ชุมชนดารุสสลาม ชื่อเป็นภาษาอาหรับ ซึ่งแปลว่า บ้านหรือเมืองแห่งสันติ ได้ส่อถึงความสันติสุข ประนีประนอม ปลอดภัย น่าอยู่อาศัย ชุมชนนี ตั้งอยู่ฝั่งตลาดเก่า ซึ่งแยกตัวจาก 2 ชุมเดิมที่ตั้งก่อนหน้านี้ คือ ชุมชนมุสลิมสัมพันธ์และชุมชนจารูนอก จัดได้ว่าเป็นชุมชนที่น่าอยู่มาก เพราะพื้นที่ชุมชนด้านข้างทั้ง 2 ด้าน จะมีถนนเลี่ยงเมืองที่ติดกับริมแม่น้ำปัตตานี โดยมีพื้นที่เป็นสวนสาธารณะริมน้ำ คือ ด้านทิศตะวันออกจะมีถนนมิ่งเมือง โดยมีสวนริมน้ำตลอดแม่น้ำปัตตานี ส่วนตรงกลางชุมชนมีถนนสิโรรสผ่านและมีถนนซอยต่าง ๆ เชื่อมทะลุทั้ง 2 ด้าน ทำให้ประชาชนสามารถสัญจรไปมาสะดวกมากและประชาชนสามารถออกมารับอากาศบริสุทธิ์จากทั้ง 2 ด้านในยามเช้าและยามเย็น ซึ่งเพิ่มความน่าอยู่น่าอาศัยให้กับชุมชนนี้เป็นอย่างยิ่ง

ชุมชนดารุสสลามเป็นชุมชนที่มีภูมิทัศน์สวยงาม มีพื้นที่ประมาณ 79,569.27 ตารางเมตร คลอบ คลุมพื้นที่ถนนต่างๆ ที่ทะลุถึงกัน คือ ถนนสิโรรส, ถนนสิโรรส 5, ถนนสิโรรส ซอยดินชัชวาล, ถนนสิโรรส ซอย เลิศปัญญา, ถนนสิโรรส ซอยโชคดี , ถนนสิโรรส ซอยศรีปุตรา, และถนนสิโรรส ซอยศรีปุตรา 

ชุมชนดารุสสลาม ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลนครยะลา อําเภอเมือง จังหวัดยะลา หากออกจากประตูหน้าเทศบาลนครยะลาที่ถนนสุขยางค์ให้เลี้ยวซ้าย จากนั้นไปตรงจะเจอไฟแดงบริเวณหน้าโรงเรียนนิบงชนูปถัมภ์ให้ไปตรงต่อจนไปถึงไฟแดงหน้าอาซิมสปอร์ต ให้เลี้ยวขวาตรงไปเลยสี่แยก 5 ไฟแดง ไฟแดงสิ้นสุดที่บริเวณซอย 1 และตรงไปเรื่อยๆ ขวามือจะเป็นโรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ และให้ตรงไปกลับรถและให้เลี้ยวซ้ายซอยศรีปุตราเป็นอันถึงศูนย์สวัสดิการชุมชนดารุสสลาม

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ชุมชนจารูนอก
• ทิศใต้ ติดต่อกับ ชุมชนหลังโรงเรียนเทศบาล 5, ชุมชนมุสลิมสัมพันธ์
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ แม่น้ำปัตตานี, บึงแบเมาะ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ถนนเลี่ยงเมือง, แม่น้ำปัตตานี

สภาพพื้นที่กายภาพ สภาพโดยทั่วไปเป็นที่ราบลุ่ม อยู่ติดกับแม่น้ำปัตตานี ทําให้ประสบปัญหากับอุทกภัยในช่วงหน้าฝนของทุกปีเป็นประจำ ลักษณะเป็นชุมชนเมืองที่ประกอบด้วยบ้านเรือน ร้านค้า สถานศึกษา และอาคารพาณิชยต่างๆที่มีลักษณะอาคารติดกันยาวตลอดสองฝั่งถนนสิโรรส

