ชุมชนวัดอรัญญิกาวาส ตั้งอยู่ในเขต ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม ถือเป็นชุมชนดั้งเดิมที่มีประวัติความเป็นมายาวนาน ทั้งด้านศาสนา วัฒนธรรม และการตั้งถิ่นฐาน โดยมีวัดอรัญญิกาวาสเป็นศูนย์กลางของชุมชนมาโดยตลอด

ชุมชนเริ่มก่อตั้งขึ้น ช่วงปี พ.ศ. 2470-2480 โดยมีประชาชนกลุ่มแรกอพยพมาตั้งถิ่นฐานจากพื้นที่รอบ ๆ จังหวัดนครพนม เช่น บ้านนาถ่อน บ้านท่าค้อ บ้านโพนสวรรค์ ฯลฯ

วัดอรัญญิกาวาส เริ่มสร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2472 โดย หลวงปู่เสาร์ กนุตสีโล พระป่าผู้เคร่งครัดในธรรมวินัย ซึ่งเดินธุดงค์มาปักกลดและจำพรรษาในพื้นที่ป่าละเมาะกลางเมืองนครพนมในขณะนั้น ด้วยความศรัทธาของชาวบ้านในละแวกนั้น จึงรวมตัวกันสร้างวัดขึ้นและตั้งชื่อว่า “วัดอรัญญิกาวาส” หมายถึงวัดในป่าวัดนี้ได้รับ พระราชทานวิสุงคามสีมา อย่างเป็นทางการในปี พ.ศ. 2493 และกลายเป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชนโดยตลอด

ลักษณะพื้นที่โดยรวมเป็น ที่ราบลุ่มริมแม่น้ำโขง ดินมีความอุดมสมบูรณ์เหมาะสำหรับการเพาะปลูกขนาดย่อมและการอยู่อาศัย

อาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อกับชุมชนบ้านดอนยม พื้นที่ใกล้โรงพยาบาลนครพนม
• ทิศใต้ ติดต่อกับชุมชนบ้านห้อม ใกล้กับตลาดสดและศูนย์ราชการ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับแม่น้ำโขง เป็นแนวพรมแดนธรรมชาติ ไทย-ลาว
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับถนนชยางกูร และชุมชนศรีเทพ ถนนสายหลักของเมืองนครพนม

ชุมชนวัดอรัญญิกาวาส มีระบบเครือญาติแบบขยายโดยสมาชิกหลายรุ่นมักอาศัยอยู่ใกล้ชิดกันในละแวกเดียวกัน ครัวเรือนหนึ่งมักมี พ่อแม่ ลูกหลาน และบางครั้งมีปู่ย่าตายาย อยู่ร่วมบ้านหรือบ้านติดกัน สมาชิกครอบครัวมีบทบาทต่อกันอย่างชัดเจน เช่น ผู้สูงอายุเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ เด็กต้องให้ความเคารพ “ไหว้ผู้เฒ่าผู้แก่” เสมอ เมื่อมีงานบุญ งานศพ หรือกิจกรรมชุมชน มักใช้แรงงานในเครือญาติช่วยกันเสมอ เช่น การหุงหาอาหาร ตั้งโรงทาน จัดดอกไม้ธูปเทียน เครือญาติยังเป็นเครือข่ายทางเศรษฐกิจ เช่น การรวมกลุ่มอาชีพ การฝากลูกหลานเรียนหรือทำงานร่วมกัน การแต่งงานนิยมภายในกลุ่มชาติพันธุ์หรือภายในชุมชนเดียวกัน คู่แต่งงานที่มีบ้านอยู่ไกล มักสร้างบ้านหลังใหม่ใกล้บ้านฝ่ายหญิง (ลักษณะกึ่ง “อยู่เย้าเฝ้าบ้าน”) ชาติพันธุ์ลาว (ลาวพวน / ลาวเวียง / ลาวโซ่ง): เป็นกลุ่มใหญ่ที่สุดในชุมชน สืบเชื้อสายมาจากผู้อพยพชาวลาวในอดีตที่เข้ามาตั้งรกรากตั้งแต่ยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น

ประชากรกลุ่มนี้ประกอบอาชีพหลักคือ เกษตรกรรม การประมง และการค้าขายตามแม่น้ำโขง โดยใช้พื้นที่บริเวณใกล้ริมแม่น้ำในการดำรงชีวิต

กุมภาพันธ์ : กิจกรรมท่องเที่ยววัฒนธรรมเวียดนาม สาธิตการทำอาหารเวียดนาม และแสดงศิลปวัฒนธรรม เช่น การแต่งชุดอ๋าวใหญ่

เมษายน : ประเพณีไหว้พระจันทร์ (เทศกาลเวียดนาม) จัดงานไหว้พระจันทร์แบบชาวเวียดนาม มีการทำขนมไหว้พระจันทร์และพิธีกรรมต่าง ๆ

