เป็นพื้นที่ชุมชนโบราณที่มีผู้คนอยู่อาศัยมาแต่โบราณ เนื่องจากมีโบราณสถานที่สำคัญของจังหวัดมหาสารคามแห่งหนึ่งคือ กู่มหาธาตุ (ปรางค์กู่บ้านเขวา) ซึ่งเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์และพบโบราณวัตถุชิ้นสำคัญ รูปเคารพพระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคต พระพุทธเจ้าบรมครูแห่งการแพทย์ ผู้มีความเมตตาประทานธรรมโอสถแก่สรรพสัตว์ทั้งปวง ในอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิ

ชุมชนย่านการค้าอีกแห่งหนึ่งที่เชื่อมระหว่างตัวอำเภอเมืองไปยังอำเภอพรรณานิคม เเละอำเภออากาศอำนวยของจังหวัดสกลนคร 

รักษาประเพณี พัฒนาท้องที่ สร้างสามัคคีในสังคม นิยมประหยัด

เมืองโบราณ ตั้งแต่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ในปัจจุบันมีประเพณีวัฒนธรรมที่มีความผสมระหว่างไทย-จีน 

ชุมชนของกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไทเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวเนื่องจากอยู่ใกล้กับภูเขา มีภูผา จำนวนมาก ปัจจุบันยังเป็นแหล่งผลิตผ้าทอที่มีชื่อเสียง

ชุมชนที่ผลิตไม้กวาดเป็นอาชีพเสริมทำให้เกิดรายได้ของชุมชนเป็นเอกลักษณ์ที่คนในชุมชนใกล้เคียงและคนในจังหวัดสกลนครรู้จักเป็นอย่างดี ในปัจจุบันชุมชนบ้านเต่างอยกลายเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวแหล่งสำคัญของจังหวัดสกลนคร

"แคน พิณ โหวด หลากหลาย ผ้าไหมสวยงาม วัฒนธรรมล้ำค่า ภาษาเฉพาะ ไพเราะเสียงดนตรี” แหล่งผลิตเครื่องดนตรีพื้นบ้านอีสานที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ สมกับขนานนาม "หมู่บ้านแห่งเสียงดนตรี" 

นกกระเรียนพันธ์ุไทย สัตว์ป่าสงวนที่เคยสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยจนต้องมีโครงการนำนกกระเรียนคืนนถิ่น มิติความสัมพันธ์ระหว่างคนกับสัตว์ สู่การอนุรักษ์ระบบนิเวศชุมชนบ้านสวายสอ เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างยั่งยืน

หมอลำที่เป็นเอกลักษณ์ และหัตถกรรมที่หลากหลายในชุมชนไม่ว่าจะเป็นผ้าไหม ผ้าขิด และหมอนขิด

บ้านคำชะอี เป็นหมู่บ้านเก่าแก่ที่มีประวัติศาสตร์การอพยพเข้ามาอยู่อาศัยของชาวผู้ไทดำเป็นเวลากว่า 100 ปี ชาวบ้านในชุมชนยังคงสืบทอดรักษาคติความเชื่อ วัฒนธรรม และประเพณีที่ได้รับมาจากบรรพบุรุษ มีการผสมผสานระหว่างหลักธรรมในศาสนาพุทธกับความเชื่อเรื่องผีดั้งเดิม อันถือเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาวผู้ไท 

บ้านศรีฐาน ชุมชนที่มีการสืบทอดภูมิปัญญาการทำหมอนขวานผ้าขิด หนึ่งในสุดยอดของฝากจากจังหวัดยโสธร อุตสาหกรรมในครัวเรือนที่มีการพัฒนาลวดลายและรูปแบบจากภูมิปัญญาจนกลายเป็นสินค้าที่สร้างทั้งชื่อเสียงและรายได้ให้แก่ชุมชน 

"ถิ่นภูเขาไฟ ทางไหลลาวา เสมาพันปี ไหมมัดหมี่เลื่องชื่อ ล่ำลือเห็ดป่า ดารดาษดอกกระเจียว เที่ยวชมภูเขาอังคาร นมัสการเสด็จปู่วิริยะเมฆ" ผ้าภูอัคนี ผ้าย้อมสีธรรมชาติจากดินภูเขาไฟ อัตลักษณ์อันโดดเด่นจากภูมิปัญญาชุมชน