็นแนวยาวจากทิศเหนือไปใต้ สภาพป่าทั่วไปเป็นป่าเต็งรัง พรรณไม้ที่พบส่วนใหญ่ ได้แก่ พลวง เหียง ส่วนพื้นที่รอบหมู่บ้านทางตะวันออกจะเป็นภูเขาและเป็นป่าชุมชนที่ได้ร่วมกันอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสมตามแนวทางการจัดการป่าไม้แบบมีส่วนร่วมของชุมชนและทุกภาคส่วน โดยมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ บ้านห้วยอ่าง หมู่ที่ 6 ต.แม่โป่ง อ.ดอยสะเก็ด
• ทิศใต้ ติดต่อกับ บ้านห้วยทราย หมู่ที่ 8 ต.ห้วยทราย อ.ดอยสะเก็ด
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านห้วยอ่าง หมู่ที่ 6 ต.แม่โป่ง อ.ดอยสะเก็ด
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ บ้านแม่โป่งหลวง หมู่ที่ 4 ต.แม่โป่ง อ.ดอยสะเก็ด

บ้านต้นผึ้ง โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 7 บ้านต้นผึ้ง ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 333 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 172 คน ประชากรหญิง 161 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 158 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2568)

วิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง ผลิตภัณฑ์จากใบตองตึง

วิสาหกิจชุมชนบ้านต้นผึ้ง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ ได้ริเริ่มผลิตภัณฑ์จากใบตองตึงเพื่อแก้ปัญหาไฟป่าและหมอกควันในพื้นที่ โดยการนำใบตองตึงที่มักเป็นเชื้อเพลิง มาแปรรูปเป็นภาชนะใส่อาหาร เช่น จาน กระทง และกระถาง ซึ่งช่วยลดปริมาณใบไม้ที่อาจกลายเป็นเชื้อเพลิงในอนาคต

ผลิตภัณฑ์ที่ผลิต ได้แก่:

• จานใบตองตึง: มีทั้งแบบเหลี่ยมและกลม ขนาดต่าง ๆ ราคาเริ่มต้นที่ 5 บาทต่อใบ

• กระทงใบตองตึง: มีขนาด 1 ชั้น และ 3 ชั้น ราคา 30 และ 60 บาทตามลำดับ

• กระถางใบตองตึง: ขนาด 4 นิ้ว ราคา 8 บาท และแบบอัดหนา ราคา 10 บาท

การผลิตใช้กาวจากแป้งข้าวเหนียวผสมน้ำ และผ่านกระบวนการอัดความร้อนเพื่อความคงทน วิสาหกิจนี้ไม่เพียงช่วยลดปัญหาหมอกควันและไฟป่า แต่ยังสร้างรายได้ให้กับชุมชน โดยมีรายได้หลักแสนบาทต่อปี และได้รับการสนับสนุนจากโครงการคาร์บอนเครดิต

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ทุนภูมิปัญญา

การใช้โยชน์จากของป่า วิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง ผลิตภัณฑ์จากใบตองตึง

วิสาหกิจชุมชนบ้านต้นผึ้ง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ ได้ริเริ่มผลิตภัณฑ์จากใบตองตึงเพื่อแก้ปัญหาไฟป่าและหมอกควันในพื้นที่ โดยการนำใบตองตึงที่มักเป็นเชื้อเพลิง มาแปรรูปเป็นภาชนะใส่อาหาร เช่น จาน กระทง และกระถาง ซึ่งช่วยลดปริมาณใบไม้ที่อาจกลายเป็นเชื้อเพลิงในอนาคต

ผลิตภัณฑ์ที่ผลิต ได้แก่:

