ชุมชนบ้านไร่ เป็นหนึ่งในชุมชนชาติพันธุ์ของชาว “ญัฮกุร” ที่ยังคงแสดงออกซึ่งอัตลักษณ์ เช่น การใช้ภาษาญัฮกุร วัฒนธรรมการกิน การใส่เสื้อพ้อก และการทำสวนสมุนไพร อีกทั้งบ้านไร่ยังเป็นชุมชนที่ได้รับความสนใจเข้ามาศึกษาจากนักวิชาการหลายทศวรรษ ความรู้ทางวิชาการและความเข้มแข็งของชุมชนก่อให้เกิด “กลุ่มเยาวชน” ที่คอยหล่อเลี้ยงอัตลักษณ์ญัฮกุรให้ยังคงอยู่

ชุมชนเก่าแก่ที่มีหลักฐานยืนยันการตั้งถิ่นฐานไม่น้อยกว่า 175 ปีมาแล้ว

ชุมชนท่าเสาเป็นชุมชนที่ยังคงอนุรักษ์บ้านเรือนไม้โบราณไว้ และมีวัดใหญ่ท่าเสาที่เป็นสถาปัตยกรรมที่ถูกสร้างขึ้นในสมัยอยุธยา

เป็นชุมชนเก่าแก่ที่มีการรวมตัวของผู้คนในชุมชนโดยใช้ภูมิปัญญาในการทำสวนผลไม้ที่มีมาอย่างยาวนานกว่า 100 ปีมาเป็นจุดขายของชุมชน โดยมีการเปิดกิจกรรมและแหล่งท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงกับวิถีชีวิตเกษตรในแก่ผู้คนภายนอก ทั้งนี้จากภูมิปัญญาการทำสวนภายในชุมชนทำให้พื้นที่เป็นแหล่งที่มีผลไม้ที่ขึ้นชื่อ เช่น ทุเรียน เงาะสีชมพู ระกำ มังคุด

ภายในชุมชมมีสิมโบราณวัดยางทวงวราราม (วัดบ้านยาง) ซึ่งเป็นโบราณสถานที่ช่างพื้นถิ่นเขียนเรื่องราวในพระพุทธศาสนา เช่น ภาพพุทธประวัติ พระมาลัย เวสสันดร และนิทานปาจิต-อรพิมพ์ นอกจากนั้นแล้วช่างยังวาดภาพวิถีชีวิตของคนอีสานเข้าไปในภาพนิทาน/พุทธประวัติด้วย จึงทำให้สิมวัดบ้านยางได้รับยกย่องว่าเป็นโบราณสถานที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์เป็นอย่างยิ่ง

ศิลปสถาปัตยกรรมล้านนาที่ผสมผสานกับศิลปสถาปัตยกรรมไตลื้อ และวิถีชีวิตของชาวไตลื้ออันเป็นเอกลักษณ์ ทั้งประเพณี ความเชื่อ วัฒนธรรม การแต่งกาย และอาหาร

ชุมชนคนอีสาน อายุกว่าร้อยปี ยังมีชาวบ้านรุ่นบุกเบิกหลงเหลือให้บอกเล่าเรื่องราวในอดีต

ชุมชนประวัติศาสตร์ ทุ่งนาเขียวขจี

มีลักษณะเป็นหมู่บ้านประมง มีหัตถกรรมพื้นบ้านที่โดดเด่นอย่างมาก คือ เรือกอ ที่มีลวดลายสวยงาม ประณีตละเอียดละอ่อน เป็นสิ่งที่สะท้อนความภาคภูมิใจ ที่จะบอกให้แก่ผู้มาเยือนรู้ว่าที่นี่ คือ ดินแดนของชาวไทยมุสลิมผู้มีพื้นฐานในการเขียนลวดลายบนลำเรืออันเป็นเอกลักษณ์มาช้านาน

มีภูมิปัญญากระเบื้องดินขอ วัดท่าข้ามที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้านชุมชนท่าข้าม ภายในวัดมีสิ่งปลุกสร้างที่น่าสนใจ ได้แก่ หอระฆัง เจดีย์จำลองทรงพระพุทธคยา อุโบสภไม้สักทอง พระวิหารที่มีภาพวาดฝาผนังเกี่ยวกับพระเวสสันดรที่สวยงาม และมีพระพุทธรูปทองทิพย์ (ชื่อเดิม ดวงทิพย์) เป็นพระพุทธรูปสำคัญของวัดท่าข้าม