การเข้ามาตั้งถิ่นฐานของผู้คนในพื้นที่บริเวณชุมชนแถบนี้ จากคำบอกเล่ามีข้อมูลว่า ช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 มีผู้เฒ่าเล่าว่ามีโต๊ะดีละงู ได้เข้ามาอาศัยสร้างบ้านเรือนอยู่แถบชายฝั่งทะเลบริเวณนี้ โดยทำอาชีพประมงเพื่อหาเลี้ยงชีพ ต่อมาโต๊ะดีละงูครอบครัวและมีลูกไม่ทราบจำนวนที่แน่นอน แต่มีคำกล่าวที่เกี่ยวกับลูกของโต๊ะดีละงูไว้ว่า "โต๊ะยูนุ้ยหัวสัน โต๊ะลาหวันหัวโดก โต๊ะยูโต๊ะตีนรอม" เป็นคำกล่าวที่ชาวบ้านพูดต่อ ๆ กันมา ในเวลาต่อมาจำนวนพี่-น้องทั้งหมดที่เป็นลูกของโต๊ะดีละงูก็ได้แยกย้ายไปอยู่ที่อื่น เหลือโต๊ะลาหวันอยู่ที่อาศัยอยู่ที่บ้านหัวหิน โต๊ะลาหวันเป็นคนที่มีนิสัยคล้ายกับนักเลง แต่จะไม่ทำให้ใครเดือดร้อน จึงเป็นคนที่ชาวบ้านยำเกรง และเป็นที่นับหน้าถือตาของชาวบ้านในแถบนั้นมาโดยตลอด ภายหลังเมื่อมีการประกาศใช้นามสกุล ลูกหลานจึงได้นำชื่อโต๊ะลาหวันมาตั้งเป็นนามสกุลว่า ลาหวัน ต่อมาเพี้ยนเป็น ลาวัลย์ บ้างก็นำชื่อ โต๊ะดีละงู มาตั้งเป็นนามสกุลว่า ดีละงู ต่อมาเพี้ยนเป็น ยีละงู เมื่อระยะเวลาผ่านไปลูกหลานก็เพิ่มมากขึ้น พร้อมด้วยมีคนอพยพมาจากที่ต่าง ๆ เข้ามาอาศัยในชุมชนเพิ่มเติม เช่น จากจังหวัดตรัง กระบี่ และเกาะลังกาวี เข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่อาศัยแถบบ้านหัวหินและบริเวณใกล้เคียงมีคนมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง จึงได้มีการขยายที่อยู่อาศัยและทำมาหากินไปตามแนวของชายฝั่ง หมู่ที่ 1 ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล จนเป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ ที่ประกอบด้วยหลายชุมชน

ชุมชนบ้านหัวหิน อยู่ทางทิศตะวันตกของหมู่บ้านปัจจุบัน อยู่ติดทะเลอันดามัน ลักษณะพื้นที่ในขณะนั้นเป็นหาดทรายทอดยาว มีจุดเด่นอยู่ที่ปลายหาดด้านทิศใต้มีหินจำนวนมากยื่นลงไปในทะเล มีรูปร่างและขนาดแตกต่างกันไป เช่น หินรูปร่างคล้ายกับช้างนอนหมอบ อีกทั้งยังมีหินขนาดเล็กอยู่เป็นจำนวนมาก ชาวบ้านเรียก หินลูกช้าง บริเวณหินดังกล่าวมีหอยตีเตบ ซึ่งเป็นแหล่งอาหารของชาวบ้านอย่างหนึ่ง อีกทั้งบริเวณใกล้เคียงยังมีหินลักษณะเกลี้ยงเกลาสีน้ำตาลแดงอยู่กลางหาด เป็นหินที่มีขนาดใหญ่มาก คนแถบนั้นเล่ากันว่าเป็นสถานที่ที่มีคนจำนวนหนึ่งที่นับถือและสักการบูชาโดยนำของมาเซ่นไหว้ เพราะมีความเชื่อว่าเมื่อขอสิ่งใดแล้วจะได้ดังใจ ชาวบ้านเรียกบริเวณหินดังกล่าวว่า ตันหยงบาตู แปลเป็นภาษาไทยว่า แหลมหิน ซึ่งใช้เป็นชื่อเรียกหมู่บ้านเรื่อยมา แต่เมื่อเวลาผ่านมาก็เลยเปลี่ยนมาเรียกว่า หัวหิน

