หมู่บ้านหมอกจำแป่

ชุมชนบ้านหมอกจำแป่ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2400 ในอดีตพื้นที่บ้านหมอกจำแป่เป็นป่าทึบ มีชาวไทใหญ่จากชายแดนประเทศเมียนมาเข้ามาทำมาหากินเป็นบางฤดูกาล และพื้นที่ดังกล่าวเป็นทางผ่านของกองทัพเมียนนมาที่เดินทางไปตีกรุงศรีอยุธยาและหัวเมืองฝ่ายเหนือของไทย ต่อมาชาวไทใหญ่จากเมียนมาเห็นว่าที่นี่เป็นทำเลที่ดี มีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับทำการเกษตร เนื่องจากมีแม่น้ำ 2 สายไหลผ่าน คือ แม่น้ำแม่สะงี และแม่น้ำแม่สะงา จึงได้อพยพเข้ามาสร้างบ้านเรือนอย่างถาวร และขยายเป็นชุมชนบ้านหมอกจำแป่ในปัจจุบัน ดังนั้นหมู่บ้านหมอกจำแป่จึงมีอายุอย่างน้อย 167 ปีมาแล้ว

อย่างไรก็ตาม จากคำบอกเล่าของชาวบ้าน เช่น นายวิโรจน์ ลืนคำ กำนันตำบลหมอกจำแป่ กล่าวว่าบ้านหมอกจำแป่ตั้งมานานหลายชั่วอายุคน น่าจะตั้งมาไม่ต่ำกว่า 200 ปีมาแล้ว ซึ่งเห็นตรงกับบิดาที่ชื่อนายส่วย ลืนคำ ในการจัดตั้งหมู่บ้านครั้งแรกนั้น มีขุนพันยาเป็นผู้นำหมู่บ้านคนแรกและให้ชื่อว่าบ้านหมอกจำแป่

วัดหมอกจำแป่ 

วัดหมอกจำแป่เป็นวัดประจำหมู่บ้าน สร้างเมื่อ พ.ศ. 2394 เดิมทีวัดแห่งนี้มีเพียงอาคารไม้ พื้นและฝาผนังที่ปูด้วยไม้ไผ่ หลังคามุงด้วยใบตองตึง (ใบพลวง) พอที่จะประกอบพิธีศาสนาได้ ต่อมาประชาชนได้ร่วมกันก่อสร้างขึ้นใหม่ โดยเปลี่ยนจากไม้ไผ่เป็นไม้เนื้อแข็ง หลังคามุงสังกะสี และได้ก่อสร้างอาคารต่าง ๆ ภายในวัดเพิ่มขึ้น และ พ.ศ. 2540 ได้ดำเนินการก่อสร้างศาลาการเปรียญหลังใหม่ขึ้น เป็นอาคารไม้เนื้อแข็ง ศิลปะไทใหญ่ และสร้างแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2543 ต่อมาในปี พ.ศ. 2548 ได้ดำเนินการก่อสร้างอุโบสถหลังใหม่ เป็นอุโบสถทำด้วยไม้ศิลปะไทใหญ่ประยุกต์ ซึ่งถือได้ว่าเป็นอุโบสถที่มีความงดงามมาก

วัดหมอกจำแป่สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาครั้งแรกเมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2514 และครั้งที่สองเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2553 และมีเจ้าอาวาสคือพระครูสนธิธรรมกิจ (เจ้าคณะตำบลหมอกจำแป่)

หมู่บ้านประสบภัยน้ำท่วม

วันที่ 9 กันยายน 2566 หมู่บ้านหมอกจำแป่ประสบเหตุอุทกภัยน้ำป่าไหลหลาก เช่นเดียวกับตำบลอื่น ๆ ในอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน โดยหน่วยงานราชการ องค์การบริหารส่วนตำบลหมอกจำแป่ได้เข้ามาดูแลและช่วยเหลือชาวบ้าน

ชุมชนบ้านหมอกจำแป่ตั้งอยู่บนที่ราบในลุ่มน้ำแม่สะงา โดยอยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน มีภูเขาล้อมรอบและน้ำอุดมสมบูรณ์ตลอดทั้งปี โดยมีแม่น้ำไหลผ่าน 2 สาย คือ ลำน้ำแม่สะงาและลำน้ำแม่สะงี มีสภาพอากาศแบบร้อนชื้นในฤดูร้อน และมีอากาศหนาวในช่วงปลายปี

อาณาเขตติดต่อ 

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ บ้านยอด หมู่ 9 ต.หมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
• ทิศใต้ ติดต่อกับ บ้านแม่สะงา หมู่ 2 ต.หมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านห้วยผา หมู่ 1 ต.ห้วยผา อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ บ้านห้วยโป่งอ่อน หมู่ 7 ต.หมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน

แหล่งน้ำ ชุมชนมีแหล่งน้ำธรรมชาติ ได้แก่ ลำน้ำแม่สะงา และลำน้ำแม่สะงี และมีระบบประปาหมู่บ้าน

มีจำนวนประชากรรวม 705 คน (ข้อมูลในปี พ.ศ. 2567 จากกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข)

• วัดหมอกจำแป่ มีวิหารไม้สักทองที่สวยที่สุดแห่งหนึ่งในจังหวัดแม่ฮ่องสอน
• วิถีชีวิตชาวไทใหญ่ที่ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิมของบรรพบุรุษเอาไว้ เช่น ประเพณีต่างซอมต่อหลวง หรือถวายข้าวมธุปายาส ซึ่งเป็นประเพณีที่สำคัญของชาติพันธุ์ไทใหญ่ มีอัตลักษณ์อันทรงคุณค่าและเสน่ห์ที่โดดเด่น เอื้อต่อการพัฒนาและสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับพื้นที่ได้

ประชากรใช้ภาษาไทใหญ่เป็นหลัก และภาษาอื่น ๆ เช่น ภาษาไทยถิ่นเหนือและภาษาไทยกลาง 

สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดแม่ฮ่องสอนและชุมชนหมอกจำแป่ได้ร่วมมือกันที่จะสร้างสรรค์ให้ชุมชนเป็นดินแดนแห่ง "ดอกลั่นทม" (ดอกลีลาวดี) ตามชื่อของหมู่บ้าน "หมอกจำแป่" เพื่อให้เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย และสนับสนุนส่งเสริมด้านการท่องเที่ยวของชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียงที่จะสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนเพิ่มมากขึ้น

กรมประชาสัมพันธ์. (2564). เปิดเส้นทางท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ชุมชนชาวไทใหญ่ บ้านหมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน พร้อมต้อนรับนักท่องเที่ยวเมื่อสถานการณ์ COVID-19 คลี่คลาย. https://www.prd.go.th/

กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. (2567). รายงานข้อมูลตำบลหมอกจำแป่. https://3doctor.hss.moph.go.th/

ฐานข้อมูลองค์ความรู้เกี่ยวกับไทใหญ่ ศูนย์วิจัยวิทยาลัยชุมชนแม่ฮ่องสอน. (ม.ป.ป.). ชุมชนบ้านหมอกจำแป่. http://www.taiyai.org/taiyaidata/

ฐานข้อมูลองค์ความรู้เกี่ยวกับไทใหญ่ ศูนย์วิจัยวิทยาลัยชุมชนแม่ฮ่องสอน. (ม.ป.ป.). วัดหมอกจำแป่. http://www.taiyai.org/taiyaidata/

องค์การบริหารส่วนตำบลหมอกจำแป่ อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน. (2566). อบต.หมอกจำแป่ลงพื้นที่ให้การช่วยเหลือผู้ประสบอุทกภัย. https://www.mokjumpae.go.th/