
บ้านอ่างเอ็ด เป็นแหล่งเรียนรู้ป่าชุมชนตามแนวพระราชดำริโดยมีพื้นที่ป่าชุมชนบ้านอ่างเอ็ดกว่า 160 ไร่ ได้รับการพัฒนาโดย มูลนิธิชัยพัฒนา ภายใต้ พระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
บ้านอ่างเอ็ด เป็นแหล่งเรียนรู้ป่าชุมชนตามแนวพระราชดำริโดยมีพื้นที่ป่าชุมชนบ้านอ่างเอ็ดกว่า 160 ไร่ ได้รับการพัฒนาโดย มูลนิธิชัยพัฒนา ภายใต้ พระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
ยังไม่มีข้อมูลเจาะจงเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของชุมชนบ้านอ่างเอ็ด ตำบลตกพรม อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี ทั้งในด้านประวัติการตั้งถิ่นฐาน การอพยพย้ายถิ่น เหตุการณ์สำคัญที่เคยเกิดขึ้น หากมีการเก็บข้อมูลจากผู้นำชุมชน ผู้สูงอายุ หรือแหล่งข้อมูลท้องถิ่นจะนำมาใส่เพิ่มเติมในอนาคต
บ้านอ่างเอ็ดมีป่าชุมชนมีพื้นที่ประมาณ 80–168 ไร่ ซึ่งดำเนินงานภายใต้แนวพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนฯ เพื่อพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านสิ่งแวดล้อมและการอนุรักษ์ธรรมชาติเปรียบเสมือน “คลังข้อมูลชีวภาพ” ที่มีพันธุ์ไม้และความหลากหลายทางธรรมชาติจำนวนมากแม้จะเป็นพื้นที่ขนาดเล็ก โดยมีพื้นที่เป็นที่ราบลุ่ม สลับเนินเขาสูงและป่าไม้ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นสวนผลไม้ เช่น เงาะ ทุเรียน มังคุด ลองกอง ส้ม และสวนยางพารา โดยบ้านอ่างเอ็ดมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ เทศบาลตำบลบ่อเวฬุ อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี
- ทิศใต้ ติดต่อกับ องค์การบริหารส่วนตำบลวังสรรพรส อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ องค์การบริหารส่วนตำบลประณีตและตำบลสะตอ อำเภอเขาสมิง จังหวัดตราด
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับ องค์การบริหารส่วนตำบลมาบไพ และเทศบาลตำบลอ่างคีรี จังหวัดจันทบุรี
บ้านอ่างเอ็ด โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 6 บ้านอ่างเอ็ด ตำบลตกพรม อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 325 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 161 คน ประชากรหญิง 164 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 124 หลังคาเรือน
- คณะกรรมการป่าชุมชน ที่ดูแลกิจกรรมต่าง ๆ ในพื้นที่ป่าชุมชนบ้านอ่างเอ็ด ร่วมกับ เทศบาลตำบลตกพรม และหน่วยงานภาครัฐ เช่น ส่วนจัดการป่าชุมชน และกรมวิชาการเกษตร เพื่อร่วมกันดำเนินงานด้านสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาชุมชน
- โครงการได้รับการสนับสนุนงบประมาณจาก สำนักงาน กปร. และ มูลนิธิชัยพัฒนา โดยมีการวางแผนดำเนินงาน พัฒนาแปลงปลูก ปลูกป่า และจัดกิจกรรมต่าง ๆ อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ.2545 ถึงปัจจุบัน
ทุนสังคม
โครงการพัฒนาป่าชุมชนบ้านอ่างเอ็ด เป็นโครงการตามแนวพระราชดำริที่ดำเนินการโดยมูลนิธิชัยพัฒนาในพื้นที่ตำบลตกพรม อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี มีวัตถุประสงค์หลักเพื่ออนุรักษ์ ฟื้นฟู และพัฒนาทรัพยากรป่าชุมชนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมแก่ประชาชนในท้องถิ่นและผู้สนใจทั่วไป พื้นที่โครงการมีขนาดประมาณ 168 ไร่ ได้รับการสนับสนุนที่ดินจากครอบครัวลักคุณะประสิทธิ์ และเริ่มดำเนินงานมาตั้งแต่ พ.