จากข้อมูลการสำรวจของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ปี 2565 ระบุจำนวนครัวเรือนและประชากรชุมชนดารุสสลาม จำนวน 267 ครัวเรือน ประชากรรวมทั้งหมด 1,168 คน แบ่งประชากรชาย 581 คน หญิง 587 คน เป็นชุมชนมุสลิมมลายูโดยสมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ร่วมกันแบบครอบครัวที่มีความหลากหลายช่วงวัย จากรากฐานความสัมพันธ์เชิงเครือญาติทำให้ผู้คนในสังคมมีการเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ระหว่างกัน

กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในชุมชน: มลายู

องค์กรชุมชนและกลุ่มอาชีพ 1 กลุ่มอาชีพ ได้แก่ กลุ่มตัดเย็บเสื้อผ้าและหมวกกะปีเยาะ จัดตั้งขึ้นเพื่อรวบรวมสมาชิกในชุมชนที่มีความรู้ความสามารถในด้านการตัดเย็บเสื้อผ้า ร่วมกันผลิตและจำหน่วยสินค้าทั้งใรรูปแบบค้าปลีกและค้าส่ง

ด้านการบริหารชุมชน

1. นายอับดุลรอแม นาแว : ประธานชุมชน
2. นายมูฮามะสารี สิเดะ : รองประธานชุมชน

ในรอบปีผู้คนในชุมชนจะมีวิถีชีวิตทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตทางเศรษฐกิจที่มีอัตลักษณ์โดดเด่นดังต่อไปนี้

วิถีชีวิตทางวัฒนธรรม

• ประเพณีเมาลิด เป็นกิจกรรมประจำปีที่ชุมชนจัดขึ้นทุกปีเพื่อเป็นการรำลึกถึงหลักธรรมคำสอน และผลงานของท่านนบีมูฮัมมัด ทั้งยังมีการรวมตัวกันเพื่อฟังเรื่องเล่าชีวประวัติแบบฉบับอันงดงาม บุคลิกภาพอันมีเกียรติของท่านนบี และมีการเลี้ยงรับอาหารคนจน รวมไปถึงบรรดามุสลิม

• เทศกาลวันฮารีรายอ เป็นเทศกาลและวันสำคัญของชาวมุสลิมทั่วโลกวันหนึ่ง ถือได้ว่าเป็นวันรื่นเริงประจำปีซึ่งชาวมุสลิมได้เดินทางกลับภูมิลำเนาของตนเอง เพื่อเข้าร่วมประกอบพิธีกรรมทางศาสนาโดยพร้อมเพรียงกัน ได้พบปะสังสรรค์กับเพื่อน ญาติพี่น้องเพื่อขออภัยซึ่งกันและกัน ช่วงเวลาในรอบ 1 ปีของชาวมุสลิมมีวันฮารีรายอ 2 ครั้ง คือ วันอีดิลฟิตรี และวันอีดิลอัฏฮา ในวันดังกล่าว ชาวมุสลิมนิยมใส่เสื้อผ้าของใหม่ ๆ สะอาด สวยงาม มีกลิ่นหอม สำหรับอาหารที่นิยมทำในวันฮารีรายอ คือ ตูปะ (ข้าวเหนียวต้ม)

• ประเพณีอาซูรอ เป็นประเพณีท้องถิ่นของชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ คำว่า อาซูรอ เป็นภาษาอาหรับ แปลว่า การผสม การรวมกัน คือการนำสิ่งของที่รับประทานได้หลายสิ่งหลายอย่างมากวนรวมกัน มีทั้งชนิดคาวและหวาน การกวนข้าวอาซูรอจะใช้คนในหมู่บ้านมาช่วยกันคนละไม้คนละมือ เพื่อความสามัคคีและสร้างความพร้อมเพรียงเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน อันมีผลต่อการอยู่ร่วมกันของสังคมอย่างมีความสุข ก่อนจะแจกจ่ายให้รับประทานกัน เจ้าภาพจะเชิญบุคคลที่นับถือของชุมชนขึ้นมากล่าวขอพร (ดูอา) ก่อน จึงจะแจกให้คนทั่วไปรับประทานกัน

