บ้านแม่ยางห้าเป็นหมู่บ้านหนึ่งในตำบลบ่อแก้ว ซึ่งพื้นที่ดังกล่าวเดิมขึ้นกับตำบลแม่สาบ ในอำเภอแม่ริม ก่อนที่จะจัดตั้งอำเภอสะเมิง แล้วตั้งเป็นตำบลบ่อแก้วมานานกว่า 60 ปี หมู่บ้านแม่ยางห้าเกิดจากการขยายตัวของหมู่บ้านเก่า เช่น บ้านห้วยฟานเหนือ บ้านปางมะโอ และบ้านดง โดยกลุ่มชาวหลากชาติพันธุ์—กะเหรี่ยง (ปกาเกอะญอ) ม้ง ไทลื้อ อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานกระจายเป็นหลายหมู่บ้าน รวมถึงแม่ยางห้าด้วย

ชุมชนบ้านแม่ยางห้า ตั้งอยู่ในหมู่ที่ 4 ของตำบลบ่อแก้ว ซึ่งอยู่ในอำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ภูเขา สภาพลาดชัน ดินส่วนใหญ่เป็นดินร่วนผสมลูกรังหรือทราย เหมาะแก่ปลูกพืชเมืองหนาวบางชนิด โดยบ้านแม่ยางห้า มีอาณาเขตติดต่อกับ ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลยั้งเมิน อำเภอสะเมิง และตำบลแม่แดด อำเภอกัลยาณิวัฒนา
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลยั้งเมิน ตำบลแม่สาบ และตำบลสะเมิงใต้ อำเภอสะเมิง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลแม่นาจร และตำบลแม่แดด อำเภอกัลยาณิวัฒนา

บ้านแม่ยางห้า โดยสถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร (รายเดือน) สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง รายงานจำนวนประชากร หมู่ที่ 4 บ้านแม่ยางห้า ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ มีจำนวนประชากรทั้งสิ้น 823 คน โดยแยกเป็นประชากรชาย 412 คน ประชากรหญิง 411 คน จำนวนหลังคาเรือนทั้งสิ้น 287 หลังคาเรือน (ข้อมูลเดือนมกราคม 2568)

กลุ่มสตรอว์เบอร์รี่ อินทรีย์ บ้านแม่ยางห้า กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกสตรอว์เบอร์รี่อินทรีย์บ้านแม่ยางห้า ตั้งอยู่ที่บ้านแม่ยางห้า หมู่ที่ 4 ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นกลุ่มเกษตรกรที่รวมตัวกันโดยสมัครใจ เพื่อเปลี่ยนแนวทางการทำเกษตรจากแบบใช้สารเคมีไปสู่ระบบเกษตรอินทรีย์เต็มรูปแบบ ภายหลังจากที่สมาชิกในชุมชนเริ่มตระหนักถึงผลกระทบต่อสุขภาพของตนเองและสิ่งแวดล้อมจากการใช้สารเคมี กลุ่มเกษตรกรนี้ได้รับการสนับสนุนและองค์ความรู้จากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ โครงการพื้นที่สูงไทย–นอร์เวย์ รวมถึงเทศบาลตำบลบ่อแก้ว ในการฝึกอบรมเทคนิคการปลูกพืชอินทรีย์ การใช้ปุ๋ยชีวภาพ การควบคุมโรคและแมลงด้วยชีวภัณฑ์ และการดูแลผลผลิตอย่างปลอดภัย

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

ทุนเศรษฐกิจ

การทำเกษตรเชิงพาณิชย์ เช่น สตรอว์เบอร์รี กาแฟ และผักเมืองหนาว ใช้เครื่องมือทางการเกษตรพื้นฐาน (เครื่องจักรเบา อุปกรณ์แปรรูปเล็ก) และทุนเงินหมุนเวียนของชุมชน

ทุนด้านกายภาพ

พื้นที่บ้านแม่ยางห้า ตำบลบ่อแก้วมีลักษณะภูมิประเทศที่ประกอบด้วยพื้นที่ป่าไม้ประมาณร้อยละ 50 และพื้นที่เกษตรกรรมที่แทรกสลับกันอยู่ทั่วไป โดยเฉพาะในตอนกลางของตำบลใช้ประโยชน์ทั้งเพื่อที่อยู่อาศัยและเพื่อการเกษตร เช่น พืชไร่ นาข้าว และพืชสวน

• ลักษณะของดินและธรณีวิทยา พื้นที่บ้านแม่ยางห้า ตำบลบ่อแก้วมีความหลากหลายในด้านธรณีวิทยา หินที่พบมีตั้งแต่หินอายุพรีแคมเบรียน เช่น หินแปรเกรดสูง หินไนส์ หินชีสต์ และหินแคลก์-ซิลิเกต ปรากฏชัดในทิศเหนือของพื้นที่ ส่วนตอนกลางพบหินไบโอไทต์แกรนิตและหินมัสโคไวต์แกรนิต ซึ่งเป็นหินแกรนิตเนื้อปานกลางถึงเนื้อหยาบ ด้านทิศใต้มีหินมิกมาไทต์ ซึ่งประกอบด้วยหินไนส์ หินชีสต์ และหินควอร์ตไซต์ แนวรอยแตกทางธรณีวิทยาเกิดขึ้นอย่างหนาแน่น โดยเฉพาะในแนวตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ และแนวเหนือ-ใต้ ซึ่งส่งผลต่อการไหลของน้ำผิวดิน พื้นที่ราบระดับสูงมีชั้นตะกอนยุคปัจจุบันสะสมตัวอยู่ เช่น ตะกอนกรวด ทราย ทรายแป้ง และตะกอนตะพัก ซึ่งเหมาะสมต่อการเพาะปลูกและตั้งถิ่นฐานของชุมชน
• ลักษณะของแหล่งน้ำ แหล่งน้ำที่สำคัญในพื้นที่คือ ลำน้ำแม่บ่อแก้ว ไหลจากทิศเหนือลงสู่ทิศใต้ ครอบคลุมพื้นที่ราบในตอนกลางของตำบล ซึ่งเป็นที่ตั้งของบ้านเรือนและพื้นที่เกษตรกรรม น้ำจากลำน้ำนี้ยังรองรับน้ำที่ไหลหลากมาจากพื้นที่เขาสูงทั้งสองฝั่งของตำบลอีกด้วย
• ลักษณะของป่าไม้พื้นที่ป่าของตำบลบ่อแก้วประกอบด้วยป่าหลัก 3 ประเภท ได้แก่:

ป่าสนเขา (Pine Forest): พบในพื้นที่สูงระดับ 200 – 1,200 เมตรจากระดับน้ำทะเล ดินมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ มักเป็นดินปนทรายหรือดินลูกรัง พรรณไม้สำคัญคือสนสองใบและสนสามใบ รวมถึงต้นก่อชนิดต่าง ๆ

ป่าดิบแล้ง (Dry Evergreen Forest): พบตามหุบเขาที่สูงประมาณ 500 เมตร ปริมาณน้ำฝนราว 1,000 มม./ปี พรรณไม้หลักอยู่ในวงศ์ยาง เช่น ตะเคียน ก่อมะค่าโมง รวมถึงไม้พื้นล่างอย่างไผ่และปาล์มหวาย

ป่าเบญจพรรณ (Mixed Deciduous Forest): พบในระดับความสูง 300 – 500 เมตรขึ้นไป ดินมักเป็นดินร่วนปนทราย ไม่สามารถเก็บความชุ่มชื้นได้ดี ต้นไม้ส่วนใหญ่ผลัดใบในฤดูแล้ง ทำให้เกิดไฟป่าเป็นประจำ พรรณไม้สำคัญ เช่น สัก เก็ดแดง งิ้วป่า และไม้พื้นล่างอย่างหญ้าและไผ่หลากหลายชนิด

ทุนสังคม

กลุ่มสตรอว์เบอร์รี่ อินทรีย์ บ้านแม่ยางห้า กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกสตรอว์เบอร์รี่อินทรีย์บ้านแม่ยางห้า ตั้งอยู่ที่บ้านแม่ยางห้า หมู่ที่ 4 ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นกลุ่มเกษตรกรที่รวมตัวกันโดยสมัครใจ เพื่อเปลี่ยนแนวทางการทำเกษตรจากแบบใช้สารเคมีไปสู่ระบบเกษตรอินทรีย์เต็มรูปแบบ ภายหลังจากที่สมาชิกในชุมชนเริ่มตระหนักถึงผลกระทบต่อสุขภาพของตนเองและสิ่งแวดล้อมจากการใช้สารเคมี กลุ่มเกษตรกรนี้ได้รับการสนับสนุนและองค์ความรู้จากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ โครงการพื้นที่สูงไทย–นอร์เวย์ รวมถึงเทศบาลตำบลบ่อแก้ว ในการฝึกอบรมเทคนิคการปลูกพืชอินทรีย์ การใช้ปุ๋ยชีวภาพ การควบคุมโรคและแมลงด้วยชีวภัณฑ์ และการดูแลผลผลิตอย่างปลอดภัย

