ชุมชนประชานุกูล เป็นชุมชนที่เก่าแก่ มีพื้นที่ประมาณ 318,186.36 ตารางเมตร ประชาชนที่อาศัยบริเวณนี้ส่วนใหญ่เป็นชาวไทยเชื้อสายจีนแต่เก่าก่อน ประชาชนมีความประสงค์ที่จะจัดตั้งชุมชน จึงมีการ รวมตัวกันและได้สนอชื่อในการจัดตั้งชุมชน 2 ชื่อ คือ ประชานุกูลและนวลสกุล ซึ่งประชาชนส่วนมากลงความเห็นให้ใช้ชื่อ ประชานุกูล จึงใช้เป็นชื่อชุมชนตั้งแต่นั้นเป็นต้นมาปัจจุบันชุมชนประชานุกูล ตั้งอยู่หมู่ที่ 5 ตําบลสะเตง อําเภอเมือง จังหวัดยะลา โดยมี นายชํานาญ บุญแท้ เป็นประธานชุมชน และนายธนันต์ ฉั่วพานิชย์ เป็นรองประธานชุมชน

ชุมชนประชานุกูล ตั้งอยู่ในเทศบาลนครยะลา อําเภอเมือง จังหวัดยะลา จากเทศบาลนครยะลา เลี้ยวซ้ายไปไฟแดงศูนย์เยาวชน เลี้ยวขวาตรงไปตลอดสาย เจอไปรษณีย์ 500 เมตร เริ่มจากซอยมหาภาส ซอยนวลสกุล จนถึงไฟแดงโคลีเซี่ยม เลี้ยวซ้ายตลอด ซอยนวลสกุล 2 ซ้ายมือ ถึงชุมชนประชานุกูล

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ         ติดต่อกับ    ถนนเฉลิมชัย
• ทิศใต้            ติดต่อกับ    แม่น้ำปัตตานี
• ทิศตะวันออก     ติดต่อกับ    ถนนสิโรรส
• ทิศตะวันตก      ติดต่อกับ     ถนนมหาภาส

สภาพพื้นที่กายภาพ

สภาพโดยทั่วไปเป็นชุมชนเมืองที่มีสภาพพื้นที่เป็นที่ราบ รายล้อมไปด้วยอาคารพาณิชย์ แหล่งธุรกิจ และคับคั่งไปด้วยรถราที่สัญจรไปมา ลักษณะอาคารบ้านเรือนติดกันทั้งในรูปแบบดั้งเดิม และทันสมัย ซึ่งนับเป็นหนึ่งในย่านธุรกิจที่สำคัญของจังหวัดยะลา โดยภายในชุมชนมีศาลเจ้า และร้านค้าปลีกขนาดใหญ่ตั้งอยู่รอบๆชุมชน 

จากข้อมูลการสำรวจของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ปี 2565 ระบุจำนวนครัวเรือน และประชากรชุมชนประชานุกูล จำนวน 360  ครัวเรือน ประชากรรวมทั้งหมด 1,103 คน แบ่งประชากรชาย 510 514 คน หญิง 593 คน เป็นชุมชนเก่าแก่ของคนไทยเชื้อสายจีน โดยสมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ร่วมกันแบบครอบครัวที่มีความหลากหลายช่วงวัย สมาชิกในชุมชนจะการนับถือศาสนาพุทธ

กลุ่มสตรีชุมชนประชานุกูล เป็นรวมตัวของกลุ่มสตรีในชุมชน โดยมี นางจาฏุพัจน์ ไทยจีน เป็นประธานกลุ่ม

ด้านการบริหารชุมชน

1. นายชำนาญ บุญแท้ ประธานชุมชน
2. นายธนันต์ ฉั่วพานิชย์ รองประธานชุมชน

ในรอบปีผู้คนในชุมชนจะมีวิธีชีวิตทางวัฒนธรรมและวิธีชีวิตทางเศรษฐกิจที่มีอัตลักษณ์โดดเด่นดังต่อไปนี้

วิถีชีวิตทางวัฒนธรรม

เดือนกุมภาพันธ์ ประเพณีแห่พระลุยไฟศาลเจ้าแม่กอเหนี่ยว และศาลเจ้าแม่ทับทิม จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีหลังวันตรุษจีนประมาณ 12 วัน ตามปฎิทินจีน มูลนิธิแม่กอเหนี่ยวยะลา (ฉือเซี่ยงตึ้ง) ได้เริ่มจัดปีแรกในปีพุทธศักราช 2495 จนถึงปัจจุบัน ในปี 2565 ถือเป็นพิธีกรรมสำคัญของชาวไทยเชื้อสายจีน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมอนุรักษ์ สืบทอดวัฒนธรรมประเพณี และให้พี่น้องประชาชนชาวไทยเชื้อสายจีนได้กราบไหว้สักการะเป็นสิริมงคลต่อตนเอง ครอบครัว เสริมสร้างจิตใจให้เข้มแข็ง มีขวัญกำลังใจในการดำเนินชีวิต ตลอดจนปัดเป่าสิ่งอัปมงคลออกจากบ้านเมือง

เดือนมีนาคม มหกรรมแข่งขันนกเขาชวาเสียงอาเซียน เทศบาลนครยะลาร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย หน่วยงานภาครัฐและเอกชนร่วมจัดขึ้น ซึ่งการแข่งขันนกเขาชวาเสียงอาเซียนได้รับความสนใจจากพี่น้องชาวไทยในพื้นที่และต่างพื้นที่ รวมทั้งผู้สนใจจากประเทศในกลุ่มอาเซียนส่งนกเข้าร่วมแข่งขันร่วมประมาณ 2,000 นก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว อนุรักษ์เผยแพร่วัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น ส่งเสริมอาชีพการเลี้ยงนกเขาชวาและธุรกิจเกี่ยวกับนก เป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้

เดือนพฤษภาคม งานถนนคนเดินยะลา  เทศบาลนครยะลา ร่วมกับหน่วยงานต่างๆในจังหวัดยะลา และผู้ประกอบการในพื้นที่ได้จัดงาน ”ถนนคนเดิน” ขึ้นเพื่อสร้างช่องทางการตลาด กระตุ้นเศรษฐกิจในพื้นที่เพื่อให้ผู้ประกอบการได้นำสินค้าต่างๆ อาทิ สินค้าโอทอป สินค้าชุมชน ออกมาจำหน่ายให้พี่น้องประชาชนได้ซื้อในราคาถูก มีคุณภาพ นอกเหนือจากนั้นเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยว ตลอดจนสร้างภาพลักษณ์ที่ดีของคนในจังหวัด ประชาชนได้รับความบันเทิง ผ่อนคลายความตึงเครียดจากสถานการณ์ความไม่สงบ

เดือนพฤษภาคม-มิถุนายน งานสมโภชนหลักเมือง เป็นงานประเพณีสำคํญประจำปีของจังหวัดยะลา เพื่อเฉลิมฉลองและสมโภชหลักเมือง อันเป็นที่เคารพสักการบูชาของประชาชนชาวจังหวัดยะลา และประชาชนทั่วไป โดยมีขบวนแห่หลักเมืองจำลอง ขบวนแห่งานกาชาดจังหวัดยะลา (วัฒนธรรมและของดีเมืองยะลา) กิจกรรมเปิดงานกาชาดจังหวัดยะลา สำหรับกิจกรรมตลอดระยะเวลา 11 วัน 11 คืน ซึ่งภายในงานมีการออกบูธแสดง และกิจกรรมต่างๆ อาทิ การออกร้านกาชาด การออกรางวัลสลากกาชาดเพื่อการกุศล การประกวดธิดานิบง การประกวดร้องเพลงลูกทุ่งไทย ขวัญใจมหาชน การจัดนิทรรศการ การแสดงผลงานวิชาการของหน่วยราชการ สถานศึกษาและภาคเอกชน และอีกมากมาย

เดือนสิงหาคม ประเพณีงานเทกระจาด ศาลเจ้าแม่กอเหนี่ยว ประเพณีเทกระจาดกระจาดของมูลนิธิเจ้าแม่กอเหนี่ยวจังหวัดยะลา ได้จัดเป็นงานประเพณีติดต่อมายาวนานกว่า 70 ปี ตั้งแต่ได้ก่อตั้งมูลนิธิฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นการสืบสานประเพณีทิ้งกระจาด การทำบุญ บริจาคทานของพี่น้องชาวไทยเชื้อสายจีนของจังหวัดยะลาให้คงอยู่สืบไป

วิถีชีวิตทางเศรษฐกิจ

การประกอบอาชีพ ประชากรส่วนใหญ่ในชุมชนจะประกอบอาชีพหลัก คือ รับจ้าง ค้าขาย และรับราชการ ชุมชนเป็นย่านธุรกิจที่สำคัญ โดยภายในชุมชนมีห้างสรรพสินค้า และร้านค้าปลีกขนาดใหญ่ตั้งอยู่ ส่งผลให้สมาชิกในชุมชนมีรายได้ค่อนข้างสูง

บุคคลสำคัญของชุมชน ได้แก่ นายจิระวุฒิ จิรพงภาพันธ์ และนายณัฐฐ์นนท์ ไทยจีน เป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นที่ปรึกษาของชุมชนประชานุกูล

ในชุมชนมี Bird City Street Art ศาลเจ้าแม่กอเหนี่ยว และศาลเจ้าแม่ทับทิม ที่สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ ท่องเที่ยว และที่สักการะ ทำให้เป็นรายได้ของชุมชน ซึ่งส่งผลต่อเศรษฐกิจของชุมชน ทำให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น

สถานที่ท่องเที่ยวและสถานที่สำคัญ ได้แก่ Bird City Street Art ศาลเจ้าแม่กอเหนี่ยว และศาลเจ้าแม่ทับทิม

ผู้คนในชุมชนจะใช้ภาษาไทยเป็นหลักในการสื่อสาร 

ด้านสังคมและประชากร:

สถานการณ์การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในชุมชนที่ปรากฏเห็นได้ชัดในด้านสังคมและประชากร โดยมีรายละเอียด ดังนี้

การเปลี่ยนแปลงของสังคมไปสู่ความทันสมัย ปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัด คือ จำนวนอาคารบ้านเรือน ร้านค้า และอาคารพาณิชย์เพิ่มมากขึ้น ทำให้ชุมชนเกิดการเปลี่ยนแปลงจากเดิมไปมาก ในส่วนของประชากรมีการเพิ่ม-ลดจำนวนประชากรในชุมชน เนื่องจากเป็นชุมชนเมือง และเป็นย่านธุรกิจ โดยภายในชุมชนมีห้างสรรพสินค้า และร้านค้าปลีกขนาดใหญ่

ด้านความท้าทายของชุมชน ชุมชนประสบกับความท้าท้าย ดังนี้

1. ปัญหาเสียงรบกวนการพักผ่อน เนื่องจากเป็นธุรกิจ มีรถสัญจรจำนวนมาก

2. ปัญหามลพิษทางอากาศ เนื่องจากมีโรงงานปูนและรถสิบล้อวิ่งผ่านจำนวนมาก

อย่างไรก็ตาม ทางชุมชนได้ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง อาทิ เทศบาลนครยะลา และ

หน่วยงานอื่นๆ เพื่อมาดูแล ติดตาม และแก้ไขปัญหาดังกล่าวให้กับชุมชน

ด้านการมีส่วนร่วม สมาชิกในชุมชนให้ความร่วมมือเป็นอย่างดี และอาจมีบางที่มีความเห็นที่แตกต่างของสมาชิกในชุมชน

ชุมชนประชานุกูล มีจุดน่าสนใจที่สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยว ได้แก่ Bird City Street Art ศาลเจ้าแม่กอเหนี่ยว และศาลเจ้าแม่ทับทิม

ฝ่ายแผนงานและงบประมาณ กองวิชาการและแผนงาน. (2564). แผนชุมชนประจำปี ๒๕๖๔. เทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา

ฝ่ายแผนงานและงบประมาณ กองวิชาการและแผนงาน. (2565). แผนชุมชนประจำปี ๒๕๖๕. เทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา