ชุมชนชาวไทใหญ่ที่มีต้นสักอุดมสมบูรณ์ตามชื่อของหมู่บ้าน มีที่ราบท้องทุ่งนาเขียวขจีและทะเลหมอกยามเช้าในหน้าหนาว รวมถึงมี "ซูตองเป้" สะพานบุญที่เกิดแรงกาย แรงใจ และแรงศรัทธาของพระภิกษุสามเณรและชาวบ้าน
ชื่อหมู่บ้านตั้งตามสภาพของพื้นที่ที่เป็นเนินเขาเตี้ย ๆ และมีต้นสักขึ้นอุดมสมบูรณ์ โดยคำว่า "กุง" เป็นภาษาไทใหญ่ หมายถึง เนินเขาที่มีความชันไม่มาก "ไม้สัก" หมายถึง ต้นสัก ซึ่งเป็นต้นไม้ชนิดหนึ่งที่มีไม้เนื้อแข็ง
ชุมชนชาวไทใหญ่ที่มีต้นสักอุดมสมบูรณ์ตามชื่อของหมู่บ้าน มีที่ราบท้องทุ่งนาเขียวขจีและทะเลหมอกยามเช้าในหน้าหนาว รวมถึงมี "ซูตองเป้" สะพานบุญที่เกิดแรงกาย แรงใจ และแรงศรัทธาของพระภิกษุสามเณรและชาวบ้าน
บ้านกุงไม้สักก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. 2374 โดยในช่วงเวลานั้นชาวไทใหญ่จากประเทศเมียนมา นำโดยนายซื้อและนายจะกานได้อพยพย้ายถิ่นฐานมาอยู่ที่บริเวณที่ราบริมฝั่งซ้ายของแม่น้ำปาย (บ้านปางหมูในปัจจุบัน) ซึ่งมีญาติพี่น้องอาศัยอยู่ก่อนแล้ว ต่อมาเห็นว่าที่ราบบริเวณเนินเขาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของหมู่บ้านปางหมูมีที่ราบและแหล่งน้ำธรรมชาติเหมาะสมต่อการทำเกษตรกรรม จึงชวนกันชาวบ้านย้ายมาบุกเบิกพื้นที่ ตั้งที่อยู่อาศัยประมาณ 20 หลังคาเรือน และต่อมาได้ขยายหมู่บ้านใหญ่มากขึ้น
พ.ศ. 2555 พระภิกษุ สามเณร และชาวบ้านกุงไม้สัก ได้ร่วมมือกันสร้างสะพานซูตองเป้ ทอดยาวจากสวนธรรมภูสมะถึงหมู่บ้านกุงไม้สัก ผ่านลำน้ำแม่สะงาและทุ่งนาของชาวบ้าน เพื่อให้พระภิกษุสามเณรใช้เดินทางออกรับบิณฑบาต รวมถึงชาวบ้านและเกษตรกรในบริเวณได้ใช้เดินทางสัญจร สะพานซูตองเป้นี้ถือว่าถูกสร้างขึ้นจากแรงศรัทธาของพระภิกษุ สามเณร และชาวบ้าน เนื่องจากคนในชุมชนร่วมมือร่วมใจกันสร้างขึ้นมา โดยไม่ใช้งบประมาณของทางราชการ และใช้วัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น ได้แก่ เสาจากไม้เก่าของชาวบ้าน และไม้ไผ่ที่นำมาปูพื้นสะพาน ต่อมาสะพานซูตองเป้ได้กลายมาเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของบ้านกุงไม้สักด้วย และมีการจัดกิจกรรมตักบาตรบนสะพานในวันออกพรรษา
ในวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2566 ฝนตกหนักในพื้นที่อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน รวมถึงพื้นที่ตำบลปางหมู ทำให้เกิดน้ำป่าไหลหลากซัดสะพานซูตองเป้พังเสียหาย รวมไปถึงนาข้าวและพืชผลทางการเกษตรของชาวบ้านในพื้นที่ก็ได้รับความเสียหายเช่นเดียวกัน หลังจากนั้นชาวบ้านและทหารได้ช่วยกันนำเศษซากไม้ ดิน และขยะที่ถูกพัดมาติดค้างออกจากสะพาน รื้อ ซ่อมแซม และสร้างสะพานใหม่ ซึ่งระหว่างการสร้างใหม่นั้นก็มีฝนตกและน้ำไหลหลากอยู่เป็นระยะ จนบูรณะแล้วเสร็จในช่วงเดือนตุลาคม โดยวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2566 ซึ่งเป็นวัน “นวมินทรมหาราช” ทาวัดได้จัดให้มีพิธีสวดมนต์ตอนเย็นพร้อมจุดประทีป 1,000 ดวงตลอดแนวของสะพานซูตองเป้ที่บูรณะใหม่ จากนั้นวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2566 มีพิธีตักบาตรข้าวสารอาหารแห้งถวายเป็นพระราชกุศลและเพื่อความเป็นสิริมงคลต่องานบุญใหญ่ในครั้งนั้นด้วย
ลักษณะทางภูมิศาสตร์
