เรื่องราวทางประวัติศาสตร์การสู้รบในอดีต ประกอบกับรัฐมีแนวคิดที่จะทำให้ชุมชนกับรัฐอยู่ร่วมกันได้ จึงนำชุมชนเข้ามาร่วมอนุรักษ์ฟื้นฟูพื้นที่ป่าร่วมกัน โดยปลูกต้นนางพญาเสือโคร่ง และนำวัฒนธรรมที่มีในชุมชนมาสนับสนุนกิจกรรมการท่องเที่ยว

ชุมชนที่มีการจัดตั้งสภาวัฒนธรรมหมู่บ้านแห่งแรกของประเทศไทยและได้รับการแต่งตั้งให้เป็นหมู่บ้านวัฒนธรรมแห่งแรกของประเทศไทย ในปี 2540 

จากดอยหัวแม่คำสู่บ้านเวียงกลาง ลีซูบ้านเวียงกลาง ชุมชนชาติพันธุ์ที่มีประวัติความเป็นมาการอพยพและการก่อตั้งหมู่บ้านมาร่วมร้อยปี 

บ้านท่าตาฝั่ง ชุมชนชาติพันธุ์บนพื้นที่สูง ชาติพันธุ์กะเหรี่ยงปกาเกอะญอ (สะกอ) บนพื้นที่บริเวณแนวเขตชายแดนที่มีทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์

ชุมชนบ้านผาแตก มีภูมิปัญญาในการทอผ้า ทำเสื้อ ผ้าย้อมและทอเอง เป็นภูมิปัญญาที่ตกทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษถึงปัจจุบัน

เป็นชุมชนย่านการค้าเก่าแก่ที่มีการตั้งถิ่นฐานอยู่โดยรอบบริเวณสถานรีรถไฟบางสะพานน้อย มีวัดคลองน้ำเค็ม เป็นศาสนสถานสำคัญประจำชุมชน และมีถ้ำเขานกแสกและถ้ำเขาพัสดุ เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงาม

ชุมชนการทอผ้าและการทำเครื่องเงิน รวมทั้งจะเะห็นถึงวัฒนธรรมประเพณีและวัฒนธรรมของเขมร

จากความชำนาญด้านงานปูนในอดีตสู่ที่มาของชื่อชุมชน

ชุมชนบ้านน้ำลี ชุมชนที่ยังคงความเชื่อในเรื่องสิ่งเหนือธรรมชาติ มีการประกอบพิธีกรรมการเลี้ยงผี เพราะเชื่อว่าคอยปกป้องดูแลคนในหมู่บ้านให้มีความสงบสุข ประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ที่บ้านน้ำลีที่ยังรักษาไว้ได้แก่ ประเพณีแห่กัณฑ์เทศน์ เทศน์มหาชาติ