หมู่ที่ 1 ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล เป็นชุมชนขนาดใหญ่ของตำบลละงูที่มีการตั้งบ้านเรือนส่วนใหญ่เลียบไปตามบริเวณชายหาดชายฝั่งทะเลอันดามัน ลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่ของตำบลละงู สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ลูกคลื่นดอนลาดเล็กน้อยกิ่งที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเล โดยทอดตัวจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือสู่ตอนกลางตะวันตกและตอนใต้ของตำบล ซึ่งทางทิศตะวันตกและทิศใต้ของตำบล ประกอบด้วยพื้นที่ป่าชายเลนระดับความสูงของพื้นที่ตั้งแต่ 1-20 เมตร จากระดับน้ำทะเล การใช้ประโยชน์ที่ดินในปัจจุบันมีการทำนาในที่ราบ ปลูกยางพาราและปาล์มน้ำมันในพื้นที่ดินดอน มีการปลูกมะพร้าวและเลี้ยงสัตว์น้ำบริเวณชายฝั่ง สภาพภูมิอากาศ ได้รับอิทธิพลของลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือแบ่งได้ เป็น 2 ฤดู คือ ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือนธันวาคม-พฤษภาคม ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่ปลายเดือนพฤษภาคม-ธันวาคม โดยอิทธิพลลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ มีฝนตกเกือบตลอดฤดู โดยพื้นที่ตำบลละงูมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้ 

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลเขาขาว และตำบลกำแพง
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ทะเลอันดามัน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลอุใดเจริญ อำเภอควนกาหลง ตำบลท่าเรือตำบลแป-ระ ตำบลสาคร อำเภอท่าแพ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลปากน้ำ และชายฝั่งทะเลอันดามัน

บ้านหัวหิน ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล เป็นส่วนหนึ่งของหมู่ที่ 1 บ้านท่าชะมวง ซึ่งมีประชากรในชุมชนอาศัยอยู่ร่วมกันอย่างหนาแน่น จึงมีการแบ่งเป็นชุมชนหลายชุมชน หนึ่งในนั้นคือชุมชนบ้านหัวหิน โดยเป็นประชากรที่อยู่ในกลุ่มวัฒนธรรมมุสลิม มีสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากรหมู่ที่ 1 บ้านท่าชะมวง ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 1,920 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 942 คน ประชากรหญิง 978 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 539 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนธันวาคม 2567)

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: มลายู

บ้านหัวหิน ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล เนื่องด้วยสภาพพื้นที่ตั้งชุมชนที่อยู่ในบริเวณเลียบชายฝั่งทะเลอันดามัน จึงเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการประกอบอาชีพของชาวบ้าน โดยประชากรส่วนใหญ่ในชุมชนบ้านหัวหินจะทำการประมงเป็นอาชีพหลัก ทั้งการเดินเรือประมงชายฝั่ง หรือการทำประมงพื้นบ้าน รวมไปถึงอาชีพที่เกี่ยวข้องกับด้านการทำประมง อาชีพรับจ้างคัดกุ้งกุลาดำ รับจ้างแกะเนื้อปู ฯลฯ การทำประมงพื้นบ้านในชุมชนมีวิธีการและขั้นตอนที่แตกต่างและหลากหลายตามแต่ละช่วงฤดูกาล ชนิดของสัตว์ที่จับ ขนาดและปริมาณที่ต้องการ และความเหมาะสม ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นภูมิปัญญาและทักษะที่เรียนรู้จากประสบการณ์ของชาวบ้าน และได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษที่มีวิถีชีวิตผูกพันกับท้องทะเล ไม่ว่าจะเป็นการใช้อวนปู ลอบปู อวนปลา โป๊ะน้ำตื้นหรือหลาด การลากเบ็ดและการตกเบ็ด การใช้ปาโตะในการจับหอย เช่น หอยหวาน การแกะหอยนางรม เป็นต้น นอกจากนี้ประชากรบางส่วนจะประกอบอาชีพด้านการทำเกษตรกรรม อาชีพรับจ้างทั่วไป รวมไปถึงประชากรบางส่วนที่มีการทำธุรกิจส่วนตัวเป็นอาชีพหลัก

นอกจากสภาพแวดล้อมทางทะเลที่เป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของชาวบ้านด้วยการทำประมงชายฝั่งโดยอาศัยทรัพยากรสัตว์น้ำที่อยู่ภายใต้ท้องทะเลแล้วนั้น ชาวบ้านยังใช้ประโยชน์จากสภาพแวดล้อมทางทะเลในแถบพื้นที่บริเวณชุมชนที่มีความสวยงามให้เกิดประโยชน์ในด้านการท่องเที่ยวของชุมชนอีกด้วย ปัจจุบันชุมชนบ้านหัวหินเป็นชุมชนท่องเที่ยวพื้นที่ธรรมชาติทางทะเล โดยอาศัยต้นทุนเชิงพื้นที่ที่มีอยู่ คือทรัพยากรธรรมชาติและระบบนิเวศท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์และงดงาม ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการดึงดูดนักท่องเที่ยวและผู้คนที่สนใจได้เข้ามาสัมผัสถึงความงดงามของธรรมชาติ วิถีชีวิตชุมชน และกิจกรรมการเรียนรู้ต่าง ๆ โดยการท่องเที่ยวเป็นอีกหนึ่งช่องทางที่สร้างงานสร้างอาชีพให้กับผู้คนในท้องถิ่น ทั้งด้านการค้า การบริการ การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ช่วยสร้างอาชีพเสริมให้สมาชิก มีบริการบ้านพักโฮมสเตย์ บริการเรือเช่าเหมาลำ บริการมัคคุเทศก์ และรับประทานอาหารจากวัตถุดิบท้องถิ่นที่ชาวบ้านหามาได้ในบริเวณพื้นที่ชุมชน

บ้านหัวหิน ตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล ประชากรส่วนใหญ่ในชุมชนจะนับถือศาสนาอิสลาม ดังนั้นวิถีชีวิตของชาวบ้านที่นอกจากจะสัมพันธ์กับการประกอบอาชีพในชีวิตประจำวัน ทั้งด้านการทำประมงพื้นบ้าน อาชีพรับจ้างทั่วไป การทำเกษตรกรรม การค้าขาย หรืออาชีพด้านการท่องเที่ยว การค้าและการบริการ การดำรงชีวิตที่พึ่งพาอาศัยทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลในการดำรงชีพ วิถีชีวิตอันเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนอีกอย่างหนึ่งจึงเกี่ยวเนื่องกับความเชื่อตามหลักศาสนาอิสลาม ซึ่งมีส่วนสำคัญในการดำเนินชีวิตของชาวบ้านเป็นอย่างมาก ชาวบ้านมีการดำเนินชีวิตตามหลักความเชื่อ มีการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาตามหลักคำสอนของศาสนา ตามสิ่งที่ถูกปลูกฝังของคนในชุมชนที่นับถือสืบทอดกันมา การใช้ชีวิตตามวิถีของชุมชนอิสลามยึดตามหลักคำสอนที่ถือปฏิบัติเป็นไปตามหลักเกณฑ์ และหลักการสอดคล้องกันระหว่างข้อบัญญัติของศาสนา กับกฎหมายตามระบอบประชาธิปไตย มีการประกอบพิธีกรรมที่ชัดเจน เช่น การละหมาดประจำวัน การละหมาดในวันศุกร์ การถือศีลอด วันอีดิลฟิตรี กับวันอีดิลอัฎฮา (วันฮารีรายอ) เปรียบเสมือนวันปีใหม่ของชาวมุสลิมมีการเฉลิมฉลองกันตามวัฒนธรรมดั้งเดิม โดยมีมัสยิดบ้านหัวหินประจำชุมชนเป็นศูนย์รวมศรัทธาและศูนย์กลางทางความเชื่อของชาวบ้าน