• อิสรออ์และมิรอจญ์ อิสรออ์ หมายถึง การเดินทางในเวลากลางคืน และมิอฺรอจญ์ หมายถึง การเดินทางขึ้นสู่เบื้องบน (หมายถึงฟ้า) ส่วน “อิสรออ์และมิอฺรอจญ์” หมายถึง การเดินทางในเวลากลางคืนของทท่านศาสดา จาก มัสยิดอัลหะรอม ณ นครมักกะฮฺอันทรงเกียรติไปยังมัสยิดอัลอักศอ หลังจากนั้นท่านก็เดินทางขึ้นสู่ฟากฟ้าทีละชั้น ทีละชั้น จนไปถึง สถานที่ที่มีชื่อว่า“สิดรอตุลมุนตะฮา” หลังจากนั้นท่านก็เดินทางกลับลงสู่พื้นดินและมุ่งสู่นครมักกะฮฺอีกครั้งหนึ่งโดยใช้เวลาในการเดินทางทั้งหมดเพียงหนึ่งคืนเท่านั้น

• ปีใหม่ฮิจเราะห์ศักราช เป็นศักราชทางศาสนาอิสลาม เริ่มนับเมื่อท่านนบีมูฮัมหมัดกระทำฮิจเราะห์ (ฮิจเราะห์ แปลว่า การอพยพโยกย้าย) คือ อพยพจากเมืองเมกกะไปอยู่ที่เมืองเมดินะ เป็นปีเริ่มต้นของศักราชอิสลาม

• เดือนมีนาคม มหกรรมแข่งขันนกเขาชวาเสียงอาเซียน เทศบาลนครยะลาร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย หน่วยงานภาครัฐและเอกชนร่วมจัดขึ้น ซึ่งการแข่งขันนกเขาชวาเสียงอาเซียนได้รับความสนใจจากพี่น้องชาวไทยในพื้นที่และต่างพื้นที่ รวมทั้งผู้สนใจจากประเทศในกลุ่มอาเซียนส่งนกเข้าร่วมแข่งขันร่วมประมาณ 2,000 ตัว โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว อนุรักษ์เผยแพร่วัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น ส่งเสริมอาชีพการเลี้ยงนกเขาชวาและธุรกิจเกี่ยวกับนก เป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้

• เดือนเมษายน ประเพณีสุนัตหมู่ เป็นประเพณีการการขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชายของมุสลิม ซึ่งโดยทั่วไปแล้วจะจัดขึ้นในช่วงปิดเทอมยาว

• เดือนพฤษภาคม งานถนนคนเดินยะลา เทศบาลนครยะลา ร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ในจังหวัดยะลา และผู้ประกอบการในพื้นที่ได้จัดงาน "ถนนคนเดิน" ขึ้นเพื่อสร้างช่องทางการตลาด กระตุ้นเศรษฐกิจในพื้นที่เพื่อให้ผู้ประกอบการได้นำสินค้าต่าง ๆ อาทิ สินค้าโอทอป สินค้าชุมชน ออกมาจำหน่ายให้พี่น้องประชาชนได้ซื้อในราคาถูก มีคุณภาพ นอกเหนือจากนั้นเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยว ตลอดจนสร้างภาพลักษณ์ที่ดีของคนในจังหวัด ประชาชนได้รับความบันเทิง ผ่อนคลายความตึงเครียดจากสถานการณ์ความไม่สงบ

• เดือนพฤษภาคม-มิถุนายน งานสมโภชนหลักเมือง เป็นงานประเพณีสำคํญประจำปีของจังหวัดยะลา เพื่อเฉลิมฉลองและสมโภชหลักเมือง อันเป็นที่เคารพสักการบูชาของประชาชนชาวจังหวัดยะลา และประชาชนทั่วไป โดยมีขบวนแห่หลักเมืองจำลอง ขบวนแห่งานกาชาดจังหวัดยะลา (วัฒนธรรมและของดีเมืองยะลา) กิจกรรมเปิดงานกาชาดจังหวัดยะลา สำหรับกิจกรรมตลอดระยะเวลา 11 วัน 11 คืน ซึ่งภายในงานมีการออกบูธแสดง และกิจกรรมต่าง ๆ อาทิ การออกร้านกาชาด การออกรางวัลสลากกาชาดเพื่อการกุศล การประกวดธิดานิบง การประกวดร้องเพลงลูกทุ่งไทย ขวัญใจมหาชน การจัดนิทรรศการ การแสดงผลงานวิชาการของหน่วยราชการ สถานศึกษาและภาคเอกชน และอีกมากมาย

วิถีชีวิตทางเศรษฐกิจ การประกอบอาชีพ ประชากรส่วนใหญ่ในชุมชนจะประกอบอาชีพหลัก คือ รับจ้างทั่วไป ค้าขาย และรับราชการ 