ศ. 2545 โดยมีทั้งงบประมาณจากสำนักงาน กปร. และมูลนิธิชัยพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โครงการมุ่งเน้นการพัฒนาอย่างยั่งยืนผ่านกิจกรรมหลากหลาย เช่น การสาธิตการเพาะขยายพันธุ์พืช (มะนาว ทุเรียน) การอบรมแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพร การผลิตกระดาษจากต้นกล้วย และกิจกรรมเสริมสร้างจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อมสำหรับเยาวชนผ่านค่ายวิทยาศาสตร์และกิจกรรมเดินป่า โครงการยังเป็นแหล่งศึกษาดูงานให้กับหน่วยงานราชการ เยาวชน และประชาชนทั่วไป ส่งผลให้ชุมชนมีความรู้ ทักษะ และจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนสามารถต่อยอดเป็นอาชีพได้อย่างมั่นคง ทั้งนี้ โครงการบ้านอ่างเอ็ดจึงถือเป็นต้นแบบของการพัฒนาและอนุรักษ์ป่าชุมชนที่ประสบความสำเร็จในระดับภูมิภาคตะวันออกของประเทศไทย
ทุนภูมิปัญญา
ชาวบ้านมีต่อการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าไม้ในพื้นที่ของตนอย่างยั่งยืน งานวิจัยดังกล่าวสำรวจพรรณไม้ได้มากถึง 81 ชนิด ครอบคลุม 80 สกุล และ 48 วงศ์ โดยมีการนำพืชเหล่านี้มาใช้ในชีวิตประจำวันด้วยภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมา ชาวบ้านสามารถระบุได้ว่าพืชจำนวน 45 ชนิดถูกใช้เป็นสมุนไพร เช่น พืชที่ใช้รักษาโรคทั่วไปในครัวเรือน อีก 2 ชนิดใช้เป็นอาหาร และอีก 6 ชนิดมีการนำไปใช้ประโยชน์ในด้านอื่น เช่น งานหัตถกรรม ยาเบื่อ หรือไล่แมลง
บ้านอ่างเอ็ดมีการใช้ภาษาไทยกลางเป็นภาษาหลักที่ใช้ในการสื่อสารประจำวัน
ชุมชนบ้านอ่างเอ็ด จังหวัดจันทบุรี เป็นชุมชนที่มีทุนทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เข้มแข็ง โดยเฉพาะในด้านการใช้ประโยชน์จากป่าชุมชน แปลงสมุนไพร และแปลงเกษตรผสมผสาน ซึ่งได้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้สำคัญของทั้งคนในและนอกชุมชน
มูลนิธิชัยพัฒนา. (2561). โครงการพัฒนาพื้นที่บ้านอ่างเอ็ดตามแนวพระราชดำริ อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.chaipat.or.th
มูลนิธิชัยพัฒนา. (2562). โครงการพัฒนาพื้นที่บ้านอ่างเอ็ดฯ กับกิจกรรมการสาธิตการเพาะขยายพันธุ์พืชด้วยการตอนกิ่งและเสียบยอด. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.chaipat.or.th
มูลนิธิชัยพัฒนา. (2564). การดำเนินงานโครงการบ้านอ่างเอ็ด: ส่งเสริมอาชีพด้วยการแปรรูปผลิตภัณฑ์สมุนไพร. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.chaipat.or.th
มูลนิธิชัยพัฒนา. (2561). โครงการผลิตกระดาษจากต้นกล้วย: ตัวอย่างแนวคิดรีไซเคิลจากบ้านอ่างเอ็ด. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.chaipat.or.th
มูลนิธิชัยพัฒนา. (2560). ค่ายเยาวชนเรียนรู้ความหลากหลายทางชีวภาพ และกิจกรรมเดินป่ากลางคืน ณ บ้านอ่างเอ็ด. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.chaipat.or.th
สำนักงาน กปร. (ม.ป.ป.). โครงการพัฒนาพื้นที่บ้านอ่างเอ็ดตามแนวพระราชดำริ. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://km.rdpb.go.th
เทศบาลตำบลตกพรม. (2563). รายชื่อผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 1–11 ตำบลตกพรม. สืบค้นเมื่อ 30 กรกรฏาคม 2568. https://www.tokpromcity.go.th
เบญจวรรณ ชิวปรีชา, ชัยมงคล คงภักดี และเกศราภรณ์ จันทร์ประเสริฐ (2557).โครงการวิจัยความหลากหลายชนิดพรรณพืชและภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชนบ้านอ่างเอ็ด จังหวัดจันทบุรี. มหาวิทยาลัยบูรพา. คณะวิทยาศาสตร์. https://buuir.buu.ac.th