 

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ชายหาดบางศิลาและชายหาดทุ่งนุ้ย ชายหาดอ่าวทุ่งนุ้ย เป็นแหล่งธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีทิวป่าโกงกางเป็นแนวเขตอนุรักษ์สัตว์น้ำทางทะเลของตำบลละงู มีความอุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ระบบนิเวศของสัตว์น้ำให้นักท่องเที่ยว นักศึกษาและผู้ที่มาเยี่ยมชมได้ศึกษาเรียนรู้ ทางองค์การบริหารส่วนตำบลละงูพยายามที่จะพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวโดยตัดถนนเลียบชายฝั่งเริ่มจาก หมู่ที่ 14 ถึง หมู่ที่ 1 บริเวณชายหาดโดยเฉพาะหมู่ที่ 1 จะมีเรือหางยาวที่จะบริการนำเที่ยวไปเยี่ยมชมพื้นที่เกาะและทำกิจกรรมต่าง ๆ ไม่ว่าจะไปเที่ยวเกาะ หรือตกปลา อาจจะเช้าไปเย็นกลับหรือพักค้างคืนตามความเหมาะสม

เกาะลิดีความมหัศจรรย์ของเกาะฝาแฝด ตั้งอยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะเภตรา ประมาณ 5 กิโลเมตร บนเกาะมีหน้าผาและถ้ำเป็นที่อาศัยของนกนางแอ่น มีหาดทรายขาวและมีเวิ้งอ่าวยื่นเข้าไปในเกาะ เหมาะสำหรับเล่นน้ำทะเล และกางเต็นท์พักแรม เกาะลิดีประกอบด้วยเกาะสำคัญ 2 เกาะ คือ เกาะลิดีใหญ่กับเกาะลิดีน้อย ขนาดไล่เลี่ยกัน เรียกว่าเป็นเกาะแฝดก็ได้ และมีเกาะเล็ก ๆ เสมือนบริวารตั้งอยู่ใกล้เคียงอีก 3-4 เกาะ โดยสภาพภูมิศาสตร์แล้ว จัดอยู่ในหมู่เกาะเขาใหญ่ เกาะลิดีตั้งอยู่ในหมู่ที่ 1 ตำบลละงู อยู่ไม่ไกลจากอ่าวนุ่น ห่างจากฝั่งหมู่บ้านหัวหิน หมู่ที่ 1 ตำบลละงู ประมาณ 1 กิโลเมตร เรือแล่นใช้เวลาไม่นานนัก ลิดีเป็นภาษามลายูแปลว่า "ไม้เรียว" เป็นเกาะที่มีนกนางแอ่นชุกชุม ทุกวันนี้อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะเภตรา ทางการได้ปลูกสร้างอาคารหน่วยพิทักษ์อุทยาน และที่พักผ่อนสำหรับนักท่องเที่ยวไว้บนเกาะลิดีน้อย สามารถลงเรือได้ ทั้งท่าเรียบบ้านหัวหิน ท่าเทียบเรืออุทยานหมู่เกาะเภตรา (อ่าวนุ่น) ท่าเทียบเรือปากบารา เสน่ห์ของเกาะลิดีอยู่ที่การเป็นเกาะคู่แฝด มีธรรมชาติที่หลากหลาย ได้แก่ หาดทราย ป่าไม้บนภูเขา ป่าชายเลน โขดหินที่มีรูปร่างประหลาดตามริมหาด เมื่อน้ำลดจะกลายเป็นทางเดินเท้า ลัดเลาะไปตามชายหาดและป่าชายเลน ไปยังเขาหินเล็ก ๆ ตั้งอยู่ตอนเหนือ มีก้อนหิน ก้อนใหญ่น้อยกลมมนอยู่เรียงราย ต้องคอยจังหวะน้ำลงจึงจะเดินทางไปได้ พอน้ำเริ่มขึ้นต้องรีบเดินทางกลับ การเดินทางไปเที่ยวที่เกาะลิดีใช้วิธีการไปกลับก็ได้ ทางอุทยานก่อสร้างบ้านพักสำหรับนักท่องเที่ยวและมีสถานที่สำหรับกางเต็นท์พักแรมได้ด้วย