• จานใบตองตึง: มีทั้งแบบเหลี่ยมและกลม ขนาดต่าง ๆ ราคาเริ่มต้นที่ 5 บาทต่อใบ

• กระทงใบตองตึง: มีขนาด 1 ชั้น และ 3 ชั้น ราคา 30 และ 60 บาทตามลำดับ

• กระถางใบตองตึง: ขนาด 4 นิ้ว ราคา 8 บาท และแบบอัดหนา ราคา 10 บาท

การผลิตใช้กาวจากแป้งข้าวเหนียวผสมน้ำ และผ่านกระบวนการอัดความร้อนเพื่อความคงทน วิสาหกิจนี้ไม่เพียงช่วยลดปัญหาหมอกควันและไฟป่า แต่ยังสร้างรายได้ให้กับชุมชน โดยมีรายได้หลักแสนบาทต่อปี และได้รับการสนับสนุนจากโครงการคาร์บอนเครดิต

ทุนกายภาพ

ป่าชุมชนบ้านต้นผึ้ง ตั้งอยู่ในหมู่ที่ 7 ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 984 ไร่ อยู่ในเขต ป่าสงวนแห่งชาติป่าขุนแม่กวง บนความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 350–631 เมตร ได้รับการประกาศจัดตั้งอย่างเป็นทางการเป็นป่าชุมชนโดย กรมป่าไม้ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2555

ลักษณะของป่าเป็นป่าเต็งรัง มีพันธุ์ไม้ท้องถิ่นที่สำคัญ เช่น เหียง เต็ง รัง ตองตึง ปี้พงษ์ และรัก เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าหลากหลายชนิด เช่น แล่น บ่าง กระต่าย งู ไก่ป่า และนกท้องถิ่น โดยรวมแล้วเป็นป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์ และเหมาะแก่การดำรงอยู่ของระบบนิเวศที่หลากหลาย

ในอดีต พื้นที่ป่าแห่งนี้เคยประสบปัญหาการ บุกรุก แผ้วถาง ลักลอบตัดไม้ เผาป่า และการใช้พื้นที่ทำกินโดยไม่ได้รับอนุญาต จากทั้งชาวบ้านในพื้นที่และภายนอก ส่งผลให้สภาพป่าเสื่อมโทรม สัตว์ป่าขาดแหล่งที่อยู่อาศัย และเกิด ไฟป่าลุกลาม เป็นวงกว้าง นำไปสู่ปัญหา หมอกควันและค่าฝุ่น PM 2.5 สูงเกินมาตรฐาน ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่

ด้วยความร่วมแรงร่วมใจของคณะกรรมการหมู่บ้านและประชาชนในชุมชนบ้านต้นผึ้ง ทุกครัวเรือนจึงได้รวมพลังกันฟื้นฟูผืนป่าผ่านการจัดประชาคม และขอขึ้นทะเบียนป่าเป็น “ป่าชุมชน” เพื่อให้สามารถบริหารจัดการร่วมกันได้อย่างเป็นระบบและยั่งยืน

หลังจากได้รับการขึ้นทะเบียน ชุมชนได้ดำเนินกิจกรรมอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าอย่างต่อเนื่อง ได้แก่

• การทำแนวกันไฟป่า

• การลาดตระเวนตรวจสอบการบุกรุก

• การสร้างฝายชะลอน้ำ

• การปลูกป่าเสริมตามแนวคิด “ไม้ 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง”

• การจัดการเชื้อเพลิง เช่น การทำเสวียนเก็บใบไม้ การอัดใบไม้แท่งเพื่อผลิตปุ๋ย

ภายใต้การสนับสนุนจากโครงการ “คุณดูแลป่า เราดูแลคุณ: การจัดการคาร์บอนเครดิตในป่าเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน” โดยความร่วมมือของกรมป่าไม้ สำนักงาน ก.ล.ต. มูลนิธิแม่ฟ้าหลวง มูลนิธิผืนป่าในใจเรา และบริษัท ไทยเบฟเวอเรจ จำกัด (มหาชน) ได้ต่อยอดให้เกิด ผลิตภัณฑ์จากใบไม้ เช่น จาน ชาม ภายใต้แบรนด์ "ป่าต้นผึ้ง" ผลิตโดย วิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง ซึ่งนอกจากจะช่วยลดปริมาณเชื้อเพลิงในป่า ยังสร้างมูลค่า เพิ่มรายได้ และสร้างงานให้กับคนในชุมชน

