บ้านแม่หมีใน ชนกลุ่มปกาเกอญอเผ่าสะกอ อพยพมาจากบ้านเมืองคอน อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งถิ่นฐานมานานกว่า 175 ปี เป็นไปเพื่อแสวงหาที่ทำกินใหม่โดยเข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ราบสูงที่ราบหุบเขาริมห้วยแม่หมี

หนองเดิ่นใหญ่ ปลาชุม ลุ่มน้ำเสียว วัฒนธรรมงามเลิศ แหล่งกำเนิดเกลือสินเธาว์ เป็นชุมชนที่มีความโดดเด่นในเรื่องการผลิตเกลือสินเธาว์ตั้งแต่อดีต

มีการรวบรวมประวัติความเป็นมาของชาวไทลื้อเชียงคำที่ศูนย์วัฒนธรรมไทลื้ออันเป็นพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน ศูนย์ทอผ้า อาหาร และบ้านดั้งเดิม (เฮินลื้อ) ของชาวไทลื้อ

เป็นชุมชนเก่าแก่ที่ยังคงสภาพของสถาปัตยกรรมที่มีอายุมากกว่า 80 ปี อย่าง สถานที่พักอาศัย ของประชากรในชุมชน หรือจะเป็นชุมชนที่อยู่ในพื้นที่ของศาสนสถานที่สำคัญ อันอาจจะเป็นที่มาของการตั้งหลักฐานจนก่อตัวเป็น "ชุมชนตรอกศิลป์-ตรอกตึกดิน" อาทิ วัดเทพธิดาราม วัดมหรรณพาราม และวัดราชนัดดาราม

ชาติพันธุ์ไทดำ เสื่อกก บึงตะเคร็ง ชมชนติดถนนทางหลวง

เป็นพื้นที่ชุมชนโบราณที่มีผู้คนอยู่อาศัยมาแต่โบราณ เนื่องจากมีโบราณสถานที่สำคัญของจังหวัดมหาสารคามแห่งหนึ่งคือ กู่มหาธาตุ (ปรางค์กู่บ้านเขวา) ซึ่งเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์และพบโบราณวัตถุชิ้นสำคัญ รูปเคารพพระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคต พระพุทธเจ้าบรมครูแห่งการแพทย์ ผู้มีความเมตตาประทานธรรมโอสถแก่สรรพสัตว์ทั้งปวง ในอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิ

ชุมชนที่มีการทอผ้าไหมและได้รับการตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริฯบ้านกำพี้ 

"ถิ่นภูเขาไฟ ทางไหลลาวา เสมาพันปี ไหมมัดหมี่เลื่องชื่อ ล่ำลือเห็ดป่า ดารดาษดอกกระเจียว เที่ยวชมภูเขาอังคาร นมัสการเสด็จปู่วิริยะเมฆ" ผ้าภูอัคนี ผ้าย้อมสีธรรมชาติจากดินภูเขาไฟ อัตลักษณ์อันโดดเด่นจากภูมิปัญญาชุมชน