ชุมชนบ้านกุงไม้สักตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน เป็นที่ราบเชิงเขาในลุ่มน้ำแม่สะงา พื้นที่ตั้งชุมชนมีความสูงประมาณ 232 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ซึ่งลาดเอียงจากทิศตะวันตกเฉียงใต้ไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ โดยสังเกตจากการไหลของน้ำในลำห้วย พื้นที่ชุมชนเป็นเขตป่าสงวนลุ่มน้ำปาย ตั้งแต่ฝั่งขวาของหมู่บ้านไปจนถึงเขากุงกาดผี ห้วยโป่งจัน และเขาห้วยอื้น ซึ่งมีพืชพรรณตามธรรมชาติ ได้แก่ ไม้สัก ต้นรัง ต้นตะแบก และต้นไผ่ บ้านกุงไม้สักมีอาณาเขตติดต่อกับตำบลและหมู่บ้านใกล้เคียง ดังนี้
อาณาเขตติดต่อ
- ทิศเหนือ ติดต่อกับ บ้านบ้านแม่สะงา หมู่ 5 ต.หมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
- ทิศใต้ ติดต่อกับ บ้านสบสอย หมู่ 7 ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านปางหมู หมู่ 1 ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับบ้านในสอย หมู่ 4 ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
แหล่งน้ำ แหล่งน้ำที่สำคัญของชุมชน ได้แก่ ลำน้ำแม่สะงา ลำห้วยอื้น อ่างเก็บน้ำห้วยโป่งจันทร์ และประปาหมู่บ้าน
ประชากรส่วนใหญ่ในบ้านกุงไม้สักเป็นชาวไทใหญ่ โดยมีจำนวนประชากรรวมทั้งหมด 716 คน (ข้อมูลในปี พ.ศ. 2567 จากกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข)
ไทใหญ่ชาวบ้านในชุมชนกุงไม้สักประกอบอาชีพทำเกษตรกรรม ได้แก่ ปลูกข้าวและกระเทียม ทำสวน และรับจ้างทั่วไป
แกนนำชุมชนบ้านกุงไม้สัก มีดังนี้
- นายศิริ เข่งภักดี
- นายประพาส อินฺธิปวง
- นางนงพะงา วงศ์เผือก
สำหรับปราชญ์ทางด้านการเกษตรของชุมชน คือ นายณัฐพล มั่นใจ ที่ทำการเกษตรตามหลักทฤษฎีโคก หนอง นา โมเดล ซึ่งเป็นเกษตรกรที่ทำงานร่วมกับโครงการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหม่ ประยุกต์ สู่ โคก หนอง นา โมเดล ของสำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน
ชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่สื่อสารกันด้วยภาษาไทใหญ่ ภาษาไทยถิ่นเหนือ และสามารถสื่อสารภาษาไทยกลางได้
- สะพานซูตองเป้ เป็นสะพานไม้ไผ่ขนาดกว้าง 2 เมตร ยาวประมาณ 600 เมตร คำว่า “ซูตองเป้” เป็นภาษาไทใหญ่ แปลว่า อธิษฐานสำเร็จ สะพานแห่งนี้จึงเป็นเหมือนตัวแทนแห่งคำอธิษฐานสำเร็จ
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (2563). 10 เท่...น่าเที่ยวของ จ.แม่ฮ่องสอน. https://thai.tourismthailand.org/
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. (2567). รายงานข้อมูลตำบลปางหมู. https://3doctor.hss.moph.go.th/
ไทยพีบีเอส. (2566). น้ำป่าหลากซัด "สะพานซูตองเป้" พังเสียหาย. https://www.thaipbs.or.th/
ฐานข้อมูลองค์ความรู้เกี่ยวกับไทใหญ่ ศูนย์วิจัยวิทยาลัยชุมชนแม่ฮ่องสอน. (ม.ป.ป.). ชุมชนบ้านกุงไม้สัก. http://www.taiyai.org/taiyaidata/
สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน. (2565). สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน ลงพื้นที่ติดตามผลการดำเนินงาน “โครงการพัฒนาพื้นที่ต้นแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหม่ ประยุกต์ สู่ โคก หนอง นา โมเดล”. https://district.cdd.go.th/muangmaehongson/
MGR Online. (2566). “ซูตองเป้” คืนสภาพแล้ว! พลังศรัทธาระดมซ่อม-เสร็จ หลังโดนน้ำป่าพัดพังราบ. https://mgronline.com/