บ้านหนองเขียวเป็นหมู่บ้านที่ก่อตั้งมาประมาณ 200 กว่าปีแล้ว เดิมชื่อ "โหน่พะโด่" เพราะในหมู่บ้านมีหนองน้ำอยู่บนดอย และมีสัตว์ชนิดต่าง ๆ อาศัยอยู่มากมาย เช่น กวาง ฯลฯ หนองน้ำถูกปกคลุมไปด้วยหญ้า ส่วนรอบหนองน้ำมีต้นไม้ใหญ่

ต่อมา "หวาโข่" หรือ "ปู่หวาโข่" เข้ามาตั้งถิ่นฐาน และได้ตั้งชื่อหมู่บ้านว่า "โน่พะโด่" ซึ่งขณะนั้นมีบ้านเพียง 2-3 หลังเท่านั้น เนื่องจากเป็นบ้านของลูกหลานของปู่หวาโข่ เวลาผ่านไปเริ่มมีคนเข้ามาอยู่กันมากขึ้น แล้วได้ตั้งให้ปู่หวาโข่เป็นผู้นำหมู่บ้าน

ในตอนนั้นคนในหมู่บ้านยังนับถือผีและเรื่องไสยศาสตร์ เพราะเชื่อว่าจะช่วยปกป้องดูแลคนในหมู่บ้าน รวมทั้งใช้ไสยศาสตร์ในการรักษาโรคต่าง ๆ ประกอบกับในช่วงเวลานั้นอยู่ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 หมู่บ้านหนองเขียวเป็นทางผ่านและที่พักพิงของทหารญี่ปุ่น คนในหมู่บ้านให้ความดูแลพร้อมกับนำอาหารให้กับทหารญี่ปุ่นเพื่อเป็นเสบียงในการเดินทางกลับญี่ปุ่น แต่มีทหารหนึ่งคนไม่สามารถกลับได้ เนื่องจากเป็นไข้ป่าตายและถูกฝังบนดอยแม่สะมาดในปัจจุบัน ก่อนที่ทหารญี่ปุ่นจะกลับญี่ปุ่น ได้ให้คนในหมู่บ้านพาไปส่งข้ามแม่น้ำแม่สะมาด พร้อมกับมอบของที่ระลึกให้กับชาวบ้านเป็นหมวกและเสื้อ

หลังจากปู่หวาโขเสียชีวิต คนในหมู่บ้านได้แต่งตั้งให้ "ตุมะล่ะ" เป็นผู้นำหมู่บ้านคนต่อไป ซึ่งตุมะล่ะเป็นลูกเขยของปู่หวาโข่ 

ในปี พ.ศ. 2510 ศาสนาคริสต์เริ่มเผยแพร่เข้ามา คนในหมู่บ้านจึงหันมานับถือศาสนาคริสต์ ส่วนตุมะล่ะได้ย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่บ้านหัวฮะ ต่อมาคนในหมู่บ้านตั้งให้ "นายพาเจ๊ะ เวฒิกานันท์" เป็นผู้นำหมู่บ้าน เพราะเป็นญาติของตุมะล่ะ และถือว่าเป็นผู้ที่นับถือศาสนาคริสต์คนแรกของหมู่บ้าน จากนั้นคนในหมู่บ้านก็เริ่มนับถือคริสต์ตามจนถึงปัจจุบัน 

ในปี พ.ศ. 2527 กระทรวงมหาดไทยได้ตั้งหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ คือ หมู่ที่ 10 บ้านหนองเขียว ตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน แล้วได้แต่งตั้งให้ นายดิระแห เลิศสัมฤทธิ์ เป็นผู้ใหญ่บ้านคนแรก ซึ่งในอดีตบ้านหนองเขียวขึ้นอยู่กับหมู่ที่ 4 บ้านห้วยหมาก-ลาง ตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

หมู่บ้านตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์และพื้นที่เขตป่าสงวนป่าแม่ปายฝั่งซ้าย ซึ่งมีความสูงเฉลี่ยระหว่าง 1,200-1,300 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อน มีพื้นที่ราบระหว่างหุบเขา อยู่บริเวณสองฝั่งแม่น้ำ แม่น้ำสายสำคัญที่ไหลผ่าน เช่น แม่น้ำปาย แม่น้ำแม่สะมาด ฯลฯ ชุมชนมีพื้นที่หมู่บ้าน 19,950.96 ไร่ พื้นที่ทำการเกษตร 2,500 กว่าไร่ นอกจากเป็นพื้นที่ป่าธรรมชาติ ป่าต้นน้ำ และป่าใช้สอย

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลผาบ่อง และตำบลห้วยปูลิง
• ทิศใต้ ติดต่อกับ อำเภอขุนยวม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ประเทศเมียนมา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่

ภูมิอากาศ โดยทั่วไปมีภูมิอากาศแบบร้อนชื้น ในฤดูร้อนจะมีอากาศร้อนจัด ในฤดูฝนฝนจะตกชุก ในฤดูหนาวจะมีอากาศหนาวจัด และมีหมอกปกคลุมตลอดทั้งปี เนื่องจากมีลักษณะภูมิประเทศที่เป็นหุบเขาสูง ตั้งอยู่บนที่สูงเหนือระดับน้ำทะเล ทำให้มีอุณหภูมิสูงในตอนกลางวันเนื่องจากถูกแสงแดด ส่วนในตอนกลางคืนจะได้รับอิทธิพลจากลมภูเขาทำให้อากาศเย็นลงอย่างรวดเร็ว เมื่อความร้อนในตอนกลางวันลอยตัวขึ้นปะทะกับความชื้นของอากาศจึงทำให้เกิดหมอกปกคลุม โดยภูมิอากาศของบ้านป่าปุ๊แบ่งเป็น 3 ฤดู ดังนี้ ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่ช่วงระหว่างกลางเดือนกุมภาพันธ์-กลางเดือนพฤษภาคม ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่ช่วงกลางเดือนพฤษภาคม-เดือนตุลาคม ฤดูหนาวเริ่มตั้งแต่ช่วงเดือนตุลาคม-กลางเดือนกุมภาพันธ์

ประชากรในชุมชนเป็นชาวปกาเกอะญอ นับถือศาสนาคริสต์

ประชาชนส่วนใหญ่ทำอาชีพเกษตรกรรม โดยปลูกพืชไร่และทำไร่หมุนเวียนเป็นหลัก นอกจากนี้ชุมชนได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐในการปลูกพืชในโรงเรือน เช่น กาแฟ อโวคาโด ผักโครงการหลวง ฯลฯ

บ้านหนองเขียวมีทุนชุมชนทั้งในด้านธรรมชาติและวัฒนธรรม ดังนี้

• หนองเขียว หรือ "โหน่พะโด" หนองน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ใจกลางหมู่บ้าน
• ภูมิปัญญาการย้อมผ้าและทอผ้า "พอหลื่อ-ทาต่า"
• ภูมิปัญญาการย้อมผ้าสีธรรมชาติ "พอหลื่อ"
• ภูมิปัญญาการตีมีด "ต่อดอ" "ต่อแคว๊ะ"
• การเก็บผัก ปรุงอาหารพื้นบ้าน ตำข้าว
• ศูนย์ขยายผลโครงการพัฒนาตามพระราชดำริ และศึกษาธรรมชาติรอบหนองเขียว
• งานประเพณี ได้แก่ งานปีใหม่ "หนี่ถ่อซอ" ในเดือนมกราคม ประเพณีสงกรานต์ในเดือนเมษายน รดน้ำดำหัวผู้สูงอายุ ชื่อว่าประเพณี "มาบุตะ" และทำ "เมตอ" (ข้าวต้มมัด) ในช่วงคริสต์มาส 

ภาษาปกาเกอะญอ

เกรียงไกร คีรีสามสิบ. (ม.ป.ป.) ประวัติบ้านหนองเขียว. https://keereesamsib.wordpress.com/

ททท.สำนักงานแม่ฮ่องสอน TAT. Maehongson. (2567, กุมภาพันธ์ 19). บ้านหนองเขียวฯ. Facebook : https://www.facebook.com/TATHGN/posts/

สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน). (2566, มีนาคม 2). “แก้ที่ปาก ได้ที่ป่า” บ้านหนองเขียวโครงการเพื่อแก้ไขปัญหาความยากจนพื้นที่เฉพาะบ้านหนองเขียว ตำบลห้วยโป่ง อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน. https://www.hrdi.or.th/Activities/detail/501

องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยโป่ง. (ม.ป.ป.). ประวัติ/สภาพทั่วไป. https://www.huaypongsao.go.th/tambon/general