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ:

ในอดีตพื้นที่ชุมชนบ้านหัวหินเคยเกิดปัญหาด้านสภาวะแวดล้อมในพื้นที่ จากพฤติกรรมการดำรงชีวิตและการประกอบอาชีพที่เป็นอยู่อย่างไม่คำนึงถึงผลกระทบของชาวบ้าน การประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านมีการใช้เครื่องมือจับสัตว์น้ำผิดประเภท เช่น อวนรุน อวนลาก ยาเบื่อ ระเบิดปลา โดยไม่คำนึงถึงผลกระทบต่อสัตว์น้ำ เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้สัตว์น้ำลดลง

ต่อมาประมาณช่วง ปี 2540 ได้มีองค์กรพัฒนาเอกชนเข้ามาในพื้นที่บ้านหัวหิน หมู่ที่ 1 ตำบลละงู เข้ามาพูดคุยถึงปัญหาของชาวประมงพื้นบ้าน สำหรับปัญหาที่เกิดขึ้นในขณะนั้นคือ สัตว์น้ำชายฝั่งลดน้อยลง สาเหตุมาจากการใช้ยาเบื่อปลา ระเบิดปลา เรืออวนรุน อวนลาก ทางเจ้าหน้าที่ร่วมกับชาวบ้านได้ปรึกษาหารือเพื่อหาแนวทางแก้ไข เช่น ได้เข้าไปพูดคุยกับคนที่ทำเรืออวนรุน ให้เลิกทำการจับสัตว์น้ำที่ผิดวิธีโดยไม่คำนึงถึงผลกระทบระยะยาว และได้ประสานงานกับหน่วยงานของรัฐ ให้เข้ามาช่วยดำเนินการแก้ไข ขณะนั้นชาวบ้านจึงได้ดำเนินกิจกรรมการอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลอย่างต่อเนื่อง จนหมดปัญหาการใช้เรืออวนรุน และการใช้เครื่องมือที่ไม่เหมาะสมอื่นๆ ทำให้ระบบนิเวศและทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลในบริเวณพื้นที่ชุมชนฟื้นฟูมากขึ้น และกลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง

พื้นที่ซ้อนทับ:
อุทยานแห่งชาติ: หมู่เกาะเภตรา

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ศิริวรรณ วัจนเทพินทร์. (2548). โครงการศึกษากระบวนการถอดบทเรียนการบริหารจัดการกลุ่มออมทรัพย์บ้านหัวหิน อำเภอละงู จังหวัดสตูล: รายงานฉบับสมบูรณ์. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.

องค์การบริหารส่วนตำบลละงู. (2564). แผนพัฒนาท้องถิ่น (พ.ศ.2566-2570). องค์การบริหารส่วนตำบลละงู อำเภอละงู จังหวัดสตูล.

สำนักงานคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย. มัสยิดบ้านหัวหิน. สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2568, จาก https://www.cicot.or.th/th/mosque/detail/

ชุมชนท่องเที่ยวบ้านหัวหิน อ.ละงู จ สตูล  (สบายดีสตูล). (2564). ภาพบ้านหัวหิน. สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/p/

ชุมชนท่องเที่ยวบ้านหัวหิน อ.ละงู จ สตูล  (สบายดีสตูล). (2565). ภาพบ้านหัวหิน. สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/p/

ชุมชนท่องเที่ยวบ้านหัวหิน อ.ละงู จ สตูล  (สบายดีสตูล). (2566). ภาพบ้านหัวหิน. สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2568, จาก https://www.facebook.com/p/