บ้านแม่ยางห้า หมู่ที่ 4 ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง กลุ่มผู้สูงอายุและในงานวัฒนธรรม ส่วนภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) ใช้กันอย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน ขณะที่ภาษาไทยกลางใช้ในการศึกษาและติดต่อราชการ

ด้านเศรษฐกิจ:

การทำเกษตรเชิงพาณิชย์ เช่น สตรอว์เบอร์รี กาแฟ และผักเมืองหนาว ใช้เครื่องมือทางการเกษตรพื้นฐาน (เครื่องจักรเบา อุปกรณ์แปรรูปเล็ก) และทุนเงินหมุนเวียนของชุมชน

 

ด้านสังคมและประชากร:

กลุ่มสตรอว์เบอร์รี่ อินทรีย์ บ้านแม่ยางห้า กลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกสตรอว์เบอร์รี่อินทรีย์บ้านแม่ยางห้า ตั้งอยู่ที่บ้านแม่ยางห้า หมู่ที่ 4 ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นกลุ่มเกษตรกรที่รวมตัวกันโดยสมัครใจ เพื่อเปลี่ยนแนวทางการทำเกษตรจากแบบใช้สารเคมีไปสู่ระบบเกษตรอินทรีย์เต็มรูปแบบ ภายหลังจากที่สมาชิกในชุมชนเริ่มตระหนักถึงผลกระทบต่อสุขภาพของตนเองและสิ่งแวดล้อมจากการใช้สารเคมี กลุ่มเกษตรกรนี้ได้รับการสนับสนุนและองค์ความรู้จากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ โครงการพื้นที่สูงไทย–นอร์เวย์ รวมถึงเทศบาลตำบลบ่อแก้ว ในการฝึกอบรมเทคนิคการปลูกพืชอินทรีย์ การใช้ปุ๋ยชีวภาพ การควบคุมโรคและแมลงด้วยชีวภัณฑ์ และการดูแลผลผลิตอย่างปลอดภัย

ด้านการศึกษา:

โรงเรียนบ้านแม่ยางห้าได้รับการสนับสนุนจาก “ซีพี ออลล์-เซเว่น” ในโครงการส่งเสริมการศึกษาแบบใหม่ที่เน้นการเรียนรู้เชิงปฏิบัติและอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยเฉพาะการทอผ้าพื้นเมือง ซึ่งช่วยให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้ทักษะและวัฒนธรรมควบคู่ไปกับการสร้างอาชีพที่ยั่งยืนในอนาคต โครงการนี้ไม่เพียงแต่ส่งเสริมการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม แต่ยังเป็นการเปิดโอกาสให้ชุมชนสามารถพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาเพื่อสร้างรายได้และความมั่นคงทางเศรษฐกิจ

กำลังอยู่ระหว่างจัดทำข้อมูล

กรมการปกครอง. (2568). รายงานทะเบียนราษฎรและประชากร. กระทรวงมหาดไทย. สืบค้นเมือ 30 กรกฎาคม 2568. https://stat.bora.dopa.go.th

กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา. (2564). ชุมชนบ้านแม่ยางห้าและอมลง อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.eef.or.th/community

องค์การบิหารส่วนตำบลบ่อแก้ว. (2567). ข้อมูลชุมชนบ้านแม่ยางห้า ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่. สืบค้นเมื่อ 1 สิงหาคม 2568, https://www.borkaew.go.th

บุญธรรม น., ดำรงกิตติกุล ส. และ บุญระหงษ์ ช. 2018. สมาร์ท-วิลเลจ: ตัวแบบการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต. 3, 3 (ก.ค. 2018), 249–259.https://so02.tci-thaijo.org

กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา. (2564). ชาวสะเมิงหยิบต้นทุนชุมชนอย่างสตอรว์เบอร์รีและหญ้าหวานมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ที่ยืนอยู่บนแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์และนิเวศวัฒนธรรม คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.eef.or.th/communities

Marketeer Team. (2565). ต่อยอดอนุรักษ์ภูมิปัญญาผ้าทอ ร.ร. บ้านแม่โต๋-ร.ร. บ้านแม่ยางห้า “ซีพี ออลล์-เซเว่น” สนับสนุนการศึกษายุคใหม่ที่ไม่ได้อยู่แค่ในตำรา ปูทางความรู้ สู่การสร้างอาชีพที่ยั่งยืน. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://marketeeronline.co

สิรินทร์รัตน์ สิงห์คำ. (2566). วิกิชุมชน บ้านบ่อแก้ว สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://wikicommunity.sac.or.th

facebook. (2565). โรงเรียนบ้านแม่ยางห้า. สืบค้นเมื่อ 30 กรกฎาคม 2568. https://www.facebook.com