ภาษาที่ใช้ใน บ้านต้นผึ้ง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ 

• ภาษาไทยกลาง – ใช้ในการติดต่อราชการ การศึกษา และการสื่อสารทั่วไป

• ภาษาถิ่น (คำเมือง) – เป็นภาษาพูดหลักในชีวิตประจำวันของคนในชุมชน โดยเฉพาะผู้สูงอายุหรือผู้ที่อยู่ในพื้นที่มาแต่เดิม

ด้านสังคมและประชากร:

แนวทางส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการป่าชุมชนอย่างยั่งยืน

แนวทางส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการป่าชุมชนอย่างยั่งยืนประกอบด้วยรูปแบบที่เหมาะสมในการจัดการป่าชุมชน 2 รูปแบบ คือ

1. การจัดการป่าชุมชนวิถีดั้งเดิมเชิงวัฒนธรรม

2. การจัดการป่าชุมชนแบบพัฒนาเชิงเอนกประสงค์

ขั้นตอนในการส่งเสริมการมีส่วนร่วม ได้แก่

• การสร้างความตระหนักรู้และจิตสำนึกต่อคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ

• การจัดกิจกรรมการจัดการป่าชุมชนที่เหมาะสมและน่าสนใจ

• การส่งเสริมกลุ่มและเครือข่ายการจัดการป่าชุมชน

โดยมีการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน ทั้งภายในชุมชน ภาครัฐ เอกชน สถาบันการศึกษา และศาสนา ซึ่งร่วมกันดำเนินงานตามบทบาทและภารกิจของตนเอง

ด้านวัฒนธรรม:

วิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง ผลิตภัณฑ์จากใบตองตึง

วิสาหกิจชุมชนบ้านต้นผึ้ง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ ได้ริเริ่มผลิตภัณฑ์จากใบตองตึงเพื่อแก้ปัญหาไฟป่าและหมอกควันในพื้นที่ โดยการนำใบตองตึงที่มักเป็นเชื้อเพลิง มาแปรรูปเป็นภาชนะใส่อาหาร เช่น จาน กระทง และกระถาง ซึ่งช่วยลดปริมาณใบไม้ที่อาจกลายเป็นเชื้อเพลิงในอนาคต

ผลิตภัณฑ์ที่ผลิต ได้แก่:

• จานใบตองตึง: มีทั้งแบบเหลี่ยมและกลม ขนาดต่าง ๆ ราคาเริ่มต้นที่ 5 บาทต่อใบ

• กระทงใบตองตึง: มีขนาด 1 ชั้น และ 3 ชั้น ราคา 30 และ 60 บาทตามลำดับ

• กระถางใบตองตึง: ขนาด 4 นิ้ว ราคา 8 บาท และแบบอัดหนา ราคา 10 บาท

การผลิตใช้กาวจากแป้งข้าวเหนียวผสมน้ำ และผ่านกระบวนการอัดความร้อนเพื่อความคงทน วิสาหกิจนี้ไม่เพียงช่วยลดปัญหาหมอกควันและไฟป่า แต่ยังสร้างรายได้ให้กับชุมชน โดยมีรายได้หลักแสนบาทต่อปี และได้รับการสนับสนุนจากโครงการคาร์บอนเครดิต

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

ในอดีต พื้นที่ป่าบ้านต้นผึ้งเคยถูกรุกล้ำโดยชาวบ้านทั้งจากภายในและภายนอกชุมชน มีการแผ้วถาง ลักลอบตัดไม้ กานไม้ และเผาป่าเพื่อใช้เป็นพื้นที่ทำกิน ส่งผลให้ป่าเสื่อมโทรม สัตว์ป่าขาดแหล่งที่อยู่อาศัย และเกิดไฟป่าลุกลามในวงกว้าง จนนำไปสู่วิกฤตหมอกควันและค่าฝุ่น PM 2.5 เกินมาตรฐาน ซึ่งกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่

