หมู่บ้านเล็ก ๆ ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าน้ำยาวและป่าน้ำสวด ชุมชนชาวลัวะที่ยังคงมีการสืบสานและอนุรักษ์ประเพณีวัฒนธรรมดั้งเดิมดังเช่นการ "ตีพิ" ประเพณีการเรียกขวัญข้าวออกจากไร่เพื่อนำไปเก็บยังยุ้งฉาง ซึ่งสะท้อนถึงความสำคัญของการทำเกษตรกรรมที่เกี่ยวโยงสัมพันธ์กับวิถีชีวิตชาวลัวะบ้านน้ำมีดมาอย่างยาวนาน

บ้านหนองแม่มด ภูมินามที่มีเรื่องราวน่าสนใจ และประวัติศาสตร์การเข้ามาอยู่อาศัยของผู้คนต่างถิ่นการขยายตัวของชุมชนเดิม กับวิถีความเชื่อพื้นบ้านที่เป็นเอกลักษณ์

ชุมชนวัฒนธรรมดั้งเดิม ทรัพยากรธรรมชาติสมบูรณ์ ประชาอยู่ดี กินดี

หมู่บ้านสองสายน้ำ "แม่ละออคี"

ชุมชนเกษตรกรรม เช่น ปลูกข้าว ผัก เพื่อยังชีพและการค้า เป็นชุมชนที่เด่นด้านการทำข้าวแคบ ผ้าทอไตลื้อลายขะแจ๋หลงตู้ สานน้ำถุ้ง ทำตุ๊กตาไตลื้อ

บ้านเลาวู อยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเล 1,550-1,600 เมตร อากาศหนาวทั้งปี มีป่าธรรมชาติสวยงาม มีสถานที่ท่องเที่ยวและผลไม้ตามฤดูกาล 

หมู่บ้านอนุรักษ์ผืนป่าอุทยานแห่งชาติดอยผ้าห่มปก สืบสานประเพณีและวัฒนธรรมชาวลาหู่

บ้านหนองตาเถร เป็นแหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมประเพณีลาวครั่งด้านภูมิปัญญา "นมัสการหลวงพ่อเกสร พักผ่อนหนองตาเถร วัฒนธรรมงามเด่นลาวครั่ง"

ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ลัวะบนพื้นที่ภูเขาสูง และมีทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ พื้นที่ศูนย์การเรียนรู้ชาวไทยภูเขา แม่ฟ้าหลวง กับวิถีชีวิตท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

บ้านตาลเจ็ดต้นเป็นหมู่บ้านที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาควบคู่ไปกับการก่อตั้งเมืองปาย เป็นชุมชนชาวไทใหญ่ที่มีแม่น้ำปาย ท่าแพตาลเจ็ดต้น และเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลาที่มีการจัดการโดยการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน