สมัยอยุธยา-รัตนโกสินทร์ตอนต้น เป็นพื้นที่ป่าดง มีชุมชนเล็กๆ กระจายตัวอยู่ตามลำห้วย ใช้ทรัพยากรธรรมชาติในการดำรงชีวิต เช่น ล่าสัตว์ ทำไร่

ประมาณปี พ.ศ. 2480-2500 มีการรวมกลุ่มตั้งหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ คนอพยพจากภาคอีสานเข้ามาตั้งถิ่นฐาน (โดยเฉพาะจากขอนแก่น) นำเอาวัฒนธรรม “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” และภาษาอีสานเข้ามาด้วย

พ.ศ. 2500–2540 วิถีชีวิตเน้นเกษตรกรรม เช่น ทำนา เลี้ยงสัตว์ ปลูกปอ ปลูกมันสำปะหลัง และเริ่มมีระบบโรงเรียน วัด พื้นฐานในหมู่บ้าน

หลังปี 2540เริ่มก่อตั้ง กลุ่มทอผ้าไหมลายสร้อยดอกหมาก ซึ่งกลายเป็นสินค้าชุมชนเด่นระดับจังหวัด

พ.ศ. 2560 เป็นต้นมาพัฒนาเป็น ชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี โดยมี “ฟาร์มควายนมบ้านกุดรัง” เป็นหัวใจหลักในการเรียนรู้เชิงเกษตรและวิถีชีวิต

ลักษณะเป็นพื้นที่ ที่ราบเชิงเขา ตะวันตกของจังหวัดนครนายก มีความอุดมสมบูรณ์สูง เพราะได้รับน้ำจากลำธารธรรมชาติ เช่น แม่น้ำนครนายก คลองกุดรัง (ที่มาของชื่อหมู่บ้าน) เหมาะกับการทำเกษตรแบบผสมผสาน เช่น ปลูกข้าว ปลูกพืชผักสวนครัว เลี้ยงควายนม (โดยเฉพาะพันธุ์มูร่าห์)   อาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อกับบ้านหนองยาง และพื้นที่ป่าแนวเขตอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่
• ทิศใต้ บ้านคลองขวาง และเขตต่อกับตำบลพรหมณี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ บ้านเนินเขา บ้านท่าช้าง
• ทิศตะวันตก บ้านคลองใหญ่ และลำคลองธรรมชาติที่ไหลมาจากเขาใหญ่

 

บ้านกุดรัง หมู่ที่ 4 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก มีประชากร 873 คน เป็นประชากรชาย 440 คน และประชากรหญิง 433 คน มีกลุ่มชาติพันธุ์ลาว ชุมชนบ้านกุดรังมีต้นกำเนิดจากการอพยพของชาวลาวจากภาคอีสานในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 25 (ราว พ.ศ. 2400–2500)

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: ลาวเวียง

ชาวบ้านในบ้านกุดรังประกอบอาชีพที่เน้นการพึ่งพาธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยมีอาชีพหลักที่สำคัญดังนี้  

1. เกษตรกรรม (พืชผสมผสาน) ปลูกข้าว  เป็นฐานการดำรงชีวิตของหลายครัวเรือน ปลูกพืชผักสวนครัว  เช่น พริก มะเขือ ฟักทอง ผลไม้พื้นบ้าน มะม่วง กล้วย มะพร้าว ฯลฯ บางครอบครัวทำ เกษตรอินทรีย์ เพื่อขายตรงให้ผู้บริโภคหรือตลาดชุมชน
2. การเลี้ยงสัตว์ โดยเฉพาะ การเลี้ยงควายนมพันธุ์มูร่าห์ ควายนมเหล่านี้ให้น้ำนมคุณภาพสูง นำไปผลิตเป็น นมสด ไอศกรีม ขนมหวานและผลิตภัณฑ์นมแปรรูปอื่นๆ จึงกลายเป็นจุดเด่นของ “ฟาร์มควายนมบ้านกุดรัง” ซึ่งดึงดูดนักท่องเที่ยวและสร้างรายได้อย่างยั่งยืน

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

• นางสมจิตร บุรีนอก  ผู้นำกลุ่มทอผ้าไหมลายสร้อยดอกหมาก
• นางไพเราะ ชินสุทธิ์  ครูภูมิปัญญาด้านการพัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้าไหม

ทุนทางธรรมชาติ พื้นที่เกษตรอุดมสมบูรณ์ ลำคลอง “กุดรัง” และแม่น้ำนครนายก มีป่าไม้บางส่วนและเขตเชิงเขาใกล้อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่   ทุนทางสังคม ความร่วมมือของคนในชุมชน (สมัชชา, กรรมการหมู่บ้าน, กลุ่มอาชีพ) มีผู้นำชุมชนเข้มแข็ง เช่น ผู้นำกลุ่มเลี้ยงควาย, ผู้นำกลุ่มทอผ้า มีวัด โรงเรียน ศูนย์การเรียนรู้ ทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมของคนในหมู่บ้าน   ทุนทางปัญญา / ภูมิปัญญาท้องถิ่น การทอผ้าไหมลาย “สร้อยดอกหมาก” (ลายเฉพาะถิ่น) ความรู้เรื่องการเลี้ยงควายนมพันธุ์มูร่าห์ ความรู้ในการแปรรูปอาหาร / สมุนไพรพื้นบ้าน   ทุนทางเศรษฐกิจ  กลุ่มอาชีพที่เข้มแข็ง เช่น กลุ่มทอผ้า, ฟาร์มควายนม รายได้จาก OTOP, ท่องเที่ยวชุมชน, ผลิตภัณฑ์แปรรูป วิสาหกิจชุมชน และกองทุนหมู่บ้าน   ทุนทางวัฒนธรรม  ประเพณีฮีตสิบสอง คองสิบสี่ ภาษาอีสานดั้งเดิม, เพลงพื้นบ้าน, พิธีกรรมบวงสรวงปู่ตา การแต่งกายด้วยผ้าทอมือในงานบุญ   ทุนทางกายภาพ  ถนนคอนกรีตและเส้นทางเกษตรเข้าถึงทั่วหมู่บ้าน มี “ฟาร์มควายนมบ้านกุดรัง” เป็นศูนย์กลางกิจกรรม ระบบน้ำใช้ / ไฟฟ้า / อินเทอร์เน็ตเข้าถึงทุกครัวเรือน

ภาษาไทย ใช้เป็นภาษาหลักในการติดต่อสื่อสาร

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

พาเที่ยว "บ้านกุดรัง หมู่ 4 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก" หนึ่งในชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี จังหวัดนครนายก

เที่ยวรางวัลหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบทฤษฎีใหม่ ที่นี่มีศูนย์อนุรักษ์ควายไทย ชวนชมการแสดงของควายไทย ร่วมกิจกรรมเรียนรู้การทำนาขั้นตอนต่างๆโดยชาวบ้านได้ร่วมกันพัฒนาสินค้า OTOP ทั้งของกินและของใช้ ไม่ว่าจะเป็นหมูสวรรค์หมูแดดเดียวแสนอร่อย เผือกฉาบกล้วยฉาบเคี้ยวเพลินแวะซื้อพรมเช็ดเท้าสีสวยฝีมือคุณป้าก่อนกลับบ้าน

.. เที่ยวให้สนุก สุขสบาย ผ่อนคลายอารมณ์ ต้องมาดื่มนมควายที่บ้านกุดรัง ..

บ้านกุดรัง หมู่ 4 ตำบลสาริกา อำเภอเมืองนครนายก

กรมการปกครอง. (2567). สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร. สืบค้นจาก https://stat.bora.dopa.go.th

วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. (2566). ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการทอผ้าไหมในบ้านกุดรัง. วารสารพัฒนศาสตร์, 18(2), 45–59.

สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.). (2564). การพัฒนาชุมชนท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านกุดรัง. สืบค้นจาก https://doi.nrct.go.th

องค์การบริหารส่วนตำบลสาริกา. (ม.ป.ป.). ข้อมูลสภาพทั่วไป. สืบค้นจาก https://sarika.go.th