ภายหลังชุมชนบ้านต้นผึ้งได้รวมพลังกันฟื้นฟูพื้นที่ป่าที่ถูกทำลายให้กลับคืนสู่ความอุดมสมบูรณ์ ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อลดปริมาณเชื้อเพลิงในป่า เช่น การทำแนวกันไฟป่า การทำเสวียนเก็บใบไม้ และการอัดใบไม้แท่งเพื่อใช้ผลิตปุ๋ย แม้จะมีความพยายามอย่างต่อเนื่อง แต่ยังคงพบว่าในพื้นที่มีใบไม้ร่วงสะสมเป็นจำนวนมาก

ต่อมา ชุมชนได้รับการสนับสนุนจากโครงการ “คุณดูแลป่า เราดูแลคุณ: การจัดการคาร์บอนเครดิตในป่าเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน” ซึ่งดำเนินงานโดยกรมป่าไม้ร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) มูลนิธิแม่ฟ้าหลวง ในพระบรมราชูปถัมภ์ มูลนิธิผืนป่าในใจเรา และบริษัท ไทยเบฟเวอเรจ จำกัด (มหาชน) ส่งผลให้เกิดการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์จานและชามจากใบไม้ ภายใต้แบรนด์ “ป่าต้นผึ้ง” โดยวิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง

ผลิตภัณฑ์ดังกล่าวช่วยลดปริมาณเชื้อเพลิงในป่า เพิ่มมูลค่าใบไม้ที่ร่วงหล่น และสร้างงานสร้างรายได้หมุนเวียนภายในชุมชน อีกทั้งส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาทรัพยากรป่าไม้และเพิ่มพื้นที่สีเขียวในระยะยาว

วิสาหกิจชุมชนบ้านต้นผึ้ง

จาน ชาม รักษ์โลก จากใบตองตึง มีทั้งหมด 3 ขนาด

• จานใบตองตึงเหลี่ยมขนาด 5 x 8 นิ้วราคา 5 บาท / ใบ
• จานใบตองตึงกลมขนาด 6 นิ้วราคา 5 บาท / ใบ
• จานใบตองตึงเหลี่ยมขนาด 6 x 9 นิ้วราคา 6 บาท / ใบ

กระทง รักษ์โลก จากใบตองตึงมีทั้งหมด 2 ขนาด

• กระทงใบตองตึงขนาด 1 ชั้นราคา 30 บาท / ใบ
• กระทงใบตองตึงขนาด 3 ชั้นราคา 60 บาท / ใบ

กระถาง รักษ์โลก จากใบตองตึงมีทั้งหมด 2 รูปแบบ

• กระถางใบตองตึงขนาด 4 นิ้วราคา 8 บาท / ใบ
• กระถางใบตองตึง ( อัดหนา )ขนาด 4 นิ้วราคา 10 บาท / ใบ

สนามข่าว 7 สี (2567). ปักหมุดของดีทั่วไทย : จานใบตองตึง ลดปัญหาหมอกควัน จ.เชียงใหม่.  สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://news.ch7.com

ผาเจริญ ศ., & ผาเจริญ ว. (2021). การมีส่วนร่วมในจัดการป่าชุมชนบ้านต้นผึ้ง ตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่. วารสารภูมินิเวศพัฒนาอย่างยั่งยืน, 2(1), 1–11. สืบค้น จาก https://so09.tci-thaijo.org

เทศบาลตำบลแม่โป่ง. (ม.ป.ป.). ข้อมูลพื้นฐานและสภาพทั่วไป. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. http://www.maepong.go.th

สำนักงานเกษตรจังหวัด เชียงใหม่. (2565). วิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง อำเภอดอยสะเก็ด. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.youtube.com

กรมการปกครอง. (2567). ระบบสถิติทางการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.th

เพจ Facebook กลุ่มวิสาหกิจชุมชนป่าต้นผึ้ง. (2565). ป่าต้นผึ้ง. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://anyflip.com