ชุมชนที่ตั้งอยู่ในพื้นที่เขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตกและเขตมรดกโลกทางธรรมชาติ ผืนป่าที่มีความสำคัญทั้งทางกายภาพ ความสมบูรณ์และความหลากหลายของพันธุ์พืช สัตว์ป่า และความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของกลุ่มคน เพราะนอกจากสิ่งมีชีวิตคือพืชพันธุ์และสัตว์ป่าที่อาศัยอยู่ในผืนป่าแห่งนี้แล้ว ยังมีผู้คนอาศัยกระจายตัวและอาศัยอยู่ร่วมกับการพึ่งพิงธรรมชาติในผืนป่าทุ่งใหญ่นเรศวรเช่นกัน

ชุมชนที่เลี้ยงชีพด้วยการทำประมง อาหารทะเลสดและสะอาด มีการนั่งเรือสักการะศาลสมเด็จพระนเรศวรย้อนรอยประวัติศาสตร์กองทัพเรือสมเด็จพระนเรศวร

อดีตชุมชนกสิกรรมที่ยังคงอนุรักษ์และสืบทอดวัฒนธรรมการแสดงหนังใหญ่ ซึ่งนับได้ว่าเป็นชุมชนแห่งแรกและแห่งเดียวในจังหวัดระยองที่มีแหล่งการเรียนรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมการแสดงหนังใหญ่

ชุมชนเก่าริมแม่น้ำโขง ที่มีความหลากหลายทางชาติพันธุ์ มีวัดพระธาตุท่าอุเทนเป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชน

ถนนคนเดินชุมชนบ้านช่อแล ตลาดโบราณ แหล่งถ่ายทอดบอกเล่าเรื่องราววัฒนธรรมอันงดงามดั่งวันวานของชาวไทเขิน ผสมผสานกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของคนช่อแลมาตั้งแต่อดีตจนมาถึงปัจจุบัน 

ชุมชนบ้านหนองจิกมีประวัติความเป็นมาที่ยาวนานและเป็นชุมชนที่อยุ่บริเวณชานเมืองซึ่งเป็นเส้นทางเชื่อมต่อระหว่างจังหวัดมหาสารคามไปสู่อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น นับว่าเป็นเส้นทางค้าขายทางรถไฟเดิม และชุมชนบ้านหนองจิกมีธุรกิจในครัวเรือนที่สำคัญคือ การทำไม้ถูพื้น ซึ่งสามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชนบ้านหนองจิก นอกเหนือไปจากการทำการเกษตร

ชุมชนชาวกะเหรี่ยงที่อยู่อาศัยร่วมกับชุมชนไทย โดยที่ยังคงรักษาวัฒนธรรมของตนเองควบคู่ไปกับการพัฒนาชุมชนในเชิงตั้งรับกับกระแสโลกาภิวัตน์

ชุมชนเก่าแก่ที่มีอายุกว่า 800 ปี ที่มีกายภาพโดดเด่นอย่างการมีป่าชายเลนและลำคลองหลายสายรอบชุมชน อันส่งผลให้มีวิถีชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์หลายประการ โดยเฉพาะวิถีชีวิตทางเศรษฐกิจ เช่น การทำถ่านไม้โกงกาง การจับสัตว์น้ำ ทั้งนี้ภายในชุมชนยี่สารยังมีสิ่งก่อสร้างและสถานที่ต่าง ๆ ที่สำคัญ เช่น วัดเขายี่สาร ที่มีร่องรอยของศิลปะมาตั้งแต่ในสมัยอยุธยา ศาลพ่อปู่ศรีราชามีความที่ศักดิ์สิทธิ์ พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นเขายี่สารที่เก็บรวบรวมสิ่งของโบราณของชุมชน

ชุมชนที่มีการผลิตและจำหน่ายผ้าไหมแพรวาซึ่งเป็นผ้าทอที่เอกลักษณ์ของชุมชนและจังหวัดกาฬสินธุ์ และได้รับการยอมรับว่าเป็นผ้าทอที่งดงามที่สุดแห่งหนึ่งของไทย 

บ้านกู่เต้า ชุมชนวัฒนธรรมแหล่งเรียนรู้เรื่องราวทางประวัติศาสตร์อารยธรรมชาวไทลื้อและชาวล้านนา ซึ่งถูกถ่ายทอดและบอกเล่าผ่านปูชนียสถานเจดีย์บรรจุอัฐิทรงน้ำเต้าคว่ำภายในวัดบ้านกปู่เต้า 

บ้านแม่หมีใน ชนกลุ่มปกาเกอญอเผ่าสะกอ อพยพมาจากบ้านเมืองคอน อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งถิ่นฐานมานานกว่า 175 ปี เป็นไปเพื่อแสวงหาที่ทำกินใหม่โดยเข้ามาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ราบสูงที่ราบหุบเขาริมห้วยแม่หมี

ชุมชนวิถีชาวไทยพุทธและมุสลิมอาศัยอยู่ร่วมกันจนถูกขนานนามว่าเป็น “ชุมชนสองศาสนา" ประเพณี วัฒนธรรม มีความผสมผสานอย่างไม่แบ่งแยก และมีวิถีชีวิตในการอยู่ร่วมกันกับป่า