พฤษภาคม : วันวิสาขบูชา (ประเพณีไทย) ทำบุญตักบาตร และร่วมทำกิจกรรมทางศาสนา

กรกฎาคม : งานเก็บเกี่ยวและขอบคุณพระแม่โพสพ ชาวบ้านร่วมกันขอบคุณพระแม่โพสพ และจัดงานเก็บเกี่ยวข้าวตามวิถีเกษตรอินทรีย์

กันยายน : ประเพณีบุญออกพรรษา ทำบุญตักบาตรและปล่อยโคมไฟลอยในน้ำ เป็นการบูชาพระและขอพร

พฤศจิกายน : กิจกรรมอบรมเกษตรอินทรีย์และตลาดชุมชน จัดอบรมและแลกเปลี่ยนความรู้ด้านเกษตรอินทรีย์ พร้อมตลาดสินค้าท้องถิ่น

ธันวาคม : งานเลี้ยงสังสรรค์และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมไทย-เวียดนามกิจกรรมสังสรรค์ในชุมชน พร้อมแสดงศิลปวัฒนธรรมและอาหารท้องถิ่นสองชาติ

ทุนมนุษย์ ชาวบ้านมีความรู้และทักษะทางวัฒนธรรมเวียดนามและไทย เช่น ภาษา ประเพณี การทำอาหาร และงานฝีมือ มีความชำนาญในเกษตรอินทรีย์และวิธีการเกษตรแบบยั่งยืน ความร่วมมือและความสามัคคีในชุมชนสูง ทำให้สามารถจัดกิจกรรมและพัฒนาชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ทุนสังคม มีเครือข่ายความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นระหว่างสมาชิกในชุมชนและระหว่างชุมชนกับหน่วยงานภายนอก เช่น เทศบาลตำบล หน่วยงานท่องเที่ยว และองค์กรพัฒนาเอกชน การรวมกลุ่มวิสาหกิจชุมชนและกลุ่มอาชีพต่าง ๆ ช่วยเพิ่มพลังในการพัฒนาและสร้างรายได้

ทุนวัฒนธรรม วัฒนธรรมไทย-เวียดนามที่โดดเด่น เช่น ประเพณี อาหาร ชุดประจำชาติ และภาษาถิ่นที่ได้รับการอนุรักษ์อย่างดี อนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์และสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่ช่วยดึงดูดนักท่องเที่ยว

ทุนธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พื้นที่การเกษตรที่อุดมสมบูรณ์และมีการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน แหล่งน้ำธรรมชาติและพื้นที่ชุ่มน้ำที่ใช้ประโยชน์ในกิจกรรมประมงและการเกษตร

ทุนเศรษฐกิจ รายได้จากเกษตรอินทรีย์ งานฝีมือ และกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชน เช่น โฮมสเตย์และการจัดกิจกรรมวัฒนธรรม การรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจ เช่น วิสาหกิจชุมชน ช่วยเพิ่มโอกาสทางการตลาดและการเข้าถึงแหล่งทุน

• ภาษาไทย : เป็นภาษาหลักที่ใช้ในการติดต่อสื่อสารทั่วไป การศึกษา และราชการ ชาวบ้านส่วนใหญ่พูดภาษาไทยได้ดีและใช้ในชีวิตประจำวัน
• ภาษาเวียดนาม : เป็นภาษาถิ่นสำคัญที่ชาวบ้านเวียดนามที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานยังคงใช้สืบทอดกันมา ใช้ในการสื่อสารในครอบครัวและกิจกรรมทางวัฒนธรรม เช่น ประเพณี การสวดมนต์ หรือพิธีกรรมต่าง ๆ ภาษาเวียดนามในชุมชนนี้เป็นสำเนียงเวียดนามกลาง ซึ่งมีเอกลักษณ์เฉพาะ
• ภาษาถิ่นอีสาน : เนื่องจากพื้นที่ตั้งอยู่ในภาคอีสานของประเทศไทย ชาวบ้านบางส่วนโดยเฉพาะคนรุ่นใหม่อาจใช้ภาษาอีสานเป็นภาษาพูดในชีวิตประจำวัน ภาษานี้ช่วยเชื่อมความสัมพันธ์กับชุมชนใกล้เคียง

ธนัฎฐา จันทร์เต็ม. (2559). คำเรียกญาติภาษาเวียดนามในจังหวัดนครพนม : กรณีศึกษาคนไทยเชื้อสายเวียดนามในชุมชนวัดอรัญญิกาวาส ตำบลในเมือง และหมู่บ้านนาจอก ตำบลหนองญาติ อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม. วิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโท. มหาวิทยาลัยนเรศวร.

108 พระเกจิ. (2565). หลวงปู่บุญมา มหายโส ศิษย์อุปัฎฐากรับใช้ หลวงปู่เสาร์ กันตสีโล และหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต อย่างใกล้ชิด. สืบค้นจาก https://www.108prageji

ปิยะวัฒ. (ม.ป.ป.). วัดอรัญญิกาวาส. สืบค้นจาก https://books.classstart.org