1. นายหะยีฮารน สุหลง : เป็นบุคคลสำคัญของชุมชนและผู้ก่อตั้งโรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ จังหวัดยะลา โรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ ตั้งอยู่เลขที่ 762 ถนนสิโรรส อำเภอเมือง จังหวัดยะลา เริ่มก่อตั้งเมื่อวันที่ 14 มิถุนายนพ.ศ. 2494 เดิมเป็นโรงเรียนราษฎร์สอนศาสนาอิสลาม(ปอเนาะ)เพียงอย่างเดียว ปัจจุบันเปลี่ยนเป็นโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามเปิดสอนทั้งวิชาศาสนาและสามัญ

2. นางมาเรียม จารู : เป็นบุคคลที่มีความรู้และประสบการณ์มาอย่างยาวนานด้วนการนวดแผนไทยของชุมชน

ในชุมชนมีมัสยิดอิบรอฮีมีย โรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ สนามเด็กเล่นและสวนสาธารณะริมน้ำที่สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ ท่องเที่ยวและเป็นสถานที่ออกกำลังกายและพักผ่อนหย่อนใจ  ทำให้เป็นรายได้ของชุมชน ซึ่งส่งผลต่อเศรษฐกิจของชุมชน ทำให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น

ด้านการศึกษา ภายในชุมชนมีโรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ ซึ่งเป็นโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาควบคู่สามัญขนาดใหญ่ เก่าแก่และมีชื่อเสียงในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยผู้เรียนมาจากพื้นที่ต่างๆของประเทศไทย มีจัดการเรียนการสอน วันจันทร์-วันอาทิตย์ และหยุดวันศุกร์

สถานที่ท่องเที่ยวและสถานที่สำคัญ ได้แก่ มัสยิดอิบรอฮีมีย โรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ และสนามเด็กเล่นและสวนสาธารณะริมน้ำ

ผู้คนในชุมชนจะใช้ภาษาไทยและภาษามลายูในการสื่อสาร เนื่องด้วยเป็นชุมชนมุสลิมและสมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่เป็นคนมลายู

ด้านสังคมและประชากร:

สถานการณ์การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในชุมชนที่ปรากฏเห็นได้ชัดในด้านสังคมและประชากร โดยมีรายละเอียด ดังนี้

การเปลี่ยนแปลงของสังคมไปสู่ความทันสมัย ปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัด ได้แก่ จำนวนอาคารบ้านเรือน หอพัก ร้านค้า และอาคารพาณิชย์เพิ่มมากขึ้น ส่วนประชากรมีจำนวนเพิ่มขึ้น เนื่องเป็นชุมชนเมืองและอยู่ใกล้สถานศึกษา

ด้านความท้าทายของชุมชน ชุมชนประสบกับความท้าท้าย ดังนี้

1. ปัญหาความไม่เป็นระเบียบของทางเท้า

2. สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐาน เช่น ถนนและคูระบายน้ำ เป็นต้น

3. ปัญหาการจัดการขยะ

อย่างไรก็ตาม ทางหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง อาทิ เทศบาลนครยะลา และหน่วยงานอื่นๆ ได้ติดตามและแก้ไขปัญหาดังกล่าว

ด้านการมีส่วนร่วม สมาชิกในชุมชนมไม่ค่อยให้ความร่วมมือมากนักในการทำกิจกรรมต่างๆของชุมชน

ในชุมชนมีจุดน่าสนใจที่สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวและเป็นสถานที่ออกกำลังกายและพักผ่อนหย่อนใจ ได้แก่ มัสยิดอิบรอฮีมีย โรงเรียนธรรมวิทยามูลนิธิ และสนามเด็กเล่นและสวนสาธารณะริมน้ำ

 

ฝ่ายแผนงานและงบประมาณ กองวิชาการและแผนงาน. (2564). แผนชุมชนประจำปี 2564. เทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา

ฝ่ายแผนงานและงบประมาณ กองวิชาการและแผนงาน. (2565). แผนชุมชนประจำปี 2565. เทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา

นายอับดุลรอแม นาแว. (7 มิถุนายน 2566). ข้อมูลทั่วไปของชุมชน. (มูฮำหมัดอาลี ซง, ผู้